Πόσες φορές σας έχουν πει ότι με τη θετική σκέψη μπορείτε να πετύχετε σχεδόν τα πάντα; Από βιβλία ψυχολογίας μέχρι σεμινάρια αυτο-βελτίωσης και αντίστοιχα μπλογκ, φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει πολλή δημοσιότητα γύρω από τα πλεονεκτήματα της θετικής σκέψης για την ψυχική υγεία και την γενικότερη ευημερία. Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους που τείνουν να βλέπουν το ποτήρι μισό άδειο και όχι μισό γεμάτο; Είναι τόσο κακό να είναι κάποιος απαισιόδοξος; Στην πραγματικότητα οι τελευταίες έρευνες έδειξαν ότι ο πεσιμισμός μπορεί να έχει πολλά περισσότερα οφέλη.

Η απαισιοδοξία δεν αφορά μόνο τις αρνητικές σκέψεις. Η επιστήμη που εξετάζει την προσωπικότητα των ανθρώπων αποκαλύπτει ότι επικεντρώνεται πολύ και σε αυτά που περιμένουμε να γίνουν στο μέλλον. Κι ενώ οι αισιόδοξοι αναμένουν ότι τα θετικά αποτελέσματα θα είναι πιο συχνά στη ζωή τους, οι απαισιόδοξοι είναι πιο επιρρεπείς στις κακές σκέψεις για το τι μέλλει γενέσθαι.

Υπάρχει ένας ιδιαίτερος τύπος απαισιόδοξων ανθρώπων, ο λεγόμενος «αμυντικός πεσιμιστής», ο οποίος χρησιμοποιεί τις αρνητικές σκέψεις σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο και στην πραγματικότητα τις εκμεταλλεύεται ως μέσο για την επίτευξη των στόχων του.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να μην τους βοηθά να πετύχουν, αλλά τους καθιστά κερδισμένους σε άλλους τομείς με απροσδόκητους τρόπους. Ωστόσο, οι υπόλοιπες μομφές της απαισιοδοξίας, φάνηκε να έχουν λιγότερα θετικά αποτελέσματα στον άνθρωπο, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Independent.

Απόδοση και εμπιστοσύνη

Αλλά πώς λειτουργεί η «αμυντική απαισιοδοξία» και ποια οφέλη μπορείτε να περιμένετε από αυτήν; Σύμφωνα με τους ερευνητές, η αμυντική απαισιοδοξία είναι μια στρατηγική που χρησιμοποιούν οι ανήσυχοι άνθρωποι για να καταφέρουν να διαχειριστούν το άγχος τους, κάτι που διαφορετικά θα τους έκανε να θέλουν να τρέξουν προς την αντίθετη κατεύθυνση του στόχου τους αντί να τον ακολουθήσουν.

Ο βασικός παράγοντας είναι ο καθορισμός χαμηλών προσδοκιών για το αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου σχεδίου ή μιας κατάστασης και στη συνέχεια ένας λεπτομερής οραματισμός για όλα όσα μπορεί ενδεχομένως να κάνουν αυτά τα κακά σενάρια, πραγματικότητα. Αυτό δίνει στον αμυντικά απαισιόδοξο ένα σχέδιο δράσης για να διασφαλίσει ότι δεν θα συμβεί καμία φανταστική ατυχία.

Τα οφέλη της αμυντικής απαισιοδοξίας επεκτείνονται επίσης στην καλή απόδοση ενός ατόμου. Μια μελέτη έδειξε ότι αυτό έχει να κάνει με την αρνητική διάθεση. Όταν ζητήθηκε από τους αμυντικούς πεσιμιστές να είναι σε καλή διάθεση, παρουσίασαν κακή απόδοση σε μια σειρά από παζλ λέξεων. Ωστόσο, όταν τους δόθηκε η εντολή να φανταστούν πώς ένα σενάριο μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα, τα πήγαν πολύ καλύτερα. Αυτό υποδηλώνει ότι εκμεταλλεύονται την αρνητική τους διάθεση για να παρακινήσουν τους εαυτούς τους να αποδώσουν καλύτερα.

Η απαισιοδοξία μπορεί επίσης να είναι πιο επωφελής από την αισιοδοξία σε περιπτώσεις αναμονής κάποιου αποτελέσματος, το οποίο δεν μπορείτε να αλλάξετε (όπως το αποτέλεσμα μιας συνέντευξης εργασίας). Όταν το αποτέλεσμα δεν είναι τόσο καλό όσο ελπίζουν οι αισιόδοξοι, τότε βιώνουν μεγαλύτερη απογοήτευση και αυτό έχει σοβαρότερες επιπτώσεις στην ευημερία και τη διάθεση τους.

Παραδόξως, αυτός ο τύπος απαισιοδοξίας μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης. Σε μια μελέτη, στην οποία παρακολουθούσαν φοιτητές σε όλη τη διάρκεια των πανεπιστημιακών τους χρόνων, παρατηρήθηκε ότι αυτοί που ήταν αμυντικά απαισιόδοξοι παρουσίαζαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης σε σύγκριση με άλλους πιο στρεσαρισμένους μαθητές. Στην πραγματικότητα, η αυτοεκτίμησή τους αυξήθηκε σχεδόν στα επίπεδα των αισιόδοξων κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της μελέτης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ικανότητα των αμυντικά απαισιόδοξων, να προβλέψουν και να αποφύγουν επιτυχώς τα αρνητικά αποτελέσματα που φαντάστηκαν.

Υγεία

Η στρατηγική του «αμυντικού πεσιμιστή» να προετοιμαστεί για την πρόληψη των αρνητικών αποτελεσμάτων μπορεί επίσης να έχει κάποια πραγματικά οφέλη για την υγεία. Αν και αυτά τα άτομα θα ανησυχούν περισσότερο ότι θα αρρωστήσουν κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας ή μας μολυσματικής νόσου σε σύγκριση με τους αισιόδοξους, είναι επίσης πιο πιθανό να λάβουν προληπτικά μέτρα. Για παράδειγμα, μπορεί να πλένουν τα χέρια τους πιο συχνά και να αναζητούν ιατρική φροντίδα αμέσως μόλις εμφανίσουν τα πρώτα ασυνήθιστα συμπτώματα.

Όταν οι απαισιόδοξοι νοσήσουν από μια χρόνια ασθένεια, η αρνητική τους στάση για το μέλλον μπορεί να είναι πιο ρεαλιστική και να ενθαρρύνει τις συμπεριφορές που συνιστούν οι γιατροί για τη διαχείριση της ασθένειάς τους. Για παράδειγμα σε μια έρευνα συμμετείχαν δύο ομάδες ανθρώπων, με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και με αρθρίτιδα, και τους ζητήθηκε να αξιολογήσουν τη μελλοντική τους υγεία σε μια απλή κλίμακα.

Επειδή τόσο η αρθρίτιδα όσο και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, είναι ασθένειες που συνήθως επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου, δεν θα περίμενε κανείς να υποστηρίξει ότι η υγεία του θα βελτιωνόταν κατά πολύ στο μέλλον. Ωστόσο, όσοι ήταν αισιόδοξοι εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι θα υπάρχει σταδιακή βελτίωση, σε αντίθεση με τους απαισιόδοξους που πίστευαν ότι θα χειροτερέψει. Αυτή η νοοτροπία μπορεί να κάνει τους απαισιόδοξους να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές  αντιμετώπισης που είναι αναγκαίες για τη διαχείριση συμπτωμάτων, όπως ο πόνος.

Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές διαφορές ανάμεσα στους αμυντικά απαισιόδοξους και στα άτομα που σκέπτονται αρνητικά ή είναι καταθλιπτικά. Και η βασική τους διαφορά είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τις καταστάσεις. Ενώ οι άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν τη μέθοδο της «αποφυγής» για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα όταν αισθάνονται άγχος ή κατάθλιψη, οι αμυντικά απαισιόδοξοι χρησιμοποιούν τις αρνητικές τους προσδοκίες για να παρακινηθούν, να πάρουν ενεργά μέτρα, να νιώθουν προετοιμασμένοι και να ελέγχουν περισσότερο το αποτέλεσμα.

Συνεπώς, το να είναι κάποιος απαισιόδοξος, έχει και τη θετική του μεριά, όπως και διάφορα οφέλη, παρόλο που αυτή η στάση ζωής μπορεί να ενοχλήσει τον περίγυρό του. Κυρίαρχο ρόλο παίζει το πως θα διαχειριστεί κανείς αυτόν τον πεσιμισμό και τελικά ίσως να βγει κερδισμένος.