Πενήντα πέντε χρόνια μετά το Μάη του ’68, ένα από τα πιο γνωστά συνθήματά του ζωντάνεψε, για άλλους λόγους, στη Βαρκελώνη.

Το πρώτο Μουσείο Απαγορευμένης Τέχνης στον κόσμο, το Museu de l’Art Prohibit, έργο ζωής του Καταλανού δημοσιογράφου, συλλέκτη και επιχειρηματία, Taxto Benet, άνοιξε τις πόρτες του τον περασμένο Οκτώβρη, στο Eixample, τη συνοικία με τα εμβληματικά κτίρια.

Ένα από αυτά, το Casa Garriga Nogues, μια αρχιτεκτονική έμπνευση καταλανικού μοντερνισμού, που ανακηρύχθηκε Πολιτιστικό Περιουσιακό στοιχείο Εθνικού Ενδιαφέροντος, φιλοξενεί τα έργα από την ιδιωτική συλλογή του  εμπνευστή της όλης ιδέας και υπέρμαχου της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης, της ελευθερίας γενικά.

Εδώ μπορεί να δει κανείς πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, χαρακτικά, φωτογραφίες, εγκαταστάσεις και οπτικοακουστικά έργα που δημιουργήθηκαν από τον 18ο μέχρι τον 21ο αιώνα και όλα έχουν υποστεί λογοκρισία, απαγόρευση ή καταγγελία για πολιτικούς, θρησκευτικούς ή κοινωνικούς λόγους και τα περισσότερα ανήκουν στην ιδιωτική συλλογή του Benet.

Ο δικτάτορας Φράνκο σε ψυγείο αναψυκτικών, ο Σαντάμ Χουσέιν σε δεξαμενή, ο Ντόναλντ Τραμπ, σε ιδιαίτερη αποτύπωση, ο Εσταυρωμένος πάνω σε ένα αμερικάνικο μαχητικό αεροσκάφος, ο πρώην βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος και μια ακτιβίστρια από τη Βολιβία σε ερωτική σκηνή με σκύλο, 30 γόβες στιλέτο πάνω σε μουσουλμανικά χαλάκια προσευχής, είναι κάποια μόνο από τα 200 «απαγορευμένα» έργα»

Ανάμεσα τους έργα των Πικάσο, Κλιμτ, Γκόγια, Αντι Γουόρχολ, Άι Γουέι Γουέι, Μπάνκσι, Ρόμπερτ Μάπλεθορν, που όλα έχουν υποστεί λογοκρισία, καταγγελίες, επιθέσεις και έχουν αποσυρθεί από εκθεσιακούς χώρους.

Βρέθηκα πριν από λίγες μέρες στη Βαρκελώνη και επισκέφθηκα το μουσείο, είδα τουρίστες και Ισπανούς, όλων των ηλικιών, να διαβάζουν τις ιστορίες πίσω από τα έργα και να ανταλλάσσουν, ελεύθερα, απόψεις μεταξύ τους.

Εκεί έμαθα κι εγω ιστορίες της ελεύθερης Τέχνης, την ιστορία του ιδρυτή του μουσείου και το παρασκήνιο όλου του εγχειρήματος και τον γνώρισα καλύτερα μέσα από συνεντεύξεις του.

Taxto Benet: Ο θρίαμβος της ελευθερίας της έκφρασης

«Δεν έχουν όλα τα λογοκριμένα έργα Τέχνης στο μουσείο την ίδια καλλιτεχνική αξία, αλλά η αντίδραση που προκάλεσαν αξίζει να εξερευνηθεί. Αυτό είναι το κοινό που έχουν αυτά τα έργα και δείχνει ότι η λογοκρισία απέτυχε γιατί εδώ μπορείτε να τα δείτε. Είναι ένας θρίαμβος της ελευθερίας της έκφρασης» λέει ο 66χρονος Jojep Maria Benet Ferran, γνωστός ως Taxto Benet.

Ως παράδειγμα της φιλοσοφίας του αναφέρει τη συλλογή από σχέδια πρώην κρατουμένων στο στρατόπεδο εγκλεισμού του Γκουαντάναμο. Όταν μια έκθεση με τα έργα των απελευθερωμένων κρατουμένων οργανώθηκε στη Νέα Υόρκη το 2017, ένα μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της 11ης Σεπτεμβρίου την περιέγραψε ως «παρωδία».

Η έκθεση συνεχίστηκε, αλλά η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε ότι στο εξής θα πρέπει η τέχνη των κρατουμένων του Γκουαντάναμο να καταστρέφεται μετά την απελευθέρωσή τους.

«Αν και δεν έχουν μεγάλη καλλιτεχνική αξία, η ιστορία τους είναι σημαντική. Η έκθεσή τους εδώ σημαίνει ότι στην πραγματικότητα έχουν απελευθερωθεί» λέει χαρακτηριστικά ο Benet.

Το ενδιαφέρον του για την λογοκριμένη τέχνη, πυροδότησε το έργο «Political Prisoners in Contemporary Spain»  («Πολιτικοί κρατούμενοι στη σύγχρονη Ισπανία» ) του Ισπανού καλλιτέχνη Santiago Sierra. Ο Benet αγόρασε το έργο – το οποίο περιλαμβάνει 24 πορτρέτα πολιτικών κρατουμένων και ακτιβιστών συμπεριλαμβανομένων των Καταλανών ηγετών που είχαν φυλακιστεί – στην έκθεση Arcο της Μαδρίτης το 2018.

Λίγο μετά την απόκτησή του, η γκαλερί που πούλησε το κομμάτι το απομάκρυνε από το περίπτερο της. Η επισήμανση «πολιτικοί κρατούμενοι» ήταν αρκετή για να λογοκριθεί.

Ο Benet είχε δηλώσει  «Όταν υπάρχει λογοκρισία, συμβαίνουν δύο πράγματα: περιορίζεται όχι μόνο η ελευθερία ενός καλλιτέχνη, αλλά και η ελευθερία των ανθρώπων να «γνωριστούν» με το έργο τέχνης».

Από τότε είχε μπει στο μυαλό του η ιδέα του Μουσείου Απαγορευμένης Τέχνης.

«Εχω μηδενικά ταμπού. Η επίσκεψη στο μουσείο αυτό θα ενισχύσει το αίσθημα ανεκτικότητας των επισκεπτών. Για να είναι εδώ, ένα έργο πρέπει να έχει μια ιστορία πίσω του, που να συνδέεται με τη λογοκρισία και την απαγόρευση.Έχω ένα ιδιαίτερο κίνητρο για την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία σκέψης. Για μένα, η ελευθερία της σκέψης και η ελευθερία της έκφρασης συνδέονται απόλυτα με την κουλτούρα της σκέψης. Όλοι έχουμε το δικαίωμα να σκεφτόμαστε αυτό που θέλουμε και να μπορούμε να το εκφράσουμε. Αν δεν μπορούμε να το εκφράσουμε, τι νόημα έχει να έχουμε ελευθερία σκέψης; Είπα κάποτε ότι η συνεισφορά μου σε αυτή την κοινωνία θα είναι αυτή, ένας ύμνος στην ελευθερία της έκφρασης και στην ελευθερία της σκέψης και στην καλλιτεχνική ελευθερία.
Όποιος λογοκρίνει είναι πάντα κάποιος που έχει εξουσία. Η εξουσία υπάρχει σε πολλά μέρη. Αυτό μου θυμίζει ένα γκράφιτι το Μάιο του ’68 που έλεγε: «le pouvoir est a les universités, les étudiants les ont pris, le pouvoir est à les usines, les travailleurs les ont pris, le pouvoir est à la rue, les gens l’ ont pri, le pouvoir est à le pouvoir, prenez-lui»- Η εξουσία είναι στα πανεπιστήμια, οι φοιτητές την πήραν, η εξουσία είναι στα εργοστάσια, οι εργάτες την πήραν, η εξουσία είναι στους δρόμους, ο λαός την πήρε αυτό, η εξουσία είναι στην εξουσία, πάρτε την».