Συνέδριο με κεντρικό θέμα «την πρόσβαση στην περίθαλψη για τους μη καταγεγραμμένους και τους αιτούντες άσυλο» με ειδική αναφορά στις εγκύους και τα παιδιά πραγματοποιεί σήμερα,19 Μαίου η Ελληνική Αντιπροσωπεία των Γιατρών του Κόσμου, στα πλαίσια του προγράμματος HUMA – Health for Undocumented Migrants and Asylum Seekers. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στον ΟΛΠ (Ακτή Μιαούλη 10, Πειραιάς)

Ζητήσαμε από την Ελληνική Αντιπροσωπεία των Γιατρών του Κόσμου να μας απαντήσει σε κάποια βασικά ερωτήματα σχετικά με το θέμα της πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη των δυο αυτών ομάδων.

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το ισχύον νομικό πλαίσιο σχετικά με την ιατρική περίθαλψη μη καταγεγραμμένων μεταναστών και τους αιτούντων άσυλο; Δηλαδή ισχύει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση στην περίθαλψη είναι η ύπαρξη σύμβασης εργασίας και απαγορεύεται η παροχή περίθαλψης σε όσους δεν έχουν χαρτιά;

Όσον αφορά, πρώτον, τους αιτούντες άσυλο, μετά την υποβολή του αιτήματος, οι αιτούντες λαμβάνουν τη «ροζ κάρτα» η οποία τους δίνει το δικαίωμα της δωρεάν πρόσβασης μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας , στην «απαραίτητη ιατρική περίθαλψη, στη φαρμακευτική αγωγή καθώς και στην είσοδό τους στο νοσοκομείο σε περίπτωση που δεν έχουν ασφάλεια ούτε οικονομικούς πόρους».

Οι αναζητούντες άσυλο, λοιπόν, δικαιούνται δωρεάν πρόσβαση σχεδόν σε όλα τα είδη ιατρικής περίθαλψης και φαρμάκων υπό την προϋπόθεση ότι δεν διαθέτουν αρκετούς πόρους για να καταβάλλουν το αντίστοιχο ποσό (η θεραπεία κατά του έιτζ, ωστόσο, εξαιρείται). Μπορούν να έχουν πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες μόνον σε δημόσιες εγκαταστάσεις υγείας εκτός εάν είναι εργαζόμενοι. Στην περίπτωση αυτή, δικαιούνται να γίνουν μέλη ενός από τα ταμεία υποχρεωτικής ασφάλισης, και επομένως πρέπει να συνεισφέρουν και να καταβάλλουν από κοινού το ποσό που αντιστοιχεί στις υπηρεσίες αυτές, όπως ισχύει και για τους υπηκόους.

Επιπλέον, ορίζεται ότι «ειδική ιατρική φροντίδα» θα παρέχεται στους αιτούντες άσυλο με ειδικές ανάγκες, δηλαδή σε παιδιά, ασυνόδευτα παιδιά, άτομα με αναπηρίες, ηλικιωμένους, έγκυες, μονογονεϊκές οικογένειες με παιδιά κάτω των 18 ετών, θύματα βασανιστηρίων, θύματα βιασμού, θύματα σωματικής, ψυχολογικής και σεξουαλικής βίας.

Αυτό το φιλικό, όμως, νομικό πλαίσιο έχει μικρή δυνατότητα εφαρμογής στην πραγματικότητα, εξαιτίας της ανικανότητας του ελληνικού κράτους να διαχειριστεί τις αιτήσεις ασύλου και να εφαρμόσει τα ελάχιστα επίπεδα προστασίας των αιτούντων άσυλο.

Όσον αφορά την άλλη κατηγορία που αναφέρετε, τους μη καταγεγραμμένους μετανάστες, η νομοθεσία απαγορεύει στις δημόσιες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των κέντρων υγείας και των νοσοκομείων, να παρέχουν υπηρεσίες στους μετανάστες χωρίς χαρτιά, με τον κίνδυνο να τιμωρηθούν εάν το πράξουν. Στα χαρτιά εξαίρεση αποτελούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, ή περιπτώσεις που αφορούν παιδιά.

Στην πραγματικότητα, όμως, συχνά οι γιατροί ερμηνεύουν διαφορετικά τις επιταγές του νόμου, ενώ η αποτελεσματική πρόσβαση σε περίθαλψη για τα παιδιά είναι εξαιρετικά δύσκολη καθώς δεν υπάρχουν διευκρινήσεις που να συγκεκριμενοποιούν τι είδους περίθαλψη περιλαμβάνεται και ποιες είναι οι απαιτούμενες συνθήκες. Κρίνουμε, εν γένει, ότι το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας που ενέχει η ελλιπής νομοθεσία δείχνει ότι η πρόσβαση των παιδιών στην ιατρική περίθαλψη πρακτικά εξαρτάται από ανεπίσημες στρατηγικές και ερμηνείες αναλόγως με την κάθε περίπτωση.

Σημειώνεται ότι κατά του «ελλιπούς και άκαμπτου νομικού πλαισίου» αυτού έχει αντιδράσει και η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, συστήνοντας την κατάργηση των πειθαρχικών και ποινικών κυρώσεων για τους επαγγελματίες υγείας που παρέχουν ιατρική περίθαλψη σε ενήλικες μετανάστες χωρίς χαρτιά σε περιπτώσεις που δεν αφορούν έκτακτη ανάγκη και ζητώντας την επέκταση της ιατρικής τους κάλυψης , συμπεριλαμβανομένης της προ και μεταγεννητικής φροντίδας για τις εγκύους.

Όπως έχει δηλώσει η Επιτροπή, «η παροχή ιατρικής περίθαλψης μόνο σε περιπτώσεις έκτακτων καταστάσεων μας ωθεί στο να περιμένουμε μέχρι η υγεία να «επιδεινωθεί σημαντικά», πρακτική η οποία αντίκειται στην υποχρέωση του κράτους να σέβεται και να προστατεύει την αξία της ανθρώπινης ζωής.»

Πείτε μας λίγα πράγματα για το πρόγραμμα HUMA. Η ύπαρξη του δικτύου δείχνει ότι η άρνηση πρόσβασης σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε μετανάστες χωρίς χαρτιά και αιτούντες άσυλο είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα; Η κατάσταση, δηλαδή, που επικρατεί στην Ελλάδα είναι απλά μια έκφανση ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού προβλήματος ή τα προβλήματα εδώ είναι εντονότερα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης;

Ο γενικός στόχος του Δικτύου HUMA είναι να προάγει μία ισότιμη πρόσβαση στο σύστημα υγείας των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα υποστηρικτικό, ενεργό δίκτυο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελείται από 12 μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ευρώπη και από μία συντονιστική ομάδα που τοποθετείται στο Παρίσι, τις Βρυξέλλες και την Μαδρίτη.

Δεν πρόκειται, συνεπώς, για αποκλειστικά ελληνικό πρόβλημα, καθώς οι μετανάστες χωρίς χαρτιά αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα κατά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη στα περισσότερα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα προβλήματα αυτά οφείλονται σε νόμους που περιορίζουν ή αποκλείουν την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στην πολυπλοκότητα του συστήματος υγείας, στο φόβο σύλληψης ή καταγγελίας, στην άρνηση παροχής υγειονομικής περίθαλψης ή σε άλλου είδους διακρίσεις.

Ακραία, μάλιστα, περίπτωση είναι αυτή της Γερμανίας, όπου οι χωρίς χαρτιά μετανάστες δεν έχουν καμία πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη, λόγω της ύπαρξης της υποχρέωσης καταγγελίας των μεταναστών χωρίς επίσημα έγγραφα, γεγονός που θίγει εξολοκλήρου τα δικαιώματά τους.

Στην Ελλάδα, όμως, το πρόβλημα παρουσιάζεται αρκετά έντονο, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, παρά την ύπαρξη σχετικού νομικού πλαισίου, διακυβεύεται η αποτελεσματική πρόσβαση στην περίθαλψη, λόγω της απουσίας σαφών κανονισμών ή κατευθυντήριων γραμμών που θα μπορούσαν να καλύψουν το υφιστάμενο κενό πληροφόρησης σχετικά με τα δικαιώματα και τους όρους πρόσβασης στην περίθαλψη.

Ποια είναι τα αιτήματα των Γιατρών του Κόσμου όσον αφορά το θέμα αυτό;

Οι Γιατροί του Κόσμου διακηρύσσουμε την αφοσίωσή μας στον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας, σύμφωνα με τον οποίο καλούμαστε να παράσχουμε χωρίς διακρίσεις την απαραίτητη φροντίδα σε κάθε ασθενή και ζητάμε να έχουμε τη δυνατότητα να ασκούμε τα επαγγελματικά μας καθήκοντα με το μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό στον κώδικα δεοντολογίας. Με λίγα λόγια, λοιπόν,

ΖΗΤΑΜΕ να έχουμε τη δυνατότητα, ως γιατροί, να προσδιορίζουμε σε μια δεδομένη κατάσταση την υγειονομική περίθαλψη που πρέπει να παρασχεθεί στον ασθενή μας, χωρίς περιορισμούς και ανεξάρτητα από το καθεστώς διαμονής στο οποίο υπόκειται (όσον αφορά το είδος ή/και τη διάρκεια της υγειονομικής περίθαλψης).

ΖΗΤΑΜΕ να χρηματοδοτείται από δημόσια ταμεία η υγειονομική περίθαλψη που παρέχεται σε άτομα χωρίς επίσημα έγγραφα, όταν τα άτομα αυτά δεν έχουν την δυνατότητα να καλύψουν το αντίστοιχο κόστος. Επίσης, ζητάμε να αρθούν τα εμπόδια οργανωτικής φύσης με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι επαγγελματίες υγείας και τα ιδρύματα υγείας κατά την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε μετανάστες χωρίς επίσημα έγγραφα.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΟΥΜΕ ότι οι εργαζόμενοι στην υγεία και οι υπηρεσίες υγείας έχουν το δικαίωμα να παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας στους μετανάστες χωρίς επίσημα έγγραφα. Αρνούμαστε να καταγγείλουμε τους μετανάστες χωρίς επίσημα έγγραφα στις (αρμόδιες για τη μετανάστευση) αρχές. Αρνούμαστε κάθε ποινικοποίηση της παροχής υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στους μετανάστες χωρίς επίσημα έγγραφα.

ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΖΟΥΜΕ ότι είναι αναγκαία η επαρκής ενημέρωση των εργαζομένων στην υγεία και των μεταναστών χωρίς επίσημα έγγραφα για κάθε τι που αφορά τις υπάρχουσες δυνατότητες παροχής υγειονομικής περίθαλψης στα άτομα αυτά.