Δεκάδες γενόσημα αντικαρκινικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται από ασθενείς που κάνουν χημειοθεραπεία ευρέως σε περισσότερες από 100 χώρες, χαρακτηρίστηκαν ως επικίνδυνα σε πρόσφατη έρευνα με σοβαρές παρενέργειες σε ασθενείς έως και θανάτους.

Το Διεθνές Κέντρο Ερευνητικής Δημοσιογραφία (TBIJ / Bureau of Investigative Journalism) που αποκάλυψε το θέμα, αναφέρει πως τα φάρμακα αυτά εκθέτουν τους ασθενείς σε κινδύνους και ταυτόχρονα είναι αναποτελεσματικά στη θεραπεία. Η έρευνα θέτει το σοβαρό θέμα της έλλειψης σοβαρών ελέγχων προς όφελος της κερδοφορίας.

Πρόκειται για τα φάρμακα που μπορείτε να δείτε εδώ, τα οποία αποτελούν βάση θεραπειών για πολλές μορφές καρκίνου όπως του μαστού, των ωοθηκών και της λευχαιμίας.

Σε ορισμένες περιπτώσεις περιείχαν τόσο μικρή ποσότητα δραστικής ουσίας που γιατροί σχολίασαν ότι ήταν «σαν να μην δίνεις τίποτα στον ασθενή». Σε άλλες περιπτώσεις, η δόση ξεπερνούσε κατά πολύ τα επιτρεπτά όρια, θέτοντας σε κίνδυνο ζωτικά όργανα ή και την ίδια τη ζωή των ασθενών.

«Και τα δύο σενάρια είναι τραγικά», δηλώνουν φαρμακοποιοί. «Είναι σπαρακτικό να ξέρεις ότι μπορεί να βλάπτεις αντί να βοηθάς».

Ασθενείς απροστάτευτοι, απουσία ελέγχων

Γιατροί από διάφορες χώρες ανέφεραν στο TBIJ ότι παρατήρησαν ανεξήγητη αποτυχία της θεραπείας σε ασθενείς που έπαιρναν συγκεκριμένα σκευάσματα. Άλλοι μίλησαν για παρενέργειες τόσο τοξικές, που ασθενείς δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τη θεραπεία. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και χάπια από την ίδια συσκευασία βρέθηκαν με διαφορετικά επίπεδα δραστικής ουσίας.

Η ανακάλυψη αυτή ρίχνει φως στα σοβαρά κενά στα παγκόσμια συστήματα ελέγχου φαρμάκων, τα οποία υποτίθεται ότι προστατεύουν τους ασθενείς και αποτρέπουν τους κατασκευαστές από την παραβίαση ποιοτικών προδιαγραφών χάριν του κέρδους. Ωστόσο, φαίνεται πως η προστασία αυτή καταρρέει.

«Οι κυβερνήσεις και οι ασθενείς με περιορισμένους πόρους πληρώνουν για φάρμακα που δεν λειτουργούν», δήλωσε εκπρόσωπος της έρευνας.

Η σημασία των γενοσήμων και οι επιπτώσεις

Τα φάρμακα που εντοπίστηκαν ως προβληματικά ήταν γενόσημα, αντίγραφα των πρωτότυπων φαρμάκων που διατίθενται μετά τη λήξη της πατέντας και κοστίζουν πολύ φθηνότερα. Ιδιαίτερα στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, τα γενόσημα αποτελούν τον βασικό τρόπο πρόσβασης σε θεραπείες καρκίνου.

Όπως εξηγεί η Claudia Martínez από το Ίδρυμα Πρόσβασης στην Ιατρική, «αν τα γενόσημα δεν ήταν διαθέσιμα στην υποσαχάρια Αφρική, η θεραπεία για τον καρκίνο θα ήταν αδύνατη για την πλειοψηφία του πληθυσμού».

Ωστόσο, στα φάρμακα χημειοθεραπείας, η ισορροπία είναι κρίσιμη: η δραστική ουσία είναι ταυτόχρονα θεραπευτική και τοξική. Οι δόσεις υπολογίζονται με ακρίβεια για να είναι αποτελεσματική η θεραπεία χωρίς να προκαλούν βλάβες τα φάρμακα. Οποιαδήποτε απόκλιση μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες.

Η έρευνα που αποκάλυψε την αλήθεια

Η αποκαλυπτική έρευνα εξετάζει την περιεκτικότητα σε δραστική ουσία σε επτά χημειοθεραπευτικά φάρμακα: cisplatin, cyclophosphamide, doxorubicin, ifosfamide, leucovorin, methotrexate και oxaliplatin — όλα αναγνωρισμένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως βασικά φάρμακα για καρκινοπαθείς.

Σε συνεργασία με ερευνητές σε Καμερούν, Αιθιοπία, Κένυα και Μαλάουι, το Πανεπιστήμιο Notre Dame των ΗΠΑ ανέλυσε 189 μη ληγμένα δείγματα. Από αυτά, περίπου το 20% απέτυχαν στους ποιοτικούς ελέγχους. Τα αποτυχημένα δείγματα αφορούσαν 20 διαφορετικές μάρκες, από 17 κατασκευαστές.

«Μείναμε έκπληκτοι όταν είδαμε τα αποτελέσματα», είπε η καθηγήτρια Marya Lieberman, επικεφαλής της έρευνας.

Αν χαθεί χρόνος, ίσως χαθεί κι η ζωή του

Η έρευνα βασίστηκε σε στοιχεία από τέσσερις χώρες της Αφρικής και υποστηρίχθηκε από ανεξάρτητους φαρμακοποιούς, ερευνητές και ειδικούς στη δημόσια υγεία.

Οι περισσότεροι από τους ελεγχόμενους κατασκευαστές παρήγαγαν φάρμακα καλής ποιότητας, ωστόσο το ποσοστό αποτυχίας είναι ανησυχητικό. Τα περισσότερα προβληματικά φάρμακα είχαν λιγότερο από 88% της αναγραφόμενης δραστικής ουσίας, ενώ κάποια είχαν πάνω από 112%. Τα όρια αυτά βασίζονται σε διεθνή πρότυπα.

Το πρόβλημα εντοπίζεται στην απουσία ελέγχου των γενοσήμων στην πορεία τους προς τον ασθενή. Ελλείψει εθνικών μηχανισμών ποιοτικού ελέγχου, πολλά κράτη — ιδιαίτερα στην Αφρική — βασίζονται σε φάρμακα που διατίθενται χωρίς επαρκή εποπτεία.

«Όταν ένας άνθρωπος διαγνωστεί με καρκίνο, υπάρχει ένα περιορισμένο παράθυρο θεραπείας», εξηγεί η Lieberman. «Αν χαθεί χρόνος με ένα φάρμακο που δεν λειτουργεί, ίσως χαθεί και η ζωή του».

Για λόγους ταξικούς «έγκλημα κατά των ασθενών»

Η έκθεση αποκαλύπτει ένα παγκόσμιο σύστημα προμηθειών φαρμάκων που προτεραιοποιεί το χαμηλό κόστος έναντι της ασφάλειας. Σε περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους, τα κράτη αναγκάζονται να επιλέγουν τους φθηνότερους προμηθευτές, χωρίς δυνατότητα να επαληθεύσουν αν είναι καλή η ποιότητα των φαρμάκων.

Το αποτέλεσμα είναι ότι οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί — σε χώρες με ήδη επιβαρυμένα συστήματα υγείας — βρίσκονται στο έλεος αναξιόπιστων θεραπειών.

«Δεν μπορείς να παίρνεις αποφάσεις δημόσιας υγείας με βάση την τύχη», τόνισε ένας γιατρός από την Αιθιοπία. «Αυτό που συμβαίνει είναι έγκλημα κατά των ασθενών».

Τι πρέπει να αλλάξει

Η έκθεση του TBIJ καταλήγει στο ότι χρειάζεται επείγουσα δράση για ενίσχυση των διεθνών συστημάτων ελέγχου ποιότητας, διαφάνεια στην προέλευση των φαρμάκων και λογοδοσία για τους κατασκευαστές.

Παράλληλα, καλεί τον ΠΟΥ και άλλους οργανισμούς να ενισχύσουν τα εθνικά εργαστήρια ελέγχου φαρμάκων και να δημιουργήσουν μηχανισμούς που θα διασφαλίζουν ότι τα γενόσημα σκευάσματα πληρούν τα ελάχιστα πρότυπα ποιότητας πριν φτάσουν στους ασθενείς.

Καθώς η ζήτηση για θεραπείες καρκίνου αυξάνεται παγκοσμίως, ιδιαίτερα σε φτωχότερες χώρες, το ερώτημα που προκύπτει είναι ξεκάθαρο: πόσες ζωές θα χαθούν ακόμη πριν το σύστημα λειτουργήσει υπέρ των ασθενών;

Πηγή: Τhe bureau investigates