Τα τελευταία 24ωρα η ελληνική ειδησεογραφία κυριαρχείται από την υπόθεση της καταγγελίας βιασμού της Γεωργίας Μπίκα σε σουίτα πολυτελούς ξενοδοχείου στη Θεσσαλονίκη. Σημείο «κλειδί» για την εξέλιξη της υπόθεσης είναι τα αποτελέσματα των τοξικολογικών εξετάσεων της 24χρονης για το ενδεχόμενο χρήσης «χαπιού βιασμού», τα οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχουν ήδη καθυστερήσει προκαλώντας ερωτήματα και προβληματισμό. Τι είναι όμως το «χάπι βιασμού», που έχει εξελιχθεί σε μια μάστιγα σε πολλές χώρες διεθνώς, πώς λειτουργεί και τι προκαλεί στον άνθρωπο που το καταναλώνει; 

«Χάπι βιασμού» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάθε είδους ναρκωτικής ουσίας που χρησιμοποιείται για να καμφθούν οι αντιστάσεις, διευκολύνοντας τον βιασμό ή τη σεξουαλική επίθεση. Οι ουσίες αυτές οδηγούν το άτομο σε σύγχυση σχετικά με το τι συμβαίνει γύρω του και έτσι το καθιστούν λιγότερο ικανό να αμυνθεί σε μια ανεπιθύμητη σεξουαλική επαφή και στη συνέχεια να μην μπορεί να θυμηθεί τι συνέβη.

Στην Ελλάδα, τα καταγεγραμμένα περιστατικά νάρκωσης και βιασμού γυναικών δεν είναι τόσα που να δίνουν μια καθαρή εικόνα του φαινομένου. Τον τελευταίο 1,5 χρόνο έχουν καταγραφεί άλλες έξι περιπτώσεις γυναικών που έπεσαν θύματα βιασμού με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Εκτιμάται ωστόσο πως οι περισσότεροι βιασμοί κατόπιν νάρκωσης είτε δεν καταγγέλλονται από τα θύματα λόγω φόβου ή ταμπού, όπως συμβαίνει εν γένει και με άλλα εγκλήματα σεξουαλικής βίας. 

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο σε αρκετές άλλες χώρες. «Το φαινόμενο είναι πιο συχνό σε κάποιες χώρες του εξωτερικού» όπως ανέφερε ο καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας Γιώργος Παπαζήσης μιλώντας στο OPEN, θέση με την οποία συμφωνεί και ο καθηγητής του Α’ Εργαστηρίου Φαρμακολογίας του ΑΠΘ, Αντώνης Γούλας τονίζοντας πως «οι συγκεκριμένες ουσίες αποτελούν μείζον θέμα των αρχών σε χώρες του εξωτερικού».

Ενδεικτικά, σύμφωνα με την Υπηρεσία για την Υγεία των Γυναικών των ΗΠΑ, σχεδόν 11 εκατομμύρια Αμερικανίδες έχουν βιαστεί ενώ ήταν μεθυσμένες ή ναρκωμένες. Έτσι, σε μια χώρα με έναν βιασμό κάθε 68 δευτερόλεπτα (στην Ελλάδα κάθε  2 ώρες και 40 λεπτά) έπρεπε να παρέμβει ο ίδιος ο Λευκός Οίκος.  Το διάστημα 2003-2013 οι ΗΠΑ –σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ- ήταν στις 10 πρώτες χώρες παγκοσμίως με τους περισσότερους βιασμούς. Τα νούμερα αυτά έχουν ταρακουνήσει τις αμερικανικές αρχές, όπως με την ίδρυση ειδικής Υπηρεσίας για την Υγεία των Γυναικών για να βοηθήσει τα θύματα ενώ είναι  χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ο Λευκός Οίκος χρηματοδοτεί εδώ και χρόνια ειδική καμπάνια. 

Και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως σημείωσε ο καθηγητής, Αντώνης Γούλας  το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο. «Από το 2000 και έπειτα τα περιστατικά βιασμών σε συνδυασμό με τη χορήγηση ουσιών σημειώνουν μεγάλη αύξηση στο εξωτερικό. Στην Αγγλία για παράδειγμα αποτελούν μείζον θέμα και αποτελεί πραγματικά παρά πολύ μεγάλο πρόβλημα».

Τα πιο γνωστά χάπια βιασμού και οι παρενέργειές τους

Ποιά είναι όμως με αυτά τα χάπια και τι μπορεί να προκαλέσουν σε έναν ανθρώπινο οργανισμό; Μιλώντας στην ΕΡΤ, η αναπληρώτρια καθηγήτρια φαρμακολογίας στο ΑΠΘ Χρύσα Σαρδέλη ξεκαθάρισε ότι «δεν υπάρχει ένα χάπι βιασμού, αλλά πολλά όπως βενζοδιαζεπίνες, η έκσταση, όλα αυτά είναι ψυχοτρόπες ουσίες που τροποποιούν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας και πως αντιδρούμε». Μιλάμε, δηλαδή για πολλές διαφορετικές ουσίες, όχι χάπι αναγκαστικά με την μορφή που το ξέρουμε.

Όσο αφορά τα συμπτώματα η κα Σαρδέλη υπογραμμίζει ότι «αυτά, δεν είναι πάντα τα ίδια». Οι παρενέργειες εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως τον οργανισμό, εάν έχει φάει ο χρήστης πιο πριν, το φύλο, εάν έχει καταναλώσει αλκοόλ και πόσο, εάν πίνει γενικά κ.α. «Τα σώματα αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο» υπογραμμίζει.

Οι παρενέργειες ίσως όμως που εξυπηρετούν περισσότερο τους θύτες είναι η μυική αδυναμία και η μερική αμνησία: Με την μυική αδυναμία, το θύμα αδυνατοί να αντισταθεί  ενώ με την μερική αμνησία, όπως ανέφερε ο καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας Γιώργος Παπαζήσης «το θύμα δεν μπορεί να θυμηθεί και συνεπώς να αφηγηθεί μετά αν συνέβη κάτι. Μπορεί να διαρκέσει η αμνησία μέχρι 12 ώρες, γι’ αυτό και κάποια φάρμακα λέγονται “forget me”» ενώ συμπληρώνει ότι η αλληλεπίδραση με το αλκοόλ ενισχύει τη δράση αυτών των χαπιών.

Οι πιο συνηθισμένες πάντως παρενέργειες των ναρκωτικών βιασμού είναι: ζάλη, προβλήματα στην ομιλία, μυϊκή αδυναμία, ναυτία ή τάση για εμετό, πολύ αργός ή πολύ γρήγορος καρδιακός παλμός, νύστα, ταραχή, δύσπνοια και λιποθυμία. Η χρονική επίδραση ενός χαπιού βιασμού ποικίλλει και εξαρτάται από την ποσότητα και από το εάν αναμιγνύεται με άλλα ή αλκοόλ.

Τα τρία διασημότερα χάπια βιασμού

Τα τρία πιο κοινά ναρκωτικά για τον βιασμό είναι η Rohypnol (φλουνιτραζεπάμη), το GHB (υδροξυβουτανοϊκό οξύ) και η κεταμίνη.

►Rohypnol (Roofies)

• Σύσταση: Τα «περίφημα» Roofies, δεν έχουν γεύση ή οσμή και συνήθως είναι άχρωμο όταν διαλυθούν σε ποτό.
• Παρενέργειες: Τα άτομα που το παίρνουν μπορεί να αισθάνονται νωθρότητα και σύγχυση και να ξεχάσουν τι συμβαίνει μετά την έναρξη των επιπτώσεών του. Μπορεί επίσης να προκαλέσει αδυναμία και δυσκολία στην αναπνοή και μπορεί να δυσκολέψει όσους το έχουν πάρει να κινήσουν το σώμα τους.
• Διάρκεια: Τα αποτελέσματα του γίνονται αισθητά μέσα σε 30 λεπτά από τη λήψη του και μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ώρες.

►4-υδροξυβουτανοϊκό οξύ (GHB)

• Το GHB έχει αποκαλεστεί «ναρκωτικό του κλαμπ», πιθανότατα αρχίζοντας να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του 1990, καθώς μικρές δόσεις GHB μπορούν να προκαλέσουν ευφορία ενώ πιστεύεται ότι είναι αφροδισιακή ουσία.
• Παρενέργειες: Μπορεί να προκαλέσει εμετό, να επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό και να δυσκολέψει την αναπνοή. Η ανάμειξή του με αλκοόλ επιδεινώνει τα αποτελέσματα. Σημειώνεται ότι σε υψηλές δόσεις, μπορεί να οδηγήσει σε κώμα ή θάνατο. 
• Διάρκεια: Μπορεί να δράσει σε 15 έως 30 λεπτά και τα αποτελέσματα μπορεί να διαρκέσουν για 3 έως 6 ώρες.

►Κεταμίνη

• Σύσταση: Είναι ένα άγευστο, άοσμο αναισθητικό-καταπραϋντικό φάρμακο που μπορεί να είναι σε σκόνη ή υγρή μορφή.
• Παρενέργειες: Μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις και να κάνει τους ανθρώπους να «χάνονται». Μπορεί επίσης να αυξήσει τον καρδιακό παλμό, να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και να προκαλέσει ναυτία
• Διάρκεια επίδρασης: Τα αποτελέσματα της κεταμίνης μπορεί να διαρκέσουν από 30 έως 60 λεπτά.

Η πρόληψη, τα gadgets και το Buddy-system

Πάντως, «το πολύ δυσάρεστο σε αυτές τις περιπτώσεις χαπιών», υπογραμμίζει η κα Σαρδέλη είναι «δεν έχουμε αντίδοτα εκείνη την ώρα» που το καταναλώσαμε «δεν μπορούμε με κάποιο τρόπο να δράσουμε αν διαπιστώσουμε ότι μας έχει χορηγηθεί κάτι. Ο μόνος τρόπος είναι η πρόληψη». Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά gadgets, που υπόσχονται τον εντοπισμό των ουσιών στο ποτό. Βερνίκια νυχιών, καλαμάκια, ποτήρια, σουβέρ και άλλες συσκευές, που με λίγες σταγόνες από το ποτό αλληλεπιδρούν και ενημερώνουν για την υπάρξη κάποιας ναρκωτικής ουσίας σε αυτό.

Ωστόσο, ίσως το σημαντικότερο όπλο είναι το λεγόμενο «Buddy-system», όπως ανέφερε η καθηγήτρια φαρμακολογίας στο ΑΠΘ: δηλαδή όταν πηγαίνουμε σε κάποιο πάρτυ ή ένα μπαρ και συνοδευόμαστε από φίλους, θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ομπρέλα προστασίας σε ένα περιβάλλον διασκέδασης, με τον έναν να «προσέχει» το ποτό του άλλου. Θα πρέπει επίσης να υπάρχει ιδιαίτερη προσοχή στα κεράσματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Εθνικό Ινστιτούτο Καταπολέμησης των Ναρκωτικών των ΗΠΑ στις συμβουλές του σε τέτοιες περιπτώσεις συμπεριλαμβάνει να παίρνει κανείς το ποτό του μαζί του ακόμα και όταν πηγαίνει στην τουαλέτα.

Αν και οι επικίνδυνες ουσίες είναι άγευστες και άοσμες, δεν πρέπει να καταναλώνεται κανένα ποτό που μυρίζει περίεργα ή έχει περίεργη γεύση. Μερικά χάπια βιασμού, μπορεί να προκαλούν μια αλμυρή ή πικρή γεύση. Πρέπει να αναζητήσετε βοήθεια αμέσως εάν αισθανθείτε μέθη ενώ δεν έχετε πιει καθόλου αλκοόλ ή εάν αισθάνεστε ότι τα αποτελέσματα της κατανάλωσης αλκοόλ είναι ισχυρότερα από το συνηθισμένο. Εκείνη την στιγμή, η παρουσία ενός φίλου ή φίλης είναι πολύ χρήσιμη για να μας βοηθήσει να μας μεταφέρει σε ένα ασφαλές μέρος ώστε να απευθυνθούμε άμεσα σε γιατρό και να ενημερώσουμε τις αρχές.

Πως ανιχνεύεται μια ουσία στο σώμα

Για την ανίχνευση τέτοιων ουσιών στο σώμα υπάρχουν τρεις τρόποι: Η ουροληψία, η αιμοληψία και πιο σπάνια τα μαλλιά. Η λήψη ούρων πρέπει να γίνει μέσα στις τρεις πρώτες μέρες για να εντοπιστεί η ουσία, ενώ η αιμοληψία είναι συμπληρωματική. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό σύμφωνα με τον κ. Παπαζήση είναι ότι ουσίες αυτές μένουν για μεγαλύτερο διάστημα στα ούρα και έτσι χρησιμοποιείται η ουροληψία ως πιο καθιερωμένη μέθοδος.

Πάντως, όπως αναφέρει ο Γιώργος Παπαζήσης, «είναι μια αγορά που περιλαμβάνει αρκετές συνθετικές ουσίες και κάποιες επειδή είναι πολύ καινούργιες ίσως να μην μπορούν να ανιχνευτούν και αυτό είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί όλους».

Η εξέταση μαλλιών, επίσης, μπορεί να είναι χρήσιμο εργαλείο σε δικαστικές υποθέσεις ή για πληροφόρηση του ίδιου του θύματος. Για παράδειγμα, η ουσία GHB μπορεί να ανιχνευθεί στα μαλλιά ακόμα και μετά από πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι για την ανίχνευση GHB στα ούρα, το δείγμα πρέπει να ληφθεί εντός τεσσάρων ωρών από την κατάποση GHB καθώς δεν αφήνει ίχνη στο σώμα μετά από σύντομο χρονικό διάστημα. 

Στη μαύρη αγορά κάνουν θραύση

Οι συγκεκριμένες ουσίες, που χρησιμοποιούνται και ως «χάπια βιασμού», σε κάποιες χώρες χορηγούνται αυστηρά μόνο με συνταγή γιατρού ενώσε πολλές άλλες χώρες έχουν απαγορευθεί. Συγκεκριμένα, μέχρι το 2016 είχαν αποσυρθεί από τις αγορές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Νορβηγίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν κυκλοφόρησαν ποτέ. «Αυτά δεν μπορεί να τα πάρει ο καθένας χωρίς ιατρική συνταγή και κάποια είναι στην μαύρη αγορά και είναι αρκετά διαδεδομένα» λέει ο κ. Παπαζήσης, συμπληρώνοντας μάλιστα πως στη μαύρη αγορά του διαδικτύου κυκλοφορούν και σε ιδιαίτερα χαμηλή τιμή (5 ως 10 ευρώ).