Στο μόνιμο ερώτημα των τελευταίων δύο δεκαετιών σχετικά με το αν «προκαλούν καρκίνο ή όχι τα κινητά τηλέφωνα», η απάντηση ακόμα δεν είναι σαφής. Ωστόσο, οι επιστήμονες συνεχίζουν να δουλεύουν αδιάκοπα και να κάνουν νέες έρευνες και πειράματα για να καταλάβουν τι συμβαίνει…

Ads

Η Tiffany Frantz πήρε το πρώτο κινητό της όταν ήταν 16 ετών. Κάθε πρωί, όταν έβγαινε από το σπίτι το έβαζε στο στήθος της. Όταν ήταν 21, εντόπισε έναν μικρό όζο στο αριστερό στήθος της, ακριβώς κάτω από το τηλέφωνό. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είχε τέσσερις όγκους. Το 2013, ο χειρούργος του καρκίνου του μαστού John West και πέντε άλλοι γιατροί έγραψαν στην εφημερίδα Case Reports in Medicine για τους όγκους της Frantz και άλλων τριών νέων γυναικών. Όλες αυτές οι κοπέλες τοποθετούσαν τα κινητά τους τηλέφωνα στο στηθόδεσμό τους. «Είμαι απόλυτα σίγουρος ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της έκθεσης στα κινητά τηλέφωνα και στον καρκίνου του μαστού σε νεαρές γυναίκες που έκαναν συχνή χρήση», λέει ο West στο Newsweek.

Όμως αυτή η θεωρία είναι μια απλή υπόθεση , καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις γι΄ αυτό. Για χρόνια, οι επιστήμονες αναζητούν μια σύνδεση μεταξύ της χρήσης κινητών και του καρκίνου, ωστόσο ακόμα δεν έχουν βρει επαρκή στοιχεία. Γι ‘αυτό, όταν ο West είπε τη θεωρία του σε μια συγκέντρωση περίπου 60 ειδικών του καρκίνου του μαστού, απέρριψαν τη σύνδεση ως απλή σύμπτωση. Βέβαια, επειδή ο West  δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει δίκιο δεν σημαίνει ότι κάνει και λάθος. Μετά από μερικές μελέτες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) κατέληξε το 2011 στο συμπέρασμα ότι τα κινητά τηλέφωνα είναι «πιθανώς καρκινογόνα» και συνέστησαν να μελετηθεί πιο διεξοδικά η σχέση κινητών τηλεφώνων και κινδύνου καρκίνου.

Διαβάστε ακόμα: Κινητό τηλέφωνο και υγεία: πιθανοί κίνδυνοι και τρόποι προστασίας του Κώστα Λιολιούση

Ads

Το 1986, 681.000 Αμερικανοί είχαν κινητό τηλέφωνο, ενώ το 2016, υπήρχαν 396 εκατομμύρια συνδρομές σε κινητά τηλέφωνα στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με έρευνα της Pew Research Center, το 95% των εφήβων έχουν πρόσβαση σε ένα smartphone, ποσοστό που παρουσίασε αύξηση 22% σε σχέση με το 2012. Και είναι αυτοί που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς ο εγκέφαλος και τα όργανα τους αναπτύσσονται ακόμα. Συνολικά, πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο και αρκετοί εκτιμούν πως σε μερικές δεκαετίες, ίσως να γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν τα κινητά τηλέφωνα προκαλούν καρκίνο. Παράλληλα όμως οι έρευνες συνεχίζονται.

Ακίνδυνες ακτινοβολίες; 

Όπως υπογραμμίζεται στο Newsweek, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε από τη φυσική και τη βιολογία, τα κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν «μη ιονίζουσες» ακτινοβολίες, που σημαίνει ότι δεν βλάπτουν το DNA μας , όπως κάνει το υπεριώδες φως του ήλιου ή οι ακτίνες Χ. Στην πραγματικότητα εκπέμπουν παρόμοια ακτινοβολία με τους φούρνους μικροκυμάτων, αλλά όχι σε τόσο μεγάλες συχνότητες. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποιος εντοπιστεί κάποιος «μηχανισμός» με τον οποίο η ακτινοβολία που προέρχεται από ένα τηλέφωνο θα μπορούσε να αλληλεπιδράσει με κύτταρα του εγκεφάλου ή του μαστού για να προκαλέσει καρκίνο. Παρόλα αυτά, ακόμα και η μέση χρήση του τηλεφώνου προβληματίζει τους γιατρούς. Οι πομποί κινητών τηλεφώνων πρέπει να είναι αρκετά ισχυροί ώστε να φτάνουν σε έναν πύργο κινητής τηλεφωνίας που βρίσκεται σε τόσο μακρινή απόσταση, πράγμα που σημαίνει ότι η ένταση του σήματος είναι αρκετά μεγάλη.

Η χρήση ενός κινητού τηλεφώνου δίπλα στο αυτί αυξάνει την ένταση της ακτινοβολίας κατά 10.000 φορές κι σήμερα το τοποθετούμε για ώρες κάθε μέρα στις τσέπες μας, δηλαδή κοντά στα αναπαραγωγικά και πεπτικά μας όργανα. Οι μελέτες δυσκολεύονται να βγάλουν ασφαλή αποτελέσματα, καθώς οι καρκίνοι αναπτύσσονται αργά, ενώ τα κινητά τηλέφωνα έχουν χρησιμοποιηθεί για μόλις μια γενιά. Είναι λοιπόν πιθανό οι συνέπειες να μην έχουν φανεί ακόμα; Για να καταλήξουν σε οριστικό συμπέρασμα, οι επιστήμονες θα πρέπει να εξετάσουν έναν μεγάλο πληθυσμό και να απομονώσουν τα κινητά τηλέφωνα ως αιτία για καρκίνους, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών των ΗΠΑ δεν έχει διαθέσει δεδομένα χρήσης κινητών τηλεφώνων στους ερευνητές, γεγονός που δεν βοηθά τις μελέτες. Από τη βιομηχανία ασύρματων τηλεφώνων υποστηρίζουν πως «τα επιστημονικά στοιχεία δεν δείχνουν κανένα γνωστό κίνδυνο για την υγεία του ανθρώπου λόγω της ραδιοσυχνότητας που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα. Επίσης τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι από την εισαγωγή των κινητών τηλεφώνων στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο αριθμός των εγκεφαλικών όγκων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μειωθεί».

Σύμφωνα με το Newsweek, αυτό είναι εν μέρη αληθές, καθώς μπορεί να έχουν μειωθεί οι όγκοι σε κάποια μέρη του εγκεφάλου, αλλά έχουν αυξηθεί σε άλλα, όπως στους μετωπικούς και κροταφικούς λοβούς και στην παρεγκεφαλίδα (που βρίσκονται εκεί που ακουμπάμε το τηλέφωνο όταν μιλάμε). Μια μελέτη του 2012 στο περιοδικό World Neurosurgery, έδειξε αυξήσεις σε έναν ιδιαίτερα θανάσιμο τύπο καρκίνου στις περιοχές αυτές μεταξύ του 1992 και του 2006 στην Καλιφόρνια, παρά τη μείωση σε άλλα μέρη του εγκεφάλου. Σε ένα μέρος του εγκεφάλου, το ποσοστό αυξήθηκε κατά σχεδόν 12% ετησίως.

Επίσης, μια γαλλική μελέτη του 2014 εξέτασε 447 άτομα που είχαν αναπτύξει όγκους στον εγκέφαλο, τόσο καλοήθεις όσο και κακοήθεις. Συνολικά, η μελέτη δεν βρήκε καμία σχέση μεταξύ όγκων του εγκεφάλου και των κινητών τηλεφώνων. Έδειξε όμως, ότι οι όσοι χρησιμοποιούσαν τα τηλέφωνα για 896 ώρες ή περισσότερο σε ολόκληρη τη ζωή τους, είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν όγκους. Αλλά μόνο 37 άτομα ανήκαν σε αυτή την κατηγορία, ένα πολύ μικρό ποσοστό για να αποδείξουν με βεβαιότητα τη σύνδεση. Παράλληλα, μια τέτοια μελέτη δεν μπορούσε να είναι εντελώς αξιόπιστη γιατί ήταν πολύ δύσκολο για τους συμμετέχοντες να θυμούνται πόση ώρα ξόδεψαν μιλώντας στο κινητό τους τηλέφωνο.

Τα πειράματα

Οι ερευνητές στο Εθνικό Τοξικολογικό Πρόγραμμα (NTP) του Αμερικανικού Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών, εξέθεσαν πάνω από 3.000 ποντίκια και αρουραίους στο ίδιο είδος ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα κινητά. Οι επιστήμονες αποφάσισαν να εκθέσουν τα τρωκτικά στην ακτινοβολία για περισσότερο χρόνο από ότι ένας μέσος χρήστης ξοδεύει στο κινητό. Τα τρωκτικά έλαβαν επίσης ακτινοβολία υψηλότερης έντασης από ό, τι οι περισσότεροι χρήστες κινητών τηλεφώνων θα είχαν. Η χαμηλότερη δοσολογία αντιστοιχούσε περίπου στη μέγιστη ποσότητα που θα μπορούσε να συναντήσει ένας χρήστης κινητού.

Το μέγιστο επιτρεπόμενο για τους χρήστες κινητών τηλεφώνων από την Federal Communications Commission (FCC) είναι 1,6 βατ ανά κιλό (δείκτης ακτινοβολίας SAR), το οποίο συμβαίνει μόνο όταν ένα τηλέφωνο προσπαθεί να πιάσει σήμα με πύργο κινητής τηλεφωνίας. «Τα επίπεδα ενέργειας των εκπομπών κατά τη διάρκεια μιας τυπικής κλήσης είναι πολύ χαμηλότερα από αυτό το επιτρεπτό επίπεδο», δήλωσε ο John Bucher, ανώτερος επιστήμονας στο NTP, σε συνέντευξη Τύπου νωρίτερα φέτος. Οι ερευνητές εξέθεσαν τα περιαματόζωα σε πολύ υψηλότερες δοσολογίες. Στους αρουραίοι έφτασαν έως και 6 βατ και στους ποντικούς ξεπέρασαν τα 10 βατ. Μάλιστα εξέθεσαν σε υψηλή ακτινοβολία όλα τους όργανα κι όχι μόνο τον εγκέφαλο. Η ακτινοβολία ήταν τόσο ισχυρή, που οι θερμοκρασίες του σώματος τους έπρεπε να παρακολουθούνται με μικροτσίπ κάτω από το δέρμα τους. Ακόμα και στα υψηλότερα επίπεδα, οι θερμοκρασίες τους δεν αυξήθηκαν ποτέ περισσότερο από ένα βαθμό Κελσίου.

Η ακτινοβολία ωστόσο, είχε σημαντική επίδραση στο σώμα τους. Αφού «βομβάρδισαν» τα τρωκτικά με ραδιοκύματα για δύο χρόνια, από το 2014 έως το 2016, οι επιστήμονες αξιολόγησαν την υγεία τους. Αρσενικοί αρουραίοι που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία ανέπτυξαν 6 % περισσότερους όγκους από αυτούς που δεν έλαβαν ακτινοβολία. Τα θηλυκά για λόγους που δεν είναι σαφείς, δεν δημιούρησαν τόσους όγκους. Επιπλέον, ο ρυθμός με τον οποίο οι αρουραίοι ανέπτυξαν όγκους αυξήθηκε με την ένταση της έκθεσης. Οι αρουραίοι που πήραν 1,5 βατ ανέπτυξαν τέσσερις όγκους, αλλά αυτοί που πήραν 6 βατ ανέπτυξαν 11. Ο Bucher προειδοποιεί ότι τα αποτελέσματα δεν μπορούν να εξαχθούν σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα. Αλλά σύμφωνα με τη μελέτη, θα μπορούσαν να υπάρξουν επιδράσεις της ακτινοβολίας που να σχετίζονται με την ανθρώπινη υγεία.

Μια από τις αινιγματικές και δυνητικά ανησυχητικές ανατροπές των αποτελεσμάτων, αφορούσε τον τύπο των κυττάρων που επηρεάστηκαν. Οι όγκοι εμφανίστηκαν στα κύτταρα Schwann, τα οποία περιβάλλουν τα νευρικά κύτταρα. Τα συγκεκριμένα κύτταρα εντοπίστηκαν στις καρδιές των τρωκτικών. Αλλά τα κύτταρα Schwann υπάρχουν σε ολόκληρο το σώμα, στο κεφάλι, στο στήθος, στα αναπαραγωγικά όργανα και σε πολλές περιοχές που τείνουν να αποκτήσουν βαριά έκθεση στην ακτινοβολία του κινητού. Η ανακάλυψη ήταν ιδιαίτερα σημαντική επειδή οι προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι οι χρήστες κινητών είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σπάνιους εγκεφαλικούς όγκους στο ίδιο είδος κυττάρων. Τον Μάρτιο, Ιταλοί ερευνητές δημοσίευσαν μια άλλη μελέτη με παρόμοια αποτελέσματα με τους αρσενικούς αρουραίους.

Μια ομάδα ακαδημαϊκών και ειδικών της φαρμακευτικής βιομηχανίας εξέτασε τα ευρήματα της μελέτης NTP και το Μάρτιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στην περίπτωση των αρσενικών αρουραίων, έδειξε «σαφή ένδειξη καρκινογόνα δραστηριότητα». Ο De-Kun Li, ανώτερος ερευνητής στο Kaiser Permanente Division of Research στο Όουκλαντ, Καλιφόρνια, περιέγραψε τα ευρήματα της έρευνας ως «εξαιρετικά σημαντικά» και συμφωνεί μαζί του και ο ο Otis Brawley, επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου. Ωστσόσο, τα αποτελέσματα αυτά είχαν και μεγάλα κενά και άφησαν αναπάντητα πολά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα γιατί οι αρσενικοί αρουραίοι ανέπτυξαν περισσότερους όγκους από τους θηλυκούς και γιατί οι αρουραίοι που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων γενικά ζουν περισσότερο από τους μη εκτεθειμένους αρουραίους; Και το πιο σημαντικό, αν η ακτινοβολία των κινητών προκαλεί καρκίνο, πώς το κάνει;

Τι γίνεται μετά

Ακόμα είναι νωρίς για να βγάλουν οι επιστήμονες ασφαλή συμπεράσματα. Η έκθεση ώθησε την FCC να πραγματοποιήσει νέα έρευνα σχετικά με την  επανεξέταση των ορίων έκθεσης,  που έγινε για τελευταία φορά το 1996, πολύ πριν η Apple εισάγει το iPhone. Οι ισχύοντες κανονισμοί ασφαλείας για κινητά τηλέφωνα βασίζονται σε μια προϋπόθεση που είναι τώρα αναμφισβήτητα ψευδής: ότι η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων μπορεί να προκαλέσει βλάβη μόνο από τη θέρμανση των ιστών. Το FDA ωστόσο, δεν σχεδιάζει να ενισχύσει τους κανονισμούς. «Έχω εμπιστοσύνη ότι τα ισχύοντα όρια ασφαλείας για την ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων παραμένουν αποδεκτά για την προστασία της δημόσιας υγείας», δήλωσε ο Jeffrey Shuren, διευθυντής του Κέντρου Συσκευών και Ακτινολογικής Υγείας του FDA.

Πολλές χώρες έχουν αυστηρότερους κανόνες ασφάλειας από τις ΗΠΑ. Από την προειδοποίηση του ΠΟΥ το 2011, τουλάχιστον οκτώ χώρες – μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελβετία, η Ινδία και το Ισραήλ – έχουν εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές που αποσκοπούν στη μείωση της έκθεσης των καταναλωτών στην ακτινοβολία. Το Βέλγιο, η Γαλλία και το Ισραήλ απαγόρευσαν την πώληση κινητών τηλεφώνων σχεδιασμένων για παιδιά και άλλες χώρες απαγόρευσαν τις διαφημίσεις που απευθύνεται σε παιδιά. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής προέτρεψε την FCC και τον FDA να επαναξιολογήσουν τα δεδομένα για τα κινητά τηλέφωνα και τα ασύρματα προϊόντα το 2013.

Οι ειδικοί πάντως από τη μεριά τους παροτρύνουν τους γονείς να περιορίσουν τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα παιδιά και τους εφήβους. Προειδοποιούν μάλιστα ότι «οι κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι η ποσότητα της ακτινοβολίας που απορροφάται δεν θα δημιουργήσει προβλήματα σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία που το σώμα ακόμα διαμορφώνεται».