Αν και οι όροι “Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής” (ΔΕΠ) και “Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα” (ΔΕΠ-Υ) χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, υπάρχουν μερικές μικρές διαφορές μεταξύ τους.

Η ΔΕΠ-Υ αναφέρεται συνήθως σε υπερκινητική συμπεριφορά, που συνυπάρχει με έλλειψη συγκέντρωσης, ενώ η ΔΕΠ χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει την αδυναμία προσοχής και εστίασης. Αυτή η διαταραχή έχει υποστεί πολλές αλλαγές ονόματος τον περασμένο αιώνα.

Ο Χ. Χόφμαν (H. Hoffman) την περιέγραψε για πρώτη φορά σε ένα ποίημα του 19ου αιώνα για την Fidgety Philip. Ωστόσο, έχουν περάσει μόνο 20 έως 30 χρόνια από τότε που η διαταραχή και τα συμπώματά της έγιναν πλήρως κατανοητά.

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας είναι μια νευρολογική διαταραχή. Το παιδί που την παρουσιάζει συνήθως διαθέτει ικανότητες κατάλληλες για την ηλικία του και συνεχίζει κανονικά τις καθημερινές του δραστηριότητες. Όσον αφορά τα άμεσα εγκεφαλικά συμπτώματα, είναι συνήθως ήπια. Ωστόσο, η ΔΕΠ-Υ εμποδίζει σοβαρά την ικανότητα των παιδιών στο να μαθαίνουν νέες πληροφορίες.

Ο εγκέφαλος ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ δεν λειτουργεί με έναν συνηθισμένο τρόπο. Η ΔΕΠ-Υ δεν υποδηλώνει απαραίτητα χαμηλή νοημοσύνη, ενώ σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για αναπηρία. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι οι μαθησιακές δυσκολίες και η ΔΕΠ-Υ μπορούν να συνυπάρχουν, καμία από τις δύο καταστάσεις δεν υποδηλώνει ψυχική ανωριμότητα. Τα προβλήματα της ΔΕΠ-Υ προκαλούνται κυρίως από την ικανότητα του εγκεφάλου να λειτουργεί σε ένα  πιο περιορισμένο εύρος δράσης. Η λειτουργία του εγκεφάλου περιγράφεται συχνά από τέσσερα επίπεδα ανιχνεύσιμης ηλεκτρομαγνητικής δραστηριότητας.

Αυτά τα επίπεδα απόδοσης, που αναφέρονται επίσης ως «φάσεις», είναι οι: Βήτα, Άλφα, Θήτα και Δέλτα.

Η φάση Βήτα 

Ο εγκέφαλος είναι πιο ενεργός σε αυτή την φάση. Η εγκεφαλική δραστηριότητα εκτιμάται ότι έχει ταχύτητα μεγαλύτερη από 13 hertz και η φάση αυτή σημειώνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Η παραγωγή κυμάτων Βήτα, υφίσταται όταν κάποιος σκέφτεται έντονα ή επιλύει προβλήματα.

Η φάση Άλφα

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, γνωστής ως φάση χαλάρωσης (8 έως 12 hertz), το άτομο αισθάνεται γαλήνιο. Η ικανότητα του ανθρώπινου νου να εστιάζει και να διαλογίζεται σχετίζεται άμεσα με αυτά τα κύματα και το άτομο κατά αυτό το στάδιο μπορεί να χαλαρώσει και να καταπολεμήσει το άγχος.

Η φάση Θήτα

Ένα άτομο εισέρχεται στη φάση Θήτα (4 έως 8 hertz) όταν βρίσκεται σε κατάσταση ύπνωσης, παρόμοια δηλαδή με αυτή λίγο πριν κοιμηθούμε. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου δημιουργούνται όνειρα με ζωντανές εικόνες και παρατηρείται μειωμένη συνείδηση. Επειδή το άτομο δεν περιορίζεται πλέον από την λογική ή την αντικειμενική εξέταση των πραγμάτων, η δημιουργικότητα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο.

Η φάση Δέλτα

Αυτή η φάση της λειτουργίας του εγκεφάλου είναι η πιο αργή (0,5 έως 4 hertz) καθώς το άτομο έχει αποκοιμηθεί εντελώς. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, εμφανίζεται ο βαθύς ύπνος χωρίς όνειρα και η απουσία συνείδησης.

Όταν το μυαλό βρίσκεται σε «κυκλοφοριακή συμφόρηση»

Τις περισσότερες φορές, ο εγκέφαλος ενός ατόμου με ΔΕΠ-Υ λειτουργεί με ταχύτητες Άλφα και Θήτα, παρόλο που θα ήταν πιο επωφελές για τον εγκέφαλό να λειτουργεί σε υψηλότερα επίπεδα (φάση Βήτα), όπως κατά την επίλυση προβλημάτων στο σχολείο. Φαίνεται να είναι σαν έναν οδηγό αυτοκινήτου που έχει κολλήσει στην κυκλοφορία ή δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τη δύναμη του κινητήρα για να διασχίσει έναν «λόφο». Είναι σαν κάποιος να έχει κολλήσει στη λάσπη και πρέπει να τρέξει γρήγορα. Αισθάνεται αβοήθητος λόγω της αδυναμίας του και αντιδρά έντονα.

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι υπερκινητικά όχι επειδή ο εγκέφαλός τους επεξεργάζεται πληροφορίες με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αλλά επειδή δεν μπορεί να λειτουργήσει γρήγορα. Επειδή οι συνηθισμένες μέθοδοι που ενεργοποιούν τον εγκέφαλο είναι αναποτελεσματικές, χρησιμοποιούν άλλες τεχνικές «για να πατήσουν γκάζι». Τρέχουν, ενοχλούν τους υπολοίπους, εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές και γενικά συμπεριφέρονται με έντονο τρόπο. Βάζουν τον εαυτό τους σε άγχος, το οποίο αυξάνει τα επίπεδα αδρεναλίνης στον εγκέφαλο.

Σε κάθε παιδί αρέσει να παίζει και να τρέχει. Η κίνηση είναι μια πηγή απόλαυσης. Αυτό ισχύει περισσότερο για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Λαχταρούν για διέγερση και ένταση για να ξυπνήσουν τον εγκέφαλό τους που βρίσκεται σε υπνηλία.

Απολαμβάνουν τη ζάχαρη επειδή είναι μια γρήγορη απόλαυση, ενώ η ενέργεια τους μειώνεται γρήγορα μόλις πέσουν τα επίπεδα υδρογονανθράκων στο αίμα. Σε ορισμένα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, ορισμένες εγκεφαλικές συνάψεις που σχετίζονται με τη μνήμη και τη διαχείριση λειτουργούν πιο αργά από το συνηθισμένο. Μπορεί να μην αισθάνονται υπνηλία όμως, επειδή οι μύες του σώματος και άλλα όργανα μπορεί να έχουν φορτιστεί με ενέργεια.

Τα παιδιά με αυτή την διαταραχή δεν βιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα. Αντ ‘αυτού, παρατηρούν ότι η πραγματικότητα και το όνειρο είναι αλληλένδετα και ότι οι συνειδητές σκέψεις τους βρίσκονται σε μια ονειρική φάση. Ο καθένας από εμάς έχει αυτό το συναίσθημα ακριβώς πριν αποκοιμηθεί.