Γεννημένος στις 23 Μαρτίου του 1910 στο Τόκιο, ο θρυλικός Ιάπωνας σκηνοθέτης Ακίρα Κουροσάβα, είναι από τους κορυφαίους εκπροσώπους της Έβδομης Τέχνης, παγκοσμίως. Με αφορμή την συμπλήρωση 110 χρόνων από τη γέννησή του, θυμόμαστε πέντε από τις πιο χαρακτηριστικές και διαχρονικές ταινίες του.

«Από την εποχή του ερχομού του ομιλούντος κινηματογράφου στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, ένιωσα ότι είχαμε βάλει στο περιθώριο και ξεχάσει όλα αυτά που ήταν υπέροχα στις παλιές βωβές ταινίες. Με ενοχλούσε ακατάπαυτα η συνειδητοποίηση της αισθητικής απώλειας. Ένιωθα την ανάγκη να επιστρέψω στις πηγές του κινηματογράφου για να ξαναβρώ την ιδιαίτερη αυτή ομορφιά. Έπρεπε να επιστρέψω στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, πίστευα ότι υπήρχε κάτι που μπορούσα να μάθω από το πνεύμα που χαρακτήριζε τη Γαλλική αβανγκάρντ της δεκαετίας του ‘20.» – Ακίρα Κουροσάβα 

Ο Ακίρα Κουροσάβα (Akira Kurosawa) γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου του 1910 στην περιοχή Ομόρι του Τόκιο. Τελευταίο των οκτώ παιδιών του Ισαμού (Isamu) και της Σίμα (Shima) Κουροσάβα. Ο ίδιος αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος, αλλά δεν έγινε δεκτός στην Ακαδημία Τεχνών. Το 1936 γίνεται βοηθός του σκηνοθέτη Γιαμαμότο Κατζίρο (Yamamoto Kajirô), που δούλευε σε μια γιαπωνέζικη εταιρεία παραγωγής ταινιών κι εκεί γυρίζει το πρώτο του φιλμ: «Σουγκάτα Σανσίρο» (Sugata Sanshiirô – 1943), μια διασκεδαστική ταινία για την ιστορία του τζούντο.

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, ο Κουροσάβα παράγει ταινίες πιο απλές κι εμπορικές, όπως οι ταινίες του «Σουγκάτα Σανσίρο» (Ά Μέρος – 1943 & ‘Β Μέρος – 1945), οι οποίες γεννιούνται υπό τον έλεγχο της στρατιωτικής κυβέρνησης της Ιαπωνίας, που λογοκρίνει αυστηρά ολόκληρη την πνευματική δημιουργία της εποχής και ευνοεί κυρίως την παραγωγή λογοτεχνικών και κινηματογραφικών έργων με πατριωτικό περιεχόμενο.

Το πρώτο φιλμ που γύρισε μετά τον πόλεμο, «Δεν Λυπόμαστε την Νεολαία μας» (1946), είχε σαν θέμα την ιστορία της Ιαπωνίας από την δεκαετία του ’30 ως το 1946. Η ταινία βασιζόταν στην «πτώση του Τακικάβα», που έλαβε χώρο το 1933 όταν ένας καθηγητής αναγκάσθηκε από την κυβέρνηση να παραιτηθεί εξ αιτίας των πολιτικών απόψεών του.

Τα επόμενα χρόνια ο Κουροσάβα γύρισε το αριστούργημα «Ο Μεθυσμένος Άγγελος» (1948) και την ταινία που του επέφερε διεθνή εκτίμηση και τον έκανε γνωστό στην Ευρώπη. Ο λόγος βέβαια για το θρυλικό «Ρασομόν» του 1950, στο οποίο απονεμήθηκε ο «Χρυσός Λέων» στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας του 1951. Η ταινία πραγματεύεται το θέμα της αλήθειας, της ανάμνησης και της πραγματικότητας. Σπουδαίες επίσης ταινίες του Κουροσάβα είναι οι: «Ο Θρόνος του Αίματος» (1957), «Επτά Σαμουράι» (1954), «Όνειρα» (1990), «Γιοτζίμπο» (1961), «Ραψωδία τον Αύγουστο» (1991), «Καγκεμούσα» (1980), «Ραν» (1985) και άλλες.

Το 1990, η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, βράβευσε τον κορυφαίο Ιάπωνα σκηνοθέτη με τιμητικό Όσκαρ, για την πολυσήμαντη προσφορά του, στον χώρο της Έβδομης Τέχνης, παραλαμβάνοντας το βραβείο, από τους Στίβεν Σπίλμπεργκ και Τζορτζ Λούκας:

Η φιλμογραφία του Ακίρα Κουροσάουα περιλαμβάνει ορισμένες από τις πιο σπουδαίες κλασικές ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, έργα – ορόσημα που άσκησαν επίδραση σε ομότεχνούς του και αγαπήθηκαν από το κοινό. Ενδεικτικά, παρουσιάζουμε πέντε από τις πιο χαρακτηριστικές και διαχρονικές ταινίες του:

Ο Θρόνος του Αίματος
Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα
Πρωταγωνιστούν: Toshiro Mifune, IsuzuYamada, Takashi Shimura
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία
Έτος Παραγωγής: 1957
Διάρκεια: 110 λεπτά
Φορμά: Ασπρόμαυρη / 35 mm

Στην Ιαπωνία του 16ου αιώνα, ο στρατηγός Ουασίτζου παρακινούμενος από την προφητεία μιας μάγισσας δολοφονεί τον τοπικό άρχοντα και ανεβαίνει στον θρόνο. Με την παρότρυνση της φιλόδοξης και ματαιόδοξης γυναίκας του, ανοίγει έναν κύκλο αίματος προκειμένου να κρατηθεί στην εξουσία. Η απληστία και η ακόρεστη δίψα για δύναμη, καθώς και η αρχομανία του τον τυφλώνουν, ενώ τα εγκλήματα και η ωμή βία συνεχίζονται, χωρίς ο ήρωας να συνειδητοποιεί ότι απεργάζεται την αυτοκαταστροφή του.

Βασισμένος στον «Μάκβεθ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Ακίρα Κουροσάουα παρουσιάζει μία αριστουργηματική ταινία μεγάλης υποβλητικής δύναμης και εικαστικής τελειότητας. Χρησιμοποιώντας τις τελετουργικές παραδόσεις του θεάτρου Νο και του Καμπούκι, ο σκηνοθέτης κατορθώνει να ανασυστήσει έναν Μάκβεθ ελάχιστα αλλοιωμένο σε σχέση με το αυθεντικό αρχέτυπο και απόλυτα εναρμονισμένο με τις επιταγές της ανατολικής τεχνοτροπίας.

Ραν
Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα
Πρωταγωνιστούν: Tatsuya Nakadai, Akira Terao, Jinpachi Nezu
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία, Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1985
Διάρκεια: 162 λεπτά
Φορμά: Έγχρωμη / 35 mm

Μετά από 70 χρόνια απόλυτης ηγεμονίας, ο πανίσχυρος άρχοντας Χιντετόρα αποφασίζει να παραιτηθεί από τα αξιώματά του και να μοιράσει το βασίλειο στους τρεις γιους του, υπό τον όρο να μείνουν ενωμένοι. Σύμφωνα με τις πατρικές εντολές, ο πρωτότοκος θα ηγείται, ενώ οι άλλοι δύο θα έχουν ίσα μερίδια, οφείλοντας όμως να υπακούν και να στηρίζουν τον μεγαλύτερο αδελφό τους. Ενώ οι δυο μεγαλύτεροι γιοι κολακεύουν τον πατέρα τους με σκοπό να τον απογυμνώσουν από πλούτη και αξιώματα, ο μικρότερος προσπαθεί να τον προειδοποιήσει ότι το σχέδιό του είναι λανθασμένο και άστοχο. Ο πατέρας εξοργισμένος με την αυθάδειά του, τον αποκληρώνει και τον διώχνει, σύντομα όμως θα αποδειχτεί ότι ο μικρός γιος είχε απόλυτο δίκιο. Τα δύο αδέλφια ξεκινούν πόλεμο μεταξύ τους και ο γερο-πατέρας βρίσκεται παγιδευμένος στη δίνη μιας μάχης για την εξουσία, την δύναμη και τον πλούτο.

Ο Κουροασάουα στο «Ραν» (που στα ιαπωνικά σημαίνει χάος), βασίζεται στην τραγωδία «Βασιλιάς Ληρ» και διασκευάζει το έργο τoυ Σαίξπηρ περισσότερο σε μια λογική των καταστροφικών επιπτώσεων που προκαλεί η δίψα και η απληστία για εξουσία και λιγότερο για το «κενό της αγάπης» και της αφοσίωσης ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, το οποίο διαλύει εκ θεμελίων την κραταιά οικογένεια του τραγικού βασιλιά. Ο Ιάπωνας δημιουργός προετοίμαζε την ταινία για δέκα χρόνια, φτιάχνοντας χιλιάδες σχέδια για κάθε πλάνο χωριστά και κατάφερε να την πραγματοποιήσει μονάχα χάρη στην ουσιαστική χρηματοδότηση των Γάλλων συμπαραγωγών.

Ρασομόν (Η Γκέισα κι ο Σαμουράι)
Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα
Πρωταγωνιστούν: Toshiro Mifune, Machiko Kyo, Masayuki Mori
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία
Έτος Παραγωγής: 1950
Διάρκεια: 88 λεπτά
Φορμά: Ασπρόμαυρη / 35 mm

Ένας ιερέας κι ένας ξυλοκόπος συζητάνε έντονα στο ξέφωτο της Πύλης Ρασομόν. Όταν ένας χωρικός πλησιάζει προκειμένου να προστατευθεί από τη βροχή και συμμετέχει στη συζήτησή τους, μαθαίνει ότι ένας σαμουράι δολοφονήθηκε, η σύζυγός του βιάστηκε κι ένας περιβόητος ληστής της περιοχής είναι ύποπτος. Και οι τρεις, μέσα από αλληλοδιαδοχικά φλας-μπακ, αφηγούνται όσα γνωρίζουν και αυτά που είδαν ή αυτά που νομίζουν ότι είδαν, ενώ στη συνέχεια ένα μέντιουμ εντοπίζει το πνεύμα του νεκρού σαμουράι για να αφηγηθεί κι αυτός την δική του εκδοχή της ιστορίας. Οι ιστορίες του καθενός είναι σε πλήρη ασυμφωνία με των υπολοίπων. Ποια απ’ όλες είναι η αληθινή;

Αδιαφιλονίκητο αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, το «Ρασομόν» (σημαίνει πύλη των δαιμόνων), όταν πρωτοπροβλήθηκε το 1950 στο Φεστιβάλ Βενετίας, κερδίζοντας το Χρυσό Λιοντάρι και λίγο αργότερα το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, αποκάλυψε στο δυτικό κοινό μια άγνωστη κινηματογραφική ήπειρο – αυτή της Ιαπωνίας. Η δωδέκατη ταινία του Ακίρα Κουροσάουα, μ’ ένα απαράμιλλο σκηνοθετικό στυλ κι ένα σενάριο υποδειγματικό που εδώ και δεκαετίες διδάσκεται στις κινηματογραφικές σχολές όλου του κόσμου. Ο σπουδαίος Toσίρο Μιφούνε, είναι εξαιρετικός στον ρόλο του ληστή. Τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας, αλλά και με το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

«Η ταινία μου το «Rashomon» θα γινόταν ο χώρος των δοκιμών μου, ο χώρος στον οποίο θα εφάρμοζα τις ιδέες και τις επιθυμίες που μου είχαν προκύψει ύστερα από την έρευνα που έκανα την περίοδο του βωβού. Οι παράξενες αυτές παρορμήσεις της ανθρώπινης καρδιάς θα εκφράζονταν με τη βοήθεια ενός πολύ μελετημένου παιχνιδιού φωτός και σκιάς. Το «Rashomon» έγινε η πύλη της εισόδου μου στο χώρο του διεθνούς κινηματογράφου κι όμως τώρα εδώ, σαν αυτοβιογραφούμενος, μου είναι αδύνατον να περάσω από την πύλη του Rashomon και να βγω στον κόσμο της υπόλοιπης ζωής μου. Ίσως κάποτε καταφέρω να το κάνω. Ίσως όμως η αδυναμία μου αυτή να σημαίνει και την επιθυμία μου να σταματήσω κάπου εδώ. Είμαι κατασκευαστής ταινιών. Οι ταινίες είναι το μέσο με το οποίο επικοινωνώ αληθινά. Δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που να λέει περισσότερα πράγματα για έναν δημιουργό, από τον ίδιο δημιούργημα του…» – Ακίρα Κουροσάβα

Σιωπηλή Μονομαχία
Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα
Πρωταγωνιστούν: Toshiro Mifune, Takashi Shimura, Miki Sanjo
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία
Έτος Παραγωγής: 1949
Διάρκεια: 95 λεπτά
Φορμά: Ασπρόμαυρη / 35 mm

Λίγο πριν το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Κιότζι, ένας αναγνωρισμένος χειρουργός, κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης σ’ έναν τραυματισμένο στρατιώτη, επιδεικνύοντας σθένος για να τον σώσει από βέβαιο θάνατο, δεν θα λάβει μέτρα προφύλαξης και θα μολυνθεί από την σύφιλη. Γνωρίζοντας καλά το μέγεθος του κινδύνου που φέρει μέσα του, μετά την παύση των εχθροπραξιών και την επιστροφή του από το μέτωπο στην κλινική του πατέρα του, χωρίς να πει σε κανέναν την αλήθεια, διακόπτει τον μακροχρόνιο αρραβώνα του με την αγαπημένη του Μισάο, δίχως να της εξηγήσει τους πραγματικούς λόγους του χωρισμού, απόφαση που θα τον συνταράξει ψυχικά. Εντωμεταξύ, ξανασυναντώντας τον στρατιώτη που τον μόλυνε, προσπαθεί να τον θέσει προ των ευθυνών του, καθώς ο ασυνείδητος αυτός άνθρωπος, όχι μόνον δεν άκουσε τις συμβουλές του για να ολοκληρώσει τη θεραπεία, αλλά δημιούργησε οικογένεια εξακολουθώντας να μολύνει τους γύρω του με την επιπόλαια συμπεριφορά του.

Γυρισμένη μόλις έναν χρόνο πριν την καταξίωση του, με το εκθαμβωτικό «Ρασομόν», ο Ακίρα Κουροσάουα διασκευάζει κινηματογραφικά ένα σύγχρονο και πασίγνωστο στην πατρίδα του, θεατρικό έργο. Η ταινία, βαθύτατα ουμανιστική, θέτει με σαφήνεια το θέμα της ατομικής ευθύνης, της συνέπειας λόγων και έργων και της ηθικής στάσης του ανθρώπου. Το προσωπικό δράμα του έντιμου και αλτροϋιστή γιατρού αποκτά μια οικουμενική διάσταση. Ο Toσίρο Μιφούνε, ηθοποιός-φετίχ του Κουροσάουα, είναι συγκλονιστικός, σ΄ έναν κόντρα ρόλο.

Ο Καταδικασμένος / Ikiru
Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάβα
Σενάριο: Ακίρα Κουροσάβα, Σινόμπου Χασιμότο, Χίντεο Ογκούνι
Πρωταγωνιστές: Τακάσι Σιμούρα, Μίκι Ονταγκίρι
Μουσική: Φουμίο Χαγιασάκα
Φωτογραφία: Ασακάζου Νακάι
Μοντάζ: Κόιτσι Ιβασίτα
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία
Έτος Παραγωγής: 1952
Διάρκεια: 143 λεπτά

Η πλοκή της ταινίας, επικεντρώνεται σε έναν μεσήλικα γραφειοκράτη, ο οποίος πέρασε 30 χρόνια της ζωής του, στο ίδιο πόστο, στην ίδια υπηρεσία, χωρίς να έχει κάνει τίποτε άλλο στη ζωή του, παρά να δουλεύει. Κλονίζεται όμως, όταν μαθαίνει ότι έχει καρκίνο στο στομάχι και περίπου έξι μήνες με έναν χρόνο ζωής. Τότε αλλάζει σκεπτικό και θεωρία, προσπαθώντας να κάνει κάτι σημαντικό και ιδιαίτερο, κάτι που δεν έκανε σε όλη του ζωή.

Το σενάριο γράφτηκε από τον σκηνοθέτη, σε συνεργασία με τον Σινόμπου Χασιμότο και τον Χίντεο Ογκούνι, το οποίο επηρεάστηκε από το μυθιστόρημα του Λέοντος Τολστόι, «Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς». Πρωταγωνιστεί ο Τακάσι Σιμούρα. Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται η ταινία είναι ο τρόπος ζωής, η γραφειοκρατία και η οικογενειακή ζωή που φθείρεται και χάνεται στην Ιαπωνία, την περίοδο εκείνη, θέμα που απασχόλησε ακαδημαϊκούς και κριτικούς. Η ταινία, συμπεριλήφθηκε στη λίστα του BBC Culture, με τις 100 καλύτερες ξενόγλωσσες ταινίες όλων των εποχών.