Ένα στρατιωτικό drone, το οποίο επιτέθηκε σε στρατιώτες, κατά τη διάρκεια μιας μάχης στη Λιβύη, φέρεται να έδρασε αυτόνομα, δίχως ανθρώπινο έλεγχο, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.

Ειδικότερα, στην 548 σελίδων έκθεσή της, η επιτροπή ειδικών για τη Λιβύη, αναφέρει πως το περιστατικό έγινε κατά τη διάρκεια συγκρούσεων στη Λιβύη για τον έλεγχο της Τρίπολης, τον Μάρτιο του 2020. Όταν οι μαχητές του Khalifa Haftar απωθήθηκαν, κατά την υποχώρησή τους «κυνηγήθηκαν και πιάστηκαν από απόσταση από τα μη επανδρωμένα μαχητικά εναέρια οχήματα, ή από τα φονικά αυτόνομα οπλικά συστήματα», αναφέρει η έκθεση.

Το ενδιαφέρον σημείο της έκθεσης είναι ότι πρόκειται για οπλικά συστήματα, τα οποία δρούνε αυτόνομα δίχως να απαιτείται σύνδεση των δεδομένων μεταξύ του χειριστή και των πυρομαχικών. Η έκθεση συνεχίζοντας, επισημαίνει ότι στην ουσία, πρόκειται για την απόλυτη ικανότητα του «βρίσκω, πυροβολώ και συνεχίζω». Ένα όπλο δηλαδή, που αφού ανοίξει πυρ, συνεχίζει τις επιθέσεις βρίσκοντας τον επόμενο στόχο.

Ποιο είναι όμως αυτό το drone; Πρόκειται για το μοντέλο Kargu-2, της εταιρείας άμυνας STM, η οποία έχει έδρα την Τουρκία, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο αυτόνομα όσο και με χειριστή.

Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιεί την τεχνική εκμάθησης, η οποία βασίζεται στην ανάλυση δεδομένων, έτσι ώστε να διδαχθεί το μηχάνημα, για να μπορεί επιτελεί μια λειτουργία η οποία έρχεται φυσικά στον άνθρωπο και στα ζώα : μάθηση μέσω της εμπειρίας. Βασίζεται δηλαδή στην ιδέα, ουσιαστικά άμεσα σχετιζόμενη με την τεχνητή νοημοσύνη, πως οι μηχανές μπορούν να μάθουν από τα δεδομένα, να αναγνωρίσουν μοτίβα και να λάβουν αποφάσεις με τη μικρότερη δυνατή ανθρώπινη παρέμβαση.

Τα στρατιωτικά drones, η αλήθεια είναι πως δεν είναι κάτι καινούριο. Την τελευταία δεκαετία, χρησιμοποιούνται αρκετά, από στρατιωτικές και επαναστατικές ομάδες, κι όχι μόνο. Ο Μπάρακ Ομπάμα, αλλά και πρόσφατα ο Ντόναλντ Τραμπ, τα χρησιμοποιούσαν. Επίσης, η Κίνα, η Ρωσία και το Ισραήλ πριν από μερικούς μήνες, κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων, χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό αυτά τα συστήματα, ενώ και στην τελευταία σύγκρουση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν προχώρησε κι αυτό σε χρήση τους.

Τι διαφορετικό συνέβη στην περίπτωση που εξετάζουμε; Αυτό που ερευνάται, είναι εάν κατά τη διάρκεια της επίθεσης, τελικά το drone που χρησιμοποιήθηκε, έδρασε αυτόνομα, δίχως κάποιος άνθρωπος να το ελέγχει. Αυτό υποστηρίζει η έκθεση του ΟΗΕ. 

Ο Zachary Kallenborn, ειδικός σε θέματα πολέμου με drones, τρομοκρατίας, και όπλα μαζικής καταστροφής, υποστήριξε, σύμφωνα με τους New York Times, πως οι ερευνητές, στην έκθεσή τους εκτιμούν πως για πρώτη φορά, ένα οπλικό σύστημα με την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης, έδρασε αυτόνομα για να βρει και να επιτεθεί σε ανθρώπους. Η αλήθεια είναι πως πολλοί κατασκευαστές υποστηρίζουν πως τα προϊόντα τους μπορούν να δράσουν με μια μορφή αυτονομίας. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν είχε εξακριβωθεί σε ποιο βαθμό έγκειται αυτή η αυτονομία.

Ο ίδιος, γράφοντας στο Bulletin of the Atomic Scientists για το περιστατικό, επεσήμανε πως «αν οποιοσδήποτε σκοτώθηκε σε μια αυτόνομη επίθεση, τότε θα πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός, καθώς για πρώτη φορά, θα έχουμε θάνατο ανθρώπου από αυτόνομο όπλο, βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη».

Ωστόσο, υπάρχουν και ειδικοί που εκφράζουν τις αμφιβολίες τους για το περιστατικό. Ενδεικτικά, ο Jack McDonald, λέκτορας όσον αφορά τη μελέτη πολέμων στο Kings College του Λονδίνου, με μήνυμά του στο twitter, επισημαίνει ότι από την έκθεση δεν προκύπτει ξεκάθαρα ότι την ώρα της επιχείρησης, το συγκεκριμένο μηχάνημα έδρασε αυτόνομα. Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν τελικά σκοτώθηκε κάποιος.

Πάντως, ο Kallenborn, τονίζει από την πλευρά του, ότι οποιοδήποτε αυτόνομο όπλο έχει πιθανότητες να τα θαλασσώσει. Οι συνέπειες ποικίλλουν, και θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο πολλών ανθρώπων. Φανταστείτε ας πούμε να πυροδοτηθεί καταλάθος μια πυρηνική κεφαλή, ή ακόμη το μηχάνημα να περάσει έναν αγρότη ο οποίος κρατά μια τσουγκράνα, για έναν ένοπλο άνδρα, και να τον σκοτώσει, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Kallenborn.

Μπορούν ωστόσο να γίνουν και μικρότερης σημασίας λάθη. Στην Αμερική, από το 2001 μέχρι το 2013, οι περιπτώσεις όπου ένα στρατιωτικό drone συνετρίβη, αυξάνονται συνεχώς, φτάνοντας το 2012 τις 26 περιπτώσεις.

Ακόμη όμως κι αν δεν αποδειχθεί ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η μηχανή «αποφάσισε μόνη της», ο καθηγητής James Dawes, ο οποίος ασχολείται με τα αυτόνομα όπλα, εκφράζει τις ανησυχίες του, όσονα φορά μια ενδεχόμενη κούρσα μεταξύ κάποιων χωρών, σχετικά με το ποιος θα φτιάξει περισσότερα αυτόνομα όπλα.

Κι αν κανείς θεωρεί πως ορισμένα σενάρια βρίσκονται μόνο στη φαντασία κάποιων, όπως για παράδειγμα η δημιουργία «ρομπότ-δολοφόνων», αξίζει να σημειώσουμε πως, σύμφωνα με το Statista, ολοένα και περισσότερες χώρες χρησιμοποιούν drones κάθε είδους.

Επίσης, τα drones, πέρα από τη στρατιωτική χρήση τους, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε διάφορους τομείς, απογειώνοντάς τους, όπως τα έργα υποδομών και η γεωργία. Αν αυτό μεταφραστεί σε απώλεια θέσεων εργασίας, είναι μια άλλη συζήτηση.

Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι χώρες που σκοπεύουν να αυξήσουν τον στρατιωτικό εξοπλισμό τους με drones. Όπως αναφέρει το Statista, μέχρι το 2028, προβλέπεται ότι η Αμερική θα αγοράσει 1000 ακόμη drones, με την Κίνα (68), τη Ρωσία (48) και την Ινδία (34) να ακολουθούν. Η γειτονική μας Τουρκία πιθανώς να αγοράσει 30.

Δεδομένων των παραπάνω, οι ισχυρισμοί του καθηγητή James Dawes μοιάζουν εξαιρετικά πιθανοί και λογικοί. Ανθρωπιστικές οργανώσεις άλλωστε, έχουν τονίσει πως πρέπει να έχουμε στο νου μας την επικινδυνότητα του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Άνθρωποι όπως o Noah Chomsky, o Elon Musk, αλλά και ο Steven Hawking μέχρι το τέλος της ζωής του, τάχθηκαν ανοιχτά κατά της ύπαρξης αυτών των αυτόνομων όπλων, ενώ, πρόσφατη έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 μεταξύ 28 χωρών, έδειξε πως σχεδόν 3 στους 5 ανθρώπους είναι εναντίον της χρήσης των συγκεκριμένων όπλων. 

* Φωτογραφία Αρχείου