Ο έρωτας, ο θάνατος, η πατρίδα, οι ψευδαισθήσεις, η αριστερά. Μια κινηματογραφική ιστορία που έγινε θεατρική και πολλές άλλες ιστορίες ζωής και ανθρώπων έργα.

Στο μυαλό του Όμηρου, εκτός από ρόλοι, υπάρχουν -και πάντα υπήρχαν- προβληματισμοί, ευαισθησίες και ελπίδες, απόψεις για την πολιτική και την κοινωνία.

Αυτά μοιράζεται μαζί μας ο ταλαντούχος πρωταγωνιστής στην παράσταση «Χιροσίμα αγάπη μου» που επιστρέφει για δεύτερη σεζόν από τις 27 Ιανουαρίου στο θέατρο Σημείο.

Λέει η Μαργκερίτ Ντυράς: «Το θέμα δεν είναι ότι πρέπει να πετύχεις κάτι, το θέμα είναι ότι πρέπει να ξεφύγεις από εκεί που βρίσκεσαι»
Πως ξεφεύγει κανείς από εκεί που δε θέλει να βρίσκεται;

Υποθέτω με το να επιτρέψει στη γενναιότητα (η οποία δεν ισούται με την απουσία φόβου) να καθοδηγήσει την απόφασή του και το βήμα του. Είναι ο μοναδικός τρόπος που θα μπορούσα να εννοήσω. Και από την άποψη αυτή βρίσκω θετικό το ότι οι άνθρωποι δεν είμαστε δέντρα. 

Πάλι με τα λόγια της Ντυράς: «Πάντα κάτι μένει από την παιδική μας ηλικία.» Συμφωνείς;
Γιατί κι εσύ έχεις πει στο παρελθόν «για μένα η περιπέτεια της ζωής μου θα είναι πάντα η παιδική μου ηλικία»

Χωρίς καμία κακόβουλη διάθεση θα ήθελα να αναφέρω την ακριβή διατύπωση εκείνης της απάντησης. (…) Μέχρι να πεθάνουμε παραμένουμε παιδιά. Θα έλεγα ότι το παρελθόν και το μέλλον μας κάνουν παιδιά. Το παρόν μας μεγαλώνει. Αλλά η περιπέτεια της παιδικής ηλικίας είναι κάτι που ποτέ δεν τελειώνει. Για μένα η περιπέτεια της ζωής μου θα είναι πάντα παιδική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα είναι και ανήλικη. Μπορεί να είναι μια ηλικιωμένη παιδική περιπέτεια. (…)

Στόχος εκείνης της απάντησης ήταν να εκφράσω την θέση πως δεν είναι νομοτελειακό να χαθεί με το πέρασμα του χρόνου μια αθωότητα, μιαν ανοιχτότητα στο βλέμμα και στην πρόσληψη του κόσμου, αντίθετα μπορεί να επιβιώνει και να γονιμοποιείται εξακολουθητικά, παρά το γήρας και την φθορά. Προς την ίδια κατεύθυνση θα απαντούσα και σήμερα στο ερώτημά. Όχι λοιπόν, δεν θα έλεγα πως διαμορφώνονται όλα στην παιδική ηλικία, κάτι τέτοιο θα μου ηχούσε εξωφρενικά μοιρολατρικό.

Δεν είμαστε καταδικασμένοι σε έναν επαναληπτικό και ατέρμονο παλιμπαιδισμό. Οι μνήμες της πρώτης μας ζωής, της παιδικής ζωής, μπορεί να γίνουν καταφύγιο, δίοδος αλλά και αλυσίδα, φυλακή. Ας προσπαθήσω να το θέσω διαφορετικά. Αν διαμορφώνονται όλα στην παιδική μας ηλικία, τότε δεν μπορεί παρά να διαμορφώνονται και οι δυνατότητες υπερβάσεων, ανατροπών, μετεξελίξεων, αναιρέσεων, τομών, μετασχηματισμών, καθώς επίσης και η δυνατότητα να διαφυλάξουμε ζωντανά εκείνα που θεωρούμε πως οφείλουμε. Διότι όντως η περιπέτεια της παιδικής μας ηλικίας είναι κάτι που δεν τελειώνει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι στατική, διαρκώς ανήλικη.

Και ομολογουμένως ο Θάνατος είναι ακατανίκητος, όμως το ίδιο ισχύει και για την Ζωή. Καταληκτικά, και αφού ζητήσω να μου συγχωρεθεί τόσο ο ελαφρώς μεγαλόσχημος τόνος όσο και η υπερβολική μου ανάγκη για ακριβολογία, νιώθω την ανάγκη να παραθέσω μιαν αξιομνημόνευτη παρατήρηση, έναν μικρό αφορισμό, ο οποίος πολύ με συγκινεί.

“Τελικά, η μόνη πραγματική πατρίδα, το μόνο έδαφος πάνω στο οποίο μπορεί να βαδίσει κανείς, το μόνο σπίτι όπου μπορεί κανείς να σταθεί και να καταφύγει, είναι η “γλώσσα”, εκείνη που έμαθε από τα παιδικά του χρόνια.”

Michel Foucault
Le beau danger – Entretien avec Claude Bonnefoy

To σύνδρομο του Πίτερ Παν σε έχει απασχολήσει;

Οφείλω να ομολογήσω πως δεν γνώριζα τον όρο, ούτε το σύνδρομο στο οποίο αναφέρεται. Η ερώτησή λοιπόν στάθηκε εξαιρετική αφορμή για μια μικρή έρευνα. Αρκετά από τα χαρακτηριστικά που ορίζουν αυτό το σύνδρομο δεν θα μπορούσα να τα αποδώσω στον εαυτό μου, ενώ από την άλλη ορισμένα εξ’ αυτών οπωσδήποτε. Δεν μου μένει παρά να επαναλάβω τμήμα της προηγούμενης σκέψης μου. Η διαφύλαξη μιας ανοιχτότητας στην θεώρηση του κόσμου δεν είναι καταναγκαστικό να οδηγεί σε έναν διαρκή παλιμπαιδισμό, ούτε οι διαδικασίες ωρίμανσης να καταλήγουν σε κάποια πνευματική και ιδεολογική “γήρανση”.

Αλήθεια, γιατί μικρός ήθελες να γίνεις γάτα;

Δεν έχω ιδέα ειλικρινά, θυμάμαι απλώς το βίωμα της επιθυμίας και το να θεωρώ πως κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό. 

Στο σημείωμα του σκηνοθέτη για την παράσταση (μετά το πρώτο ανέβασμα την περασμένη άνοιξη) ο Νίκος Διαμαντής αναφέρει: «Κανένας μας δεν ήθελε να θυμηθεί τη Χιροσίμα αυτή τη στιγμή, αλλά πολύ φοβάμαι ότι θα δούμε μέσα στους επόμενους μήνες μια τελείως διαφορετική εικόνα για την Ευρώπη.  Είναι τραγικό το πόσο παράλληλα συμβαδίζει με αυτό που συμβαίνει στη Ευρώπη αυτή τη στιγμή…. Αντιμετωπίζουμε την ανυπαρξία αυτού που ονομάζουμε κοινή λογική στην ανθρώπινη ιστορία. Το κακό έχει πολλές πλευρές…»
Ποιος είναι ο δικός σου φόβος για την Ευρώπη; Για τον κόσμο; Πως ορίζεις το κακό; Και πόσο πιστεύεις ότι οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη ν αλλάξουν την ιστορία;
     
Διατηρώ σταθερά την άποψη πως οι δημιουργοί, οι κατασκευαστές αν το θέλετε, της ανθρώπινης ιστορίας είμαστε ακριβώς εμείς, οι άνθρωποι, οι κοινότητες και οι κοινωνίες που διαμορφώνουμε, οι θεσμοί που συγκροτούμε, οι προσωπικοί και συλλογικοί μας αγώνες. Επομένως οι άνθρωποι είμαστε εκείνοι που είτε διατηρούμε την στατικότητα του ιστορικού γίγνεσθαι, είτε πυροδοτούμε μετεξελίξεις, ρήξεις και μετασχηματισμούς, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει πως οι δυνατότητες επίδρασης είναι άπειρες ή απεριόριστες.

Να προσθέσω στο παραπάνω σκεπτικό πως η καθημερινότητα είναι ο μοναδικός χειροπιαστός “καμβάς” πάνω στον οποίο δύναται να εγγραφεί και να πραγματωθεί εκείνο που συχνά ονομάζεται “μεγάλη εικόνα της Ιστορίας”. Και οπωσδήποτε οι Έλληνες δεν αποτελούμε εξαίρεση, ούτε συγκροτούμε κατηγορία ξεχωριστή και ιδιαίτερη, είμαστε και εμείς σε ορισμένο βαθμό διαμορφωτές και δημιουργοί της Ιστορίας μας. Και αυτό σε καμία περίπτωση δεν θα το χαρακτήριζα ως κάτι “κακό”, με όποιο τρόπο τελικά και αν όριζα τα περιεχόμενα αυτής της απλής όσο και δυσπρόσιτης νοηματικά λέξης.

Πάντως σε κάθε περίπτωση η απόλυτη υποταγή και η τυφλή υπακοή στο αίσθημα του φόβου θα ήταν κατά την γνώμη μου κάτι το αναμφίβολα κακό. Και ο δικός μου φόβος, ο δικός μου προβληματισμός συνολικότερα, είναι μην επικρατήσουν οι πολιτικές αντιλήψεις εκείνες που δομούνται γύρω από το μίσος προς το διαφορετικό, να μην επικρατήσουν οι πρακτικές που επιχειρηματολογούν υπέρ της περιχαράκωσης, των όπλων και της εξολόθρευσης του ξένου, να μην επικρατήσουν οι απόψεις εκείνες που “δικαιολογούν” την κοινωνική αδικία στην βάση ενός ξεπερασμένου, αναχρονιστικού και τοξικού κοινωνικού δαρβινισμού.

Ποιες είναι οι σημερινές καταστροφές που εξακολουθούν να διχάζουν την ανθρωπότητα;

Φαντάζομαι εκείνες που υπήρξαν ανέκαθεν. Ο Πόλεμος, η Πείνα, η Δίψα και η Αδικία.

Καλύτερα ζούμε, πιστεύεις, με ουτοπίες/ψευδαισθήσεις ή χωρίς αυτές;

Θα έλεγα πως ζούμε καλύτερα όταν απαλλαγούμε από την ψευδαίσθηση εκείνη που μας κάνει να νομίζουμε πως μπορούμε να ζήσουμε χωρίς οραματισμό και αγώνα, από την ψευδαίσθηση εκείνη που μας κάνει να νομίζουμε, αλαζονικά, πως εμείς έχουμε υπερβεί κάθε ψευδαίσθηση, πως εμείς και κανείς άλλος είμαστε οι φορείς της μοναδικής αντικειμενικότητας, οι υψηλόβαθμοι της διαύγειας, οι πεφωτισμένοι φύλακες του πραγματικού, οι καθαρμένοι από κάθε υποκειμενισμό. Κοντολογίς, από την ψευδαίσθηση αυτή που διαποτίζει την παρούσα κυβερνητική πλειοψηφία και τον αρχηγό της. 

Η αριστερά είναι και αυτή-με κάποια έννοια- μια ουτοπία;

Όχι. Τουλάχιστον σύμφωνα με την δική μου ιδεολογική αντίληψη. Αντίθετα, θα έλεγα πως η Αριστερά είναι η πολιτική δύναμη εκείνη που μετέρχεται ισχυρά πραγματιστικούς τρόπους και όρους, σε μια σταθερή προσπάθεια να διαχειριστεί την “ουτοπική” πλευρά της ανθρώπινης πράξης και της ανθρώπινης σκέψης, διατηρώντας παράλληλα ως κυρίαρχο σκοπό την σταδιακή και εξακολουθητική πραγμάτωση ενός κόσμου που να προσεγγίζει όλο και περισσότερο εκείνον που τολμάμε καθημερινά να οραματιζόμαστε. Ενός κόσμου με ισηγορία, ισονομία και ισοπολιτεία. Ενός κόσμου χωρίς οξυμένες κοινωνικές, υλικές και πνευματικές ανισότητες. Ενός κόσμου με δικαιοσύνη.

Το θέατρο είναι για σένα πράξη πολιτική;

Οπωσδήποτε, και μάλιστα ανεξάρτητα από την θεματική της εκάστοτε παράστασης, ανεξάρτητα από την αξία τους καλλιτεχνικού αποτελέσματος, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη παράμετρο. Το θέατρο δομείται γύρω από σημαίνουσες πολιτικές χειρονομίες και πρακτικές τόσο από την πλευρά των δημιουργών όσο και από την πλευρά των ανα-δημιουργών, δηλαδή από την πλευρά του κοινού, είτε αυτές επιτελούνται συνειδητά είτε όχι. Το να τις απαριθμήσω θα ήταν ανέφικτο στα πλαίσια μιας συνέντευξης. 

Ο ήρωας σου στη Χιροσίμα θα μπορούσε να ζει ανάμεσα μας;

Κάθε θεατρική ή κινηματογραφική μορφή, ιδιαίτερα άμα έχει πλαστεί από έναν συγγραφικό νου τόσο σπάνιο και ξεχωριστό όπως της Μαργκερίτ Ντυράς, θα μπορούσε δυνητικά να ζει ανάμεσά μας. Η σιωπηρή και βαθιά ποιητικότητα του, η γραμμική του ύφανση (Ιάπωνας, αρχιτέκτονας στο επάγγελμα, με το βλέμμα του στραμμένο προς την Δύση), η σύγκρουση που βιώνει, η εσωτερική του σκιά η οποία γιγαντώνεται κατά την διάρκεια αυτής της μίας και μοναδικής ερωτικής βραδιάς, αποτελούν περιοχές της ανθρώπινης συνθήκης που λίγο έως πολύ πάλλονται εντός κάθε υποκειμένου.

Όταν είδες την ταινία τι σου έκανε εντύπωση;

Θυμάμαι να βλέπω την ταινία για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της προετοιμασίας και των προβών. Θυμάμαι να έχω την εντύπωση πως το φιλμ αυτό θα μου προκαλέσει πλήξη, δίχως μάλιστα να υπάρχει κάποιος σαφής λόγος για την εντύπωσή μου αυτή. Ήμουν λοιπόν θύμα ενός ακόμα στερεοτύπου, μιας προκατάληψης, και μάλιστα χωρίς να το αντιλαμβάνομαι. Και θυμάμαι, ύστερα από τα πρώτα λεπτά, να εγκαταλείπομαι σε μια συγκλονιστική αφήγηση, σε μιαν υπέροχη στιγμή της τέχνης του κινηματογράφου, σε μια διαδρομή που κυριολεκτικά επιθυμούσα να συνεχιστεί για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα γινόταν. Η συγκεκριμένη δημιουργία είναι ένα αριστούργημα. Θα την πρότεινα ανεπιφύλακτα.

Εκτός από το θέατρο και το Κόκκινο ποτάμι τι άλλο κάνεις, ονειρεύεσαι; Έχουν χρώμα τα όνειρά;

Είμαι υπεύθυνος μιας ομάδας ερασιτεχνών ηθοποιών, κάνω μαθήματα προετοιμασίας σε ανθρώπους που επιθυμούν να δοκιμαστούν στις εισαγωγικές εξετάσεις των δραματικών σχολών, προσπαθώ στο μέτρο του εφικτού να εξακολουθώ τις σπουδές μου στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, ενώ παράλληλα κάνω πρόβες και για τα γυρίσματα μιας ταινίας μικρού μήκους σε σκηνοθεσία Γιώργου Λάζου. Εκείνο που σταθερά ονειρεύομαι, εκείνο για το οποίο σταθερά κάνω σχέδια, είναι το να συνεργώ και να συνυπάρχω σε καλλιτεχνικά παραστατικά δημιουργήματα τα οποία θα επιδρούν/επενεργούν ποικιλότροπα, να μελετώ και να επιτελώ την τέχνη και την εργασία μου, που δεν είναι άλλη από την υποκριτική και το θέατρο και να μπορώ να ζω από αυτή την καλλιτεχνική μου εργασία. Δεν ξέρω τι χρώμα έχει το όνειρο αυτό, ξέρω πως υπάρχω καθημερινά προς χάριν αυτού και εξ’ αιτίας αυτού, βιώνοντας ηδονή και οδύνη, μόχθο και χαρά, αγωνία και ευχαρίστηση, λύπες και απολαύσεις. Και πολλά ακόμα.

Έρωτας και θάνατος.. έννοιες πρωταγωνιστικές στη Χιροσίμα… Η ψυχανάλυση έχει πολύ ασχοληθεί μαζί τους. Ποια είναι η άποψή σου;

Αδυνατώ να ορίσω τον έρωτα. Τον προσλαμβάνω ως θαυμαστικό και ερωτηματικό ταυτόχρονα, το θάμβος και άγνοια που μου προκαλεί δεν μου επιτρέπουν να μιλήσω διεξοδικά για εκείνον. Ευρύτερα θα μπορούσα να πω, όπως ακριβώς το διατύπωσα και σε προηγούμενη απάντηση, πως ο Θάνατος είναι ακατανίκητος. Και πως το ίδιο ισχύει και για την Ζωή.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ψυχανάλυση τα έχει πει όλα. Ή σχεδόν. Άλλοι ισχυρίζονται το ίδιο για την αρχαία τραγωδία. Εσύ, τι πιστεύεις;

Επειδή το ερώτημα είναι ιδιαιτέρως σύνθετο θα προσπαθήσω να απαντήσω όσο πιο συμπυκνωμένα μπορώ. Θα έλεγα λοιπόν πως δεν υπάρχει λόγος να μην ειπωθεί εκ νέου μια “καλημέρα”, ένα “σε αγαπώ”, ένα “πονάω”, ή ένα “έστιν θάλασσα, τίς δε νιν κατασβέσει;” επειδή ειπώθηκαν κάποια στιγμή στο παρελθόν. Ούτε θεωρώ πως η έκφρασή τους θα είναι απλώς μια επανάληψη και τίποτε περισσότερο. Δεν ασπάστηκα ποτέ αντιλήψεις που έκαναν λόγο για το Τέλος της Ιστορίας, επομένως δεν έχω και λόγο να ασπαστώ απόψεις που μιλούν για ένα υποτιθέμενο Τέλος του Λόγου. Σε τελευταία ανάλυση παρόμοιες απόψεις θα τις εκτιμούσα περισσότερο αν διατυπώνονταν μέσω της απόλυτης σιωπής, θα μου φαινόντουσαν εντιμότερες και πιο συνεπείς ως προς την θέση που ευαγγελίζονται. Βέβαια αμφιβάλω αν θα ήμουν σε θέση να τις “ακούσω”, αλλά φαντάζομαι πως τους υπέρμαχους του “όλα έχουν ειπωθεί” κάτι τέτοιο δεν θα τους ενοχλούσε.

Ποιον κινηματογραφικό ρόλο θα ήθελες να έχεις παίξει;

Αχ δεν γνωρίζω, δεν έχω κάποια εκ προοιμίου δομημένη απάντηση, ειλικρινά. Όπως αναδύονται λοιπόν. Φιλ Κόνορς (H Mέρα της Μαρμότας), Άλεξ (Κουρδιστό Πορτοκάλι), Vincent Hanna ή Neil McCauley (Heat), Onoff (A pure formality), Rufus T. Firefly (Duck Soup), Charles Foster Kane (Citizen Kane), Αγησίλαος (Αλλοίμονο στους Νέους), Αντώνης Κοκοβίκος (Η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα). Όσο σκέφτομαι θα μου έρχονται και άλλες ταινίες, και άλλοι ρόλοι, οπότε θα σταματήσω κάπου εδώ. 

INFO
Σκηνοθεσία – Δραματουργία:Νίκος Διαμαντής
Μετάφραση:Χρήστος Χρυσόπουλος
Σκηνικά – κοστούμια:Αση Δημητρολοπούλου
Ηθοποιοί: Ιωάννα Μακρή, Ελίνα Παπαθεοδώρου, Ομηρος Πουλάκης, Βαγγέλης Ρόκκος
Παραστάσεις κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 8.30 και την Κυριακή στις 7.30
Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος 12 ευρώ
Θέατρο Σημείο
Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα | 302109229579

• Η αρχική φωτογραφία είναι του Αποστόλη Αναστασόπουλου