«Δεν πρέπει να νομίσεις ότι είμαι δυστυχισμένος, δεν θα είμαι ποτέ πια»

Το «Lemon» είναι η παράξενη ιστορία ενός σπουδαίου πιανίστα που γεννήθηκε πάνω σ’ ένα καράβι και δεν κατέβηκε ποτέ από αυτό. Έχει ήδη κάνει αίσθηση για την πρωτοτυπία της να ταξιδεύει σε απρόσμενους προορισμούς αλλά και για τη δύναμη της αφήγησης αυτής της ιστορίας.

O Χιλιαεννιακόσια είναι ένα αγόρι που δε μεγάλωσε ποτέ.  Που έμαθε να εκφράζεται μέσα από τις νότες αποφεύγοντας όλες τις συγκρούσεις στη ζωή του. Ένας φίλος, γράφτηκε στο υποσυνείδητό του κι έγινε μέρος της ιστορίας του. Ένας φίλος του μουσικός, που τον πλησίασε με μεγαλύτερη τόλμη απ’ ό,τι οι άλλοι εφήμεροι συνεργάτες και συνοδοιπόροι. Μπήκε μέσα στο μονόλογό του και τον μετέτρεψε σε διάλογο. Οι δυο φίλοι παρέα μ’ ένα ιδιαίτερο πιάνο παίζουν τη μουσική του Ωκεανού φέρνοντας στην επιφάνεια την υπαρξιακή αγωνία του καθένα: Είμαι καλά εδώ που είμαι; Ή πρέπει να βρεθώ σε άλλο μέρος, να ανακαλύψω καινούργια πράγματα;

Με τρυφερότητα και ευαισθησία το έργο αναφέρεται σε θέματα όπως η μετανάστευση, η ελπίδα, η φιλία, οι ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα. Μια παράσταση που ταλαντεύεται ανάμεσα στη στεριά και τη θάλασσα, την κωμωδία και το δράμα, που θα σε κάνει να προβληματιστείς και πιθανόν να αντιληφθείς πως ο καθένας μας ζει στο δικό του πλοίο από το οποίο φοβάται να κατέβει, όπως ο Χιλιαεννιακόσια.

Η σκηνοθέτης Γεωργία Τσαγκαράκη και ο ηθοποιός Μελαχρινός Βελέντζας με αφορμή την παράσταση, μιλούν στο tvxs.gr για το πρωτότυπο ταξίδι αυτής της ιστορίας, το θέατρο, τη ζωή στη στεριά και τη μετάβαση στη θάλασσα.

Το έργο του Alessandro Baricco αναφέρεται στην ιστορία του πιανίστα Χιλιαεννιακόσια που έζησε όλη του τη ζωή μέσα σε ένα πλοίο. Τι σας γοήτευσε και σας οδήγησε στην επιλογή αυτή;

Γ: Το έργο δεν το επέλεξα εγώ, αλλά ο Μελαχρινός. Δουλεύαμε πάνω σε άλλο πρότζεκτ και μου το έφερε να το διαβάσω. Φαινόταν ότι τον ενδιέφερε πολύ. Όταν το διάβασα μου άρεσε και ήθελα να το κάνω. Σίγουρα παίζει ρόλο που ο Μελαχρινός είναι μουσικός και πιανίστας. Ωστόσο, από την αρχή δεν το αισθάνθηκα σαν μονόλογο όπως είναι κανονικά το έργο. Για μένα υπήρχαν τουλάχιστον δύο αφηγητές, ο Τούνυ και ο Χίλιαεννιακόσια. Έτσι αποφασίσαμε να το διασκευάσουμε κι επειδή ήμασταν μαζί από την αρχή θεωρώ ότι έχει βγει ένα πολύ δεμένο αποτέλεσμα.

Σε μία διαρκή μετάβαση απ’ τη θάλασσα στη στεριά το έργο συνδυάζει το γέλιο με τη συγκίνηση, τη χαρά με τη νοσταλγία, το ανθρώπινο με το μεταφυσικό, το πραγματικό με το φανταστικό. Τι είναι τελικά το Lemon;

Γ: Αυτή η ζυγαριά μεταξύ κωμωδίας και δραματικού στοιχείου είναι κάτι που εμένα με αφορά γενικότερα στη φόρμα του θεάτρου. Θεωρώ ότι για να αναδείξεις δραματικά-τραγικά γεγονότα ή υπαρξιακά ερωτήματα χρειάζεται αυτή η ζυγαριά. Έτσι παρουσιάζονται πιο εύκολα τα νοήματα, οι σχέσεις και το κείμενο, ενώ παράλληλα ο θεατής διευκολύνεται να παρακολουθήσει την παράσταση χωρίς αυτό το βάρος και τη σοβαροφάνεια, αλλά με μια ελαφρότητα. Είναι ένα καραβάκι που μια μπαντάρει προς την κωμωδία και μια προς το δράμα και βρισκόμαστε όλοι πάνω για να το ζήσουμε μαζί.

Μ: Εγώ είμαι χαρούμενος γιατί έχει βρεθεί μια συνολική ενότητα στην παράσταση. Η προσέγγιση αυτή είναι πολύ βοηθητική σε σχέση με το ρόλο, γιατί ξεκινάς να βλέπεις ότι έχει συμβεί στον ήρωα κάτι «δραματικό», αλλά η σκηνοθετική οδηγία είναι ότι όλο αυτό γίνεται με χαμόγελο. Αυτή η ελαφρότητα είναι ουσιαστικά μια γέφυρα επικοινωνίας.

Ένα πιάνο μαγικό κουτί, ένας χάρτης και λίγα ακόμη προπς αποτελούν το σκηνικό της παράστασης; Γιατί επιλέξατε κάτι τόσο «γυμνό»; 

Γ.: Αυτό το λιτό σκηνικό διευκολύνει την αφήγηση του έργου. Όλα στην παράσταση έχουν προκύψει από την ανάγκη και τη λειτουργικότητα. Προέκυψε λοιπόν η ανάγκη ενός πιάνου κι ενός χάρτη που με τον καιρό έγιναν σύμβολα. Μετά από μερικές πρόβες είδαμε και συνειδητοποιήσαμε πόσο συμβολική αξία έχουν τα αντικείμενα, τα οποία είναι τόσο λιτά. Για παράδειγμα αυτός ο χάρτης μπορεί να συμβολίζει τον εσωτερικό κόσμο του ήρωα και το πιάνο είναι ο φυσικός χώρος του πρωταγωνιστή.

Τι σε γοήτευσε περισσότερο στον ρόλο; Υπήρξε κάποιο στοιχείο του Χιλιαεννιακόσια με το οποίο κατευθείαν ταυτίστηκες; Τι δυσκολίες αντιμετώπισες;

Μ: Η δυσκολία έχει να κάνει περισσότερο με την ελαφρότητα αντιμετώπισης. Αυτό δηλαδή που πολλές φορές κάνουμε και στη ζωή μας. Αν υπάρχει κάποια δυσκολία, προσπαθούμε να μην τη δούμε τόσο βαριά και να την διακωμωδήσουμε. Τώρα στον ρόλο μου άρεσε περισσότερο το στοιχείο της έλλειψης. Ότι αυτός ο άνθρωπος ενώ τον βλέπουν όλοι ότι μπορεί να κάνει απίστευτα πράγματα για αυτούς, για τον ίδιο κάνει κάτι πολύ συγκεκριμένο και πολύ μετρημένο. Εκεί λοιπόν υπάρχει μια αντίθεση στην οποία με βοηθάει και το κείμενο και η διασκευή. Τελικά ποιος είναι ο ωκεανός και ποια η στεριά; Η γοητεία του βρίσκεται στο γεγονός ότι ταλαντεύεται ανάμεσα στα δύο και δεν παίρνει θέση απέναντι στα πράγματα εντελώς.

Ο Χιλιαεννιακόσια γιος μεταναστών, ταξιδεύει σε ένα πλοίο γεμάτο πλούσιους αλλά και μετανάστες. Σε ποιους βρίσκεται πιο κοντά;

Γ: Αυτοί οι δύο φίλοι παίζουν μουσική και για τους πλούσιους της πρώτης θέσης και για τους μετανάστες της τρίτης θέσης. Αλλά όταν παίζουν γα τους φτωχούς δεν φορούν στολή και εκφράζουν περισσότερο την ψυχή τους, γιατί όπως λένε «μόνο αν εκφράζεις την ψυχή σου και παίζεις  την μουσική που κάνει τον άλλο να χορέψει αντιμετωπίζεις τον θάνατο». Εγώ νομίζω λοιπόν πως έπαιζαν την μουσική τους σε αυτούς τους ανθρώπους με έναν τρόπο πιο ελεύθερο και πηγαίο για να αντιμετωπίσουν τον φόβο και τη δυστυχία.

Μ: Ο φίλος του Χίλιαεννιακόσια του λέει πολύ συχνά να κατέβει από το πλοίο για να βγάλει χρήματα και να έχει μια άλλη ζωή, πιο πλούσια και πιο ποιοτική. Αλλά για τον ήρωα η ζωή φαίνεται να είναι «πλούσια» χωρίς να έχεις απαραίτητα χρήματα. Ο πλούτος συνδυάζεται κάπως με το κομμάτι της φαντασίας. Ένας άνθρωπος που φαντασιώνεται δηλαδή είναι πλούσιος για τον πρωταγωνιστή.

Ο Χιλιαεννιακόσια έζησε ευτυχισμένος παίζοντας μουσική και χρησιμοποιώντας τη φαντασία του. Είναι αρκετό αυτό για να εξασφαλίσουμε την ευτυχία μας;

Γ: Νομίζω πως ο λόγος που ο Χιλιαεννιακόσια είναι ευτυχισμένος καθρεφτίζεται στην σχέση του με τον Τούνυ. Έκανε μια φιλία κι αυτό του δημιούργησε όμορφα συναισθήματα. Ο Γιουνγκ λέει ότι ο άνθρωπος υπάρχει μέσα από τις ανθρώπινες σχέσεις, γιατί έτσι επιβεβαιώνεται. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τον πρωταγωνιστή που μεγάλωσε σε ένα πλοίο και συναντούσε κόσμο χωρίς να σχετίζεται μαζί του. Ξαφνικά βρήκε τον Τούνυ και δημιούργησε μια φιλική σχέση. Ουσιαστικά δεν είναι ο Χιλιαεννιακόσια το θέμα μας, αλλά οι σχέσεις. Ο Τούνυ τον καθρέφτισε και χάρη σε αυτόν βρήκε στοιχεία του εαυτό του. Μόνος σου δεν μπορείς να δεις τον εαυτό σου, ούτε να νιώσεις την ευτυχία.

Μ: Αν επιστρέψουμε στο κείμενο βλέπουμε ότι εγκατέλειψαν τον Χίλιαεννικόσια πάνω στο πιάνο. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Το πιάνο είναι ο χώρος του και είναι πολύ δύσκολο να φύγει από εκεί. Νομίζω ότι η επιλογή του είναι πέρα από την ευτυχία και την δυστυχία. Μέσα το κείμενο λέει ότι «δεν πρέπει να νομίσεις ότι είμαι δυστυχισμένος». Δεν αναφέρει πουθενά ότι είναι ευτυχισμένος, αλλά γνωρίζει ότι «δυστυχισμένος δεν θα είναι ποτέ πια».

Το έργο θέτει ένα βαθύ υπαρξιακό ερώτημα: «Είμαι καλά εδώ που είμαι; Ή πρέπει να βρεθώ σε άλλο μέρος, ν’ ανακαλύψω καινούργια πράγματα;». Τον προστατεύει αυτή η άγνοια τελικά;

Γ: Ο ήρωας μας είναι ουσιαστικά ένα παιδί που δεν απογαλακτίστηκε ποτέ. Επομένως ο φόβος του άγνωστου είναι πολύ σοβαρός. Πιθανώς να σκέφτεται να μην δει κάτι καινούριο γιατί είναι προστατευμένος στην μήτρα του πιάνου. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τις εμπειρίες της ζωής ενηλικιώνεσαι αναγκαστικά κάποια στιγμή, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί με τον Χιλιαεννιακόσια.

Ο Χίλιαεννιακόσια βρέθηκε στον φυσικό του χώρο το καλοκαίρι, στο ferry- boat στο λιμάνι της Αντιπάρου,  εν πλω στη Σαντορίνη υπό φυσικό φως και  με θέα το ηφαίστειο. Μιλήστε μας για αυτή την πρωτότυπη ιδέα και πως ήταν η εμπειρία;

Μ.: Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τον προηγούμενο Φλεβάρη και η παράσταση ανέβηκε αρχικά στο θέατρο Επί Κολωνώ. Ωστόσο ήρθε πολύ γρήγορα η ιδέα να το κάνουμε την παράσταση μέσα σε ένα πλοίο, σε ένα γενικότερο «θαλασσινό» πλαίσιο. Υπήρχε δηλαδή από νωρίς μια πρόθεση να ταξιδέψει η παράσταση και η εμπειρία που αποκομίσαμε ήταν πολύ όμορφη. Κάθε παράσταση ήταν διαφορετική και αντιμετωπίσαμε αρκετές δυσκολίες, όπως με τον ήχο και με τις θεατρικές συνθήκες. Αλλά το αποτέλεσμα μας άρεσε πολύ και θα το ξανακάνουμε, παρόλο που από άποψη παραγωγής είναι δύσκολο αλλά και ακριβό.

Τι θα θέλατε να αποκομίσει ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;

Γ.: Αυτό που θα ήθελα εγώ και εύχομαι να το έχουμε πετύχει είναι μια διαστολή του χρόνου. Μπαίνω σε έναν χώρο ο χρόνος διαστέλλεται, αφιερώνομαι σε κάτι που δεν γνωρίζω και ταξιδεύω σε έναν άλλο κόσμο.

Μ: Kι εγώ συμφωνώ. Το σημαντικό είναι να είναι παρόντες όσοι παρακολουθούν την παράσταση. Από εκεί και πέρα ας προβληματιστούν με ότι θέλουν και να νιώσουν ότι τους βγει.

Αγαπημένη ατάκα;

Γ.: «Δεν είμαι τρελός. Δεν είμαστε τρελοί όταν βρίσκουμε έναν τρόπο να επιβιώσουμε. Είμαστε πανέξυπνοι»

Μ.: «Να καθρεφτιστείς μέσα του εσύ. Σε κανέναν άλλο εκτός από σένα δεν έχω διηγηθεί», γιατί δείχνει ότι δεν είναι μοναχικός χαρακτήρας. Αν δεν υπήρχε ο άλλος δεν θα μπορούσε να καλύψει την ανάγκη του να πει αυτά που θέλει.

Πόσο εύκολο είναι να κάνει κανείς «μη εμπορικό» θέατρο σήμερα;

Γ: Γενικά δεν είναι εύκολο να κάνεις θέατρο που δεν ανήκει κάπου, είτε κοινωνικά, είτε καλλιτεχνικά, είτε οικονομικά. Επίσης είναι αρκετά δύσκολο να ξεφύγεις από τους δικούς σου αυτισμούς, τη δική σου γνώμη και να φτάσεις σε ένα σοβαρό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Η ανάγκη είναι ο πιο ισχυρός λόγος για να κάνεις τέχνη. Αν υπάρχει διακόσμηση δεν χρειάζεται να κάνεις τέχνη, ούτε καν γα ψυχολογικούς λόγους. Και φυσικά πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η ομάδα που έχεις διαλέξει να συμπορευτεί μαζί σου.

Η δική σου ανάγκη ποια είναι;

Γ.: Εγώ θέλω να επικοινωνώ δημιουργώντας…

Μ: Αν υπάρχει ανάγκη το καταλαβαίνεις και σου χαράζει ένα δρόμο. Είναι μια συνειδητή απόφαση, που είναι πολύ ισχυρή και την ακολουθείς. Η δική μας παράσταση είναι αρκετά εμπορική, με την έννοια ότι απευθύνεται σε όλους. Δεν είναι μια ελιτίστικη παράσταση, αλλά ταυτόχρονα έχει στοιχεία που πιστεύω ότι θα έβρισκες σε ένα θέατρο πιο «ποιοτικό».

Σχέδια για το μέλλον;

Γ.:Συνεργαζόμαστε με τον Μελαχρινό και σε μια άλλη ομάδα, πάνω σε ένα έργο που έχω γράψει με την Αγγελίτα Τσούγκου που μιλάει για την ενδοοικογενειακή βία σε σχέση με την ιστορία της Κλυταιμνήστρας. Το θεατρικό έργο που γράψαμε έχει σαν βάση την τραγωδία αλλά σε πολλά σημεία είναι σύγχρονο. Εκεί βλέπουμε και μια εντελώς διαφορετική πλευρά του Μελαχρινού που έχει τον ρόλο του κακού.

Πληροφορίες

Πότε: Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15
Έναρξη: Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2018
Πού: Θέατρο Radar,  Πλ. Αγίου Ιωάννη & Πυθέου 93
(απέναντι από τη στάση ΜΕΤΡΟ ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – κόκκινη γραμμή / άνετο parking)
Eισιτήρια: 12 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (μειωμένο)
Πληροφορίες – Κρατήσεις: 6949424283 & 6977773875
Τηλέφωνο Θεάτρου Radar: 2109769294