Με αφορμή την παράσταση «Σκληρές Φωτογραφίες» η σκηνοθέτης Χριστίνα Χριστοφή παραχώρησε συνέντευξη στην οποία μιλά τόσο για το έργο του Κυριάκου Βερή και την θεματική της ήττας, όσο και για την προεδρική διάταξη που εξισώνει τα πτυχία ανώτερων δραματικών σχολών και σχολών χορού και κινηματογράφου με τα απολυτήρια λυκείου.

Η σκηνοθέτης Χριστίνα Χριστοφή

Πως αποφασίσατε να ανεβάσετε το έργο «Σκληρές φωτογραφίες» του Κυριάκου Βέρη; Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε το ενδιαφέρον;

Οι Σκληρές Φωτογραφίες είναι ένα έργο με αρκετά στοιχεία που μπορούν να σου τραβήξουν την προσοχή. Πρώτα από όλα έχει 3 χαρακτήρες και ένας από αυτούς είναι ένα άλογο κούρσας, ο Πρίγκιπας. Διαδραματίζεται στο παρελθόν και στο τώρα, το τώρα έχει μια χρονική διάρκεια 4 ημερών, το παρελθόν κάποια χρόνια… Αυτά όμως είναι προκλήσεις που αφορούν εμένα, για το πώς θα αφηγηθώ καλύτερα αυτή την ιστορία. Το στοιχείο όμως του έργου που πιστεύω ότι μας αφορά όλους είναι το πώς προσεγγίζει την ήττα.

«Η ήττα σου δίνει το πιο δυνατό συναίσθημα. Αυτή σε προσγειώνει. Αυτή σου δείχνει την πραγματική πλευρά της ζωής» λέει κάποια στιγμή ο Πρίγκιπας, ένα άλογο που ζούσε για τη νίκη. Αυτό είναι που με αγγίζει σε αυτό το έργο και αποφάσισα να το σκηνοθετήσω.

Η παράσταση παίζεται φέτος για δεύτερη χρονιά. Που οφείλεται πιστεύετε η επιτυχία της;

Στην ιδιαιτερότητα και την πρωτοτυπία του έργου. Ένα δύστροπο, καθαρόαιμο άλογο κούρσας, ο κορυφαίος αναβάτης του κόσμου που τα καταφέρνει με τα δύστροπα άλογα και ο πατέρας του που του άρεσε ο τζόγος και τώρα ζει στην Αβάνα. Μια ενδιαφέρουσα ιστορία που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα.  Αλλά και στους ηθοποιούς… Από την πρώτη στιγμή αγκάλιασαν το έργο και το σκάψαμε μαζί για να το «βρούμε». Ο Σπύρος, ο Δημοσθένης και ο Δημήτρης είναι οι «Σκληρές Φωτογραφίες», χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσα ούτε να ανεβάσω το έργο ούτε να το αγαπήσω όσο το αγάπησα… 

Ποια είναι τα θέματα που θίγει το έργο; 

Όπως είπα και πριν ανοίγει το θέμα της ήττας και πώς τη διαχειρίζεσαι. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει έναν «νικητή» από έναν «ηττημένο». Για αυτό και ο τίτλος του έργου είναι Σκληρές Φωτογραφίες. Το σκληρό φώτο φίνις σε μια κούρσα στον ιππόδρομο είναι εκείνο που δυσκολεύεσαι να δεις ποιος πραγματικά κέρδισε και ο νικητής τελικά φαίνεται στην λεπτομέρεια, στη φωτογραφία. Εκτός όμως από την ήττα ανοίγει και άλλα θέματα όπως τη συγκρουσιακή σχέση γιου-πατέρα, την ανάγκη εξιλέωσης και συμφιλίωσης, τη σχέση με τον τζόγο αλλά και τη μεγάλη αξία της φιλίας. 

Πείτε μας για το ρόλο του αλόγου και πως ενσαρκώνεται

Το άλογο είναι δύστροπο, αρνείται να τρέξει, είναι επαναστάτης, τα βάζει με τα αφεντικά και τους ιδιοκτήτες. Μέσα όμως από τη σχέση που αναπτύσσεται με τον Οδυσσέα, έναν χαρισματικό αναβάτη, τελικά τρέχει και κερδίζουν μαζί το ένα τρόπαιο μετά το άλλο. Γίνονται δύο καλοί φίλοι που στηρίζουν ο ένας τον άλλο και στις νίκες και στις ήττες. Ο Δημοσθένης Φίλιππας ενσαρκώνει το άλογο πάνω στη σκηνή και πιστεύω ότι είναι από τις καλύτερες θεατρικές στιγμές του. Ο Δημοσθένης είναι ένας ηθοποιός με ταλέντο και εμπειρία, ένας ηθοποιός με ευφυία, σκηνική αντίληψη και βαθιά ευαισθησία. Έτσι προσέγγισε και τον ρόλο αυτό. Με μεγάλη προσοχή και μελέτη αλλά και με ενθουσιασμό. Από το πώς θα κινείται το άλογο, μέχρι το πώς θα μιλάει. Αποφασίσαμε να μην καταφύγουμε σε περιγραφές ούτε σε καρικατούρες.

Ο Μπρεχτ είχε πει «Αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται ήδη έχει χάσει». Στις σκληρές φωτογραφίες το δίπολο νίκη-ήττα έχει βασικό ρόλο. Ποια είναι η θέση σας πάνω σε αυτό;

Στην σύγχρονη, καπιταλιστική κοινωνία το βλέμμα είναι στραμμένο στη νίκη, στην επιτυχία, στην καταξίωση. Να μην είσαι loser… Ναι, το να κυνηγάς τη νίκη σου δίνει στόχο, σκοπό, κατεύθυνση. Χρειάζεται. Αλλά αν περιμένεις από τις νίκες, από τις επιτυχίες να στηρίξουν και να δώσουν νόημα στην ύπαρξή σου τότε το «χεις χάσει το παιχνίδι».

Γιατί η ήττα, η αποτυχία, σε περιμένει στη γωνία, όσο επιτυχημένος και αν είσαι ή νομίζεις πως είσαι. Και εκεί φαίνεται το υλικό σου, από τι πραγματικά είσαι φτιαγμένος. Η φράση του Μπρεχτ αναφέρεται πιστεύω σε κάτι άλλο, σε ένα άλλο είδος αγώνα από αυτόν που βλέπουμε στις Σκληρές Φωτογραφίες. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποιος που διαφωνεί με αυτή τη φράση. Το στοίχημα εδώ όμως είναι ποιες μάχες θα επιλέξεις να δώσεις…

Ποια είναι η θέση σας απέναντι στο θέμα που προέκυψε με το προεδρικό διάταγμα που εξισώνει τα πτυχία ανώτερων δραματικών σχολών και σχολών χορού και κινηματογράφου με τα απολυτήρια λυκείου;

Μεγάλο θέμα, πολύπλοκο που έχει πολλά χρόνια ιστορία. Ο στόχος είναι να μπουν όλων των ειδών οι σπουδές στην ίδια διαβάθμιση (ανώτερη, ανώτατη κλπ). Το θέμα είναι όμως ότι οι σπουδές που κάνει για παράδειγμα ένας σολίστ δεν έχουν καμία σχέση με τις σπουδές που κάνει ένας κοινωνιολόγος όσο αφορά στη διαδικασία, την πορεία, την εξέλιξη… βασικά τίποτα δεν είναι ίδιο. Από εκεί ξεκινάει για μένα το πρόβλημα, από το γεγονός ότι υπάρχει η οδηγία να ταυτιστεί η καλλιτεχνική διαδικασία με την ακαδημαϊκή. Είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι και δεν μπορούν να αξιολογούνται με τον ίδιο τρόπο. Πόσο ενδιαφέρεται ένας σολίστ που παίζει στις σπουδαιότερες σκηνές του κόσμου αν το πτυχίο του είναι Ανώτατο ή Ανώτερο; Ενδιαφέρεται όταν χρειαστεί να διεκδικήσει κάτι από το κράτος, μια θέση, μια σύνταξη, κάτι.

Είναι λοιπόν στρεβλό το κράτος να σε αναγνωρίζει και να σου δίνει δικαιώματα και προνόμια μόνο όταν έχεις ένα συγκεκριμένο πτυχίο (αλλιώς είσαι απόφοιτος Λυκείου), γιατί ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να αξιολογηθεί με τον ίδιο τρόπο που αξιολογείται ο οικονομολόγος ή ο φιλόλογος. Το ΠΔ απέδειξε πόσο λίγο ενδιαφέρεται η Ευρώπη αλλά και η δική μας πολιτική ηγεσία στο να βρεθεί μια λύση. Εξίσωσαν τους καλλιτέχνες με τους απόφοιτους Λυκείου χωρίς να αναρωτηθούν: «Ναι, εντάξει… υπάρχει ένα πρόβλημα εδώ. Ένα πρόβλημα που σέρνεται δεκαετίες. Τι φταίει; Πώς μπορώ να το λύσω;».

Δεν αναρωτήθηκε κανένας γιατί δεν ενδιαφέρεται κανένας. Εγώ λοιπόν δεν βλέπω τη λύση στην εξίσωση ενός πτυχίου δραματικής σχολής ή ενός ωδείου που επικυρώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού με το πτυχίο που συνδέεται με το Υπουργείο Παιδείας (γιατί εκεί είναι το θέμα, το Υπουργείο Πολιτισμού στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν φαίνεται να έχει καμία εγκυρότητα). Οι καλλιτεχνικές σπουδές έχουν μια διαφορετική δυναμική, έχουν εξελικτική πορεία που βασίζεται στην πρακτική, στο πείραμα, στην αναζήτηση, αλλά και στην καλλιτεχνική παρουσία.

Υπάρχουν απόφοιτοι σχολών που δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με το αντικείμενο. Πώς λοιπόν αξιολογείς έναν καλλιτέχνη; Από ένα χαρτί; Για μένα αυτό είναι ασύμβατο με την καλλιτεχνική διαδικασία. Το πρόβλημα λοιπόν είναι σοβαρό και βαθύ και πρέπει να βρεθεί λύση. Πρέπει να βρεθεί ο τρόπος, να αναγνωρίζεται η προσφορά, η γνώση, η εμπειρία και η προσπάθεια των καλλιτεχνών και να ανταμείβεται από το κράτος. Θα ήθελα λοιπόν να μπορεί να διδάξει μουσική στο Λύκειο μια αναγνωρισμένη Ελληνίδα σολίστ και χωρίς να έχει «Πτυχίο Ανώτατης Εκπαίδευσης», κάτι που τώρα δεν μπορεί να κάνει… Γιατί έχει πολλά περισσότερα να προσφέρει από ένα χαρτί…

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Να είμαι καλά, να παραμένω ανοιχτή, συναισθηματικά γενναιόδωρη και να απολαμβάνω όσο γίνεται το δώρο της ζωής.