Από τις αρχές Οκτώβρη μόλις σκάσουν μύτη τα πρώτα κρύα, οι καστανάδες στήνουν τις φουφούδες τους στις γωνιές των πόλεων. Η μυρωδιά από τα ψημένα κάστανα στους δρόμους μας καλεί να πάρουμε ένα σακουλάκι με αυτούς τους νόστιμους καρπούς που εκτός από γευστικοί και χορταστικοί είναι άλλο τόσο υγιεινοί και θρεπτικοί. Τα κάστανα ευδοκιμούν στις ορεινές περιοχές και τα δάση όλης της Ελλάδας, από την Μακεδονία μέχρι την Κρήτη. Η συγκομιδή τους ξεκινά τον Οκτώβριο και διαρκεί έως το τέλος Νοεμβρίου.

Μια εξαιρετικά θρεπτική νοστιμιά

Όταν οι θερμοκρασίες αρχίζουν να πέφτουν, οι καστανιές (Castanea sativa) φτάνουν στο απόγειο της ωρίμανσης στη νότια Ευρώπη και την Ασία. Και αντί των γλυκών και του ζεστού κρασιού των Βορειοευρωπαίων που θα γευτείς την περίοδο πριν από τα Χριστούγεννα, εδώ στο νότο θα σε πάρουν οι μυρουδιές από τα ψητά κάστανα. Αυτός ο εξαιρετικός καρπός του δάσους βεβαίως, μπορεί να καταναλωθεί και βρασμένος, ή να προστεθεί ως συστατικό σε διάφορα πιάτα. Αν και δεν χαρακτηρίζονται από αιθέρια έλαια, τα κάστανα είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, λιπαρά οξέα, πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και βιταμίνες.

Στη λαϊκή ιατρική τα φύλλα της καστανιάς χρησιμοποιούνται ως αποχρεμπτικό για τη θεραπεία του βήχα, ως αντιπυρετικό για τη μείωση του πυρετού, ως αντιδιαρροϊκό και ακόμη και ως παραδοσιακή θεραπεία για την υπογονιμότητα.

Μια βόλτα στο βουνό, αρκεί για να μαζέψετε αρκετά κάστανα, να περπατήσετε στο δάσος, να ξεσκάσετε όμως, μία συμβουλή: Προσοχή να μην μπερδέψετε το δέντρο της καστανιάς Castanea sativa με την αγριοκαστανιά Aesculus hippocastanum. Οι καρποί των δύο δέντρων μοιάζουν πολύ. Χαρακτηριστικό των Βαλκανίων, η αγριοκαστανιά παράγει ένα στρογγυλό, γυαλιστερό καφέ κάστανο, επίσης μέσα σε μια αγκαθωτή κάψουλα, αλλά δεν τρώγεται και μπορεί να προκαλέσει πεπτικές ενοχλήσεις. Οι σπόροι και ο φλοιός της αγριοκαστανιάς περιέχουν ενεργά συστατικά με αντιφλεγμονώδεις και φλεβοτονωτικές ιδιότητες που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας.

Οφέλη για την υγεία

Σύμφωνα με τους επιστήμονες η φθινοπωρινός αυτός καρπός έχει ένα καλό προφίλ βιοδραστικών ενώσεων με αντιοξειδωτικές, αντιδιαβητικές, αντικαρκινογόνες, αντιμικροβιακές και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες.

Οι ενώσεις αυτές περιλαμβάνουν οργανικά οξέα και πολυφαινόλες, π.χ. γαλλικό και ελλαγικό οξύ, καθώς και υδρολύσιμες και συμπυκνωμένες τανίνες. Αποτελούν επίσης πλούσια πηγή βιταμινών Β, C και Ε, οι οποίες συμβάλλουν στην πρόληψη της εμφάνισης νευροεκφυλιστικών ασθενειών και έχουν αντιγηραντική δράση.

Από την άλλη πλευρά, μπορεί να είναι μια τροφή κατάλληλη για άτομα με κοιλιοκάκη, αφού δεν περιέχει γλουτένη. Τα κάστανα περιέχουν ουσίες που δρουν ως πρεβιοτικά. Αυτό σημαίνει ότι υποστηρίζουν την ανάπτυξη και τη δραστηριότητα των καλών βακτηρίων στο έντερο, όπως οι γαλακτοβάκιλλοι. Τα εκχυλίσματα των κάστανων φαίνεται να βοηθούν τους γαλακτοβάκιλλους να αντέξουν τις δύσκολες συνθήκες του πεπτικού συστήματος (π.χ. την όξινη δράση του στομάχου), επιτρέποντάς τους να φτάσουν ζωντανοί στο έντερο, όπου είναι πιο χρήσιμοι.

Οι φυτικές ίνες στα κάστανα βοηθούν τον οργανισμό να διαχειριστεί καλύτερα την χολή, που είναι μεν απαραίτητη για την πέψη των λιπών, αλλά η περίσσεια ή η κακή διαχείρισή της μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στη ρύθμιση αυτής της διαδικασίας, προστατεύοντας την υγεία του εντέρου.

Τέλος, μια άλλη μελέτη Ισπανών και Πορτογάλων ερευνητώνέδειξε ότι με τη χρήση βιώσιμων τεχνικών εκχύλισης, υπάρχουν αρκετά περισσότερα ευεργετικά συστατικά στους καρπούς της Castanea sativa.

Τα πάντα χρησιμοποιούνται

Σύμφωνα με τον καθηγητή Guillermo Cásedas López και το άρθρο του στο The Conversation, τα κάστανα μεταποιούνται σε τρόφιμα, αλεύρι, λάδι κ.λπ. σε τρία στάδια: ταξινόμηση, αφαίρεση του εξωτερικού κελύφους σε υψηλές θερμοκρασίες και αποφλοίωση του εσωτερικού κελύφους με ατμό και μηχανικές διεργασίες. Κατά τη διαδικασία αυτή, παράγεται μεγάλη ποσότητα αποβλήτων, όπως εσωτερικά κελύφη, εξωτερικά κελύφη και φύλλα. Αυτά τα αγροτοβιομηχανικά υπολείμματα μπορούν να έχουν άλλες χρήσεις, όπως για παράδειγμα στη φαρμακευτική, τη βιομηχανία τροφίμων,ή τη βιομηχανία καλλυντικών ή στα συμπληρώματα διατροφής για την πρόληψη και τη θεραπεία δερματικών ασθενειών.

Το κάστανο θα μπορούσε επίσης να είναι χρήσιμο στην κλωστοϋφαντουργία, στην επεξεργασία του δέρματος, για την παρασκευή συγκολλητικών ουσιών. Όλες αυτές οι εφαρμογές μπορούν να είναι κερδοφόρες και βιώσιμες τόσο οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά.