της Ευδοκίας Πρασίνου

Οι εκδόσεις «Φαρφουλάς» συνεχίζουν την ενασχόλησή τους με παραγνωρισμένες αλλά σημαντικές μορφές της «εναλλακτικής» τέχνης και σκέψης. Αυτήν τη φορά σειρά έχει ο Arthur Cravan, συγγραφέας με ελάχιστο έργο που δεν συγκεντρώθηκε ποτέ σε τόμο όσο ζούσε, όμως βασική επιρροή για τους ντανταϊστές, τους σουρρεαλιστές, όπως αργότερα για τους καταστασιακούς και τους μπητ.

Καθώς σημειώνεται στην εισαγωγή του μεταφραστή, η ζωή του Cravan μοιάζει τόσο απίστευτη που αγγίζει τον θρύλο: ανιψιός, ίσως ακόμη και γιος, του Oscar Wilde, τυχοδιώκτης, εγκαθίσταται στο Παρίσι και έρχεται σε σύγκρουση με όλο το πνευματικό κατεστημένο των αρχών του 20ου αι., ακόμη και με τα ιερά τέρατα της «μοντέρνας τέχνης». Επαγγελματίας παλαιστής, θα έλθει στην Ελλάδα και θα αντιμετωπίσει τον Γεώργιο Καλαφάτη, ολυμπιονίκη και ιδρυτή του Παναθηναϊκού. Θα συνεχίσει την τυχοδιωκτική ζωή του στις Η.Π.Α. και θα χαθεί για πάντα το 1918, σε ηλικία μόλις 31 ετών.

Όλα αυτά αποσπούν ίσως την προσοχή από το έργο του, το οποίο αποτελείται από τα 5 τεύχη του περιοδικού Maintenant που έγραφε, εξέδιδε και διένειμε μόνος του, καθώς και κάποια ποιητικά σπαράγματα, που δημοσίευσε πολύ αργότερα ο ιδρυτής του σουρεαλισμού André Breton. Ωστόσο, τα γραπτά του δεν αποτελούν μόνο προέκταση της ζωής του, αλλά καταγράφουν τις περιδινήσεις ενός εξαιρετικά ανήσυχου πνεύματος σε μια κομβική στιγμή του νεώτερου πολιτισμού. Γεμάτα με ασεβές και ανατρεπτικό χιούμορ, αντιφάσεις, ζωηρότητα αλλά και αγωνία για ένα χαμένο νόημα, τα κείμενα του Cravan διατρέχουν μια εποχή κατά την οποία η τέχνη συνταράσσεται ταυτόχρονα από μια επανάσταση στις μορφές της αλλά και έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό της σχέσης της με τη γύρω κοινωνία.

Ανελέητος απέναντι στους ζωγράφους της μόδας, αλλά και τους λογοτέχνες, είτε ανανεωτές της γαλλικής παράδοσης όπως ο André Gide, είτε ενθουσιώδεις οπαδούς του «νέου πνεύματος» όπως ο Guillaume Apollinaire, ο Cravan είναι εξ ίσου σκληρός απέναντι στο νεκρό πια παρελθόν, όπως βλέπουμε στη σειρά των κειμένων που αφιερώνει στον Oscar Wilde, όπου τη νοσταλγία διαδέχεται ο σαρκασμός.

Ο Cravan διατηρεί την αεικινησία του και στη μορφή των κειμένων, που περνούν από τις «λογοτεχνικές αναμνήσεις» του κειμένου «Ανέκδοτα τεκμήρια περί του Oscar Wilde» στους παραληρηματικούς σχεδόν λίβελους του άρθρου του για το «Σαλόνι των Ανεξαρτήτων» και της σπαρταριστής «συνέντευξής» του με τον Gide. Η γραφή του επίσης περιλαμβάνει έμμετρους στίχους που όμως δεν δείχνουν να κατασταλάζουν σε καμία συγκεκριμένη φόρμα, ενώ τόσο η θεματολογία του όσο και οι ευφάνταστες μεταφορές του αποπροσανατολίζουν γοητευτικά τον αναγνώστη, μεταδίδοντας την αίσθηση μιας σωματικής όσο και πνευματικής περιπέτειας, που ο Cravan καταγράφει και συνάμα βιώνει.

Αυτή είναι η πρώτη παρουσίαση του Cravan στην ελληνική γλώσσα, με εξαίρεση το κείμενο για τον Gide που περιλήφθηκε προ ετών στην Ανθολογία μαύρου χιούμορ του Breton. Περιλαμβάνει τα περισσότερα κείμενα από το περιοδικό Maintenant, τα μόνα που δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε ο Cravan. Είναι μια ευκαιρία για τον αναγνώστη να γνωρίσει, μέσα από μια μετάφραση που διατηρεί κατά το δυνατόν τους χυμούς του πρωτοτύπου, μια μορφή που αποτελεί βασική ιστορική αναφορά των ρευμάτων που σημάδεψαν την έκφραση του 20ου αι., και που η συνέχεια ή η κληρονομιά τους εξακολουθεί να μας απασχολεί.

Arthur Cravan: Ο Oscar Wilde ζει, και άλλα κείμενα
Μετάφραση: Νίκος Σταμπάκης
Εκδόσεις Φαρφουλάς, 2009