Η δυνατότητα αντιστροφής της γήρανσης είναι κάτι που πολλοί άνθρωποι ελπίζουν να δουν στη ζωή τους. Αυτό απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αλλά θα μπορούσε κανείς να πει ότι το πρώτο βήμα έγινε, καθώς επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Exeter, κατάφεραν να αντιστρέψουν τη διαδικασία της γήρανσης σε ανθρώπινα κύτταρα. Αυτό μεταξύ άλλων θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μελλοντικά φάρμακα κατά της φθοράς των κυττάρων. Φυσικά απώτερος στόχος παραμένει η επιμήκυνση του χρόνου ζωής στους ανθρώπους, με υγεία.

Η γήρανση είναι ένας συνοπτικός όρος του συνόλου των διαδικασιών που οδηγούν στην επιδείνωση της υγείας και συνδέεται με πολλές χρόνιες ασθένειες από τις οποίες πάσχουν οι άνθρωποι. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους τα κύτταρα και οι ιστοί σταματούν να λειτουργούν, αλλά μια νέα εστίαση στη βιολογία της γήρανσης είναι η συσσώρευση «γερασμένων» κυττάρων στους ιστούς και τα όργανα.

Τα γερασμένα κύτταρα είναι κύτταρα που με το πέρασμα του χρόνου δεν λειτουργούν όπως πρέπει, αλλά ταυτόχρονα αλληλεπιδρούν με τα υπόλοιπα κύτταρα γύρω τους. Η απομάκρυνση αυτών των δυσλειτουργικών κυττάρων έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει πολλά χαρακτηριστικά της γήρανσης σε ζώα, όπως για παράδειγμα την καθυστερημένη εμφάνιση καταρράκτη.

Οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει ακόμα πλήρως τις αιτίες γήρανσης των κυττάρων. Σίγουρα παίζουν κάποια ρόλο «βλάβες» στο DNA, έκθεση σε φλεγμονές και πρόβλημα στα προστατευτικά μόρια των χρωμοσωμάτων, τα τελομερή. 

Ένα γονίδιο, πολλά μηνύματα

Πιο πρόσφατα, ερευνητές επισήμαναν και την αδυναμία ενεργοποίησης και απενεργοποίησης των γονιδίων την κατάλληλη στιγμή και στη σωστή θέση. Καθώς μεγαλώνουμε, χάνουμε την ικανότητά να ελέγξουμε τη ρύθμιση των γονιδίων μας. Κάθε κύτταρο στο σώμα περιέχει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για τη ζωή, αλλά δεν είναι όλα τα γονίδια ενεργοποιημένα σε όλους τους ιστούς ή κάτω από όλες τις συνθήκες. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ένα κύτταρο της καρδιάς είναι διαφορετικό από ένα κύτταρο του νεφρού, παρά το γεγονός ότι περιέχει τα ίδια γονίδια.

Κάθε γονίδιο όταν ενεργοποιείται αποστέλει ένα μοριακό «μήνυμα» (RNA) που περιέχει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την ξεχωριστή ενέργεια. Σήμερα γνωρίζουμε ότι πάνω από το 95% των γονιδίων μας μπορεί να δημιουργήσει διάφορους τύπους μηνυμάτων, ανάλογα με τις ανάγκες του κυττάρου.

Ένας εύκολος τρόπος να καταναοήσουμε αυτή τη διαδικασία είναι να αντιληφθούμε κάθε γονίδιο ως συνταγή. Μπορεί κάποιος να φτιάξει είτε ένα κέικ βανίλιας, είτε ένα κέικ σοκολάτας, ανάλογα με το αν στη συνταγή περιλαμβάνεται ή όχι η σοκολάτα. Τα γονίδια μας μπορούν να λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο και η απόφαση ως προς το τι θα περιλαμβάνεται στη «συνταγή» λαμβάνεται από μια ομάδα περίπου 300 πρωτεϊνών.

Όσο μεγαλώνουμε, ο αριθμός η ικανότητα να αποσταλλούν τέτοιου είδους μηνύματα περιορίζεται και αυτό σημαίνει πως τα ηλικιωμένα κύτταρα είναι λιγότερο ικανά να αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες, ώστε να ανταποκριθούν  στις αλλαγές του περιβάλλοντος τους. Οι επιστήμονες από δείγματα αίματος, έχουν αποδείξει ότι τα επίπεδα αυτών των σημαντικών ρυθμιστών μειώνονται στους ηλικιωμένους. Το ίδιο στοιχείο διαπιστώθηκε και σε έρευνες μεμονωμένων ανθρώπινων γερασμένων κυττάρων και μάλιστα από διαφορετικού τύπου ιστούς.

Αναζωογονώντας παλιά κύτταρα

Στα πειράματα τους οι επιστήμονες αναζήτησαν τρόπους να ενεργοποιήσουν ξανά αυτούς τους κρίσιμους ρυθμιστές. Κατάφεραν μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις να αυξήσουν τα επίπεδα αυτών των ρυθμιστών, αναζωογονώντας γερασμένα ανθρώπινα κύτταρα.

Αυτό επιτεύχθηκε μέσω του σουλφίδιου υδρογόνου που βρίσκεται στο σώμα μας και έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει πολλά χαρακτηριστικά ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία στα ζώα. Ωστόσο, μπορεί να είναι τοξικό σε μεγάλες ποσότητες. Οι επιστήμονες κατάφεραν να βρουν έναν τρόπο να το μεταφέρουν στις κατάλληλες δόσεις και απευθείας στο τμήμα του κυττάρου που πρέπει να πάει, ωστέ να μην προκαλέσουν να προκαλέσουν παρενέργειες.

«Ελπίζουμε ότι με τη χρήση μοριακών εργαλείων θα μπορέσουμε τελικά να αφαιρέσουμε τα γερασμένα κύτταρα και σε ανθρώπους, κάτι που μπορεί να μας επιτρέψει να πολεμήσουμε ταυτόχρονα πολλές ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας. Αυτό είναι γεγονός πως απαιτεί ακόμα πολλά χρόνια δουλειάς, αλλά το επίτευγμα είναι ένα συναρπαστικό ξεκίνημα», γράφoουν στο Converation η Lorna Harries και ο Matt Whiteman.