Ο πειρασμός μας φέρνει αντιμέτωπους με το σκοτάδι και όλα αυτά που είναι διαχρονικά… Με αυτή την έννοια, ο πειρασμός ή μας υποδουλώνει ή μας απελευθερώνει… υποστηρίζει ο συγγραφέας του έργου «Πειρασμός» που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 3 Φεβρουαρίου στο Screw Theater.

Ο Κάρλες Μπάτλιε γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1963 και είναι θεατρικός συγγραφέας και κριτικός θεάτρου. Διδάσκει θέατρο στη Βαρκελώνη, στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο και στο Ινστιτούτο Θεάτρου και διευθύνει το θεατρικό περιοδικό Pausa. Από το 2004 ως το 2009 διετέλεσε διευθυντής του Εργαστηρίου της Σάλα Μπέκετ, του σημαντικότερου κέντρου δραματουργικής γραφής της Ισπανίας. Στη θεματολογία του κυριαρχούν τα ζητήματα της ταυτότητας, του ξένου, της ένταξής του στη χώρα υποδοχής, αλλά και της συμπεριφοράς της χώρας υποδοχής απέναντί του, της πολιτισμικής σύγκρουσης, της μνήμης, του πολέμου και του χάσματος των γενεών. 

O «Πειρασμός», ανέβηκε το 2004 στο Εθνικό Θέατρο της Καταλονίας και στο Μπούργκτεάτερ της Βιέννης, σημείωσε μεγάλη επιτυχία στη Γαλλία και τη Γερμανία και μεταφράστηκε σε 10 γλώσσες. Πριν από την αθηναϊκή πρεμιέρα ο Μπάτλιε μας μιλάει για τον πειρασμό στο θέατρο και τη ζωή.

• Έχετε επισκεφθεί στο παρελθόν τη χώρα μας;

Ήρθα πριν από μερικά χρόνια (το 2012) με αφορμή την έκδοση και παρουσίαση με τη μορφή θεατρικού αναλογίου του έργου μου Βαρκελώνη, όπως νοσταλγία (Oblidar Barcelona). Το περασμένο καλοκαίρι ταξίδεψα στην Ιθάκη με την οικογένεια μου, γιατί πάντα είχα την περιέργεια να δω τα μέρη που γεννήθηκε ο μύθος του Οδυσσέα. Πέρασα και μερικές μέρες στην Αθήνα. Θα μου άρεσε πολύ να ταξιδέψω στην υπόλοιπη χώρα, είναι ένα ταξίδι που έχω σε εκκρεμότητα… 

• Ισπανός ή Καταλανός; Τι δηλώνετε; Και ποια είναι η διαφορά;

Πολλές φορές αυτό το πρόβλημα το προσεγγίζουν ως θέμα ιστορικής προοπτικής ή νομικού ορισμού. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, κάποιος έχει δίκιο και κάποιος άλλος δεν έχει. Το πραγματικό ερώτημα, ωστόσο, δεν είναι αυτό. Πρέπει να κατανοήσουμε πώς παράγουμε και διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα σχετικά με το πού ανήκουμε. Προσωπικά, πάντα αγαπούσα τον πολιτισμό, τη γεωγραφία και την ιστορία της Ισπανίας· πρέπει, όμως, να παραδεχθώ ότι αγαπώ αναλόγως και της Γαλλίας. Δεν έχει καμιά σχέση με την ταυτότητα. Τα αυθεντικά συναισθήματα που διαμορφώνουν το πού ανήκει κάποιος όμως, αυτά που συνδέονται στενά με την παιδική ηλικία και με τα στάδια διαμόρφωσης του χαρακτήρα, για μένα σχετίζονται με τη γλώσσα, τα τραγούδια, τις παραδόσεις, τον τρόπο ζωής και το τοπίο της Καταλονίας. 

Ο Κάρλες Μπάτλιε

• Απο τον πρόσφατο σχηματισμό κυβέρνησης στην Ισπανία είσαστε ευχαριστημένος; 

Μετά από δέκα χρόνια απόλυτης αντιπαράθεσης, βλέπω αυτή την κυβέρνηση – τη δυνατότητα να μιλάω γι’ αυτή την κυβέρνηση – σαν μια ευκαιρία. Πρέπει να μην την καταστρέψουμε, όλοι μας, για να μην αφήσουμε τη χώρα στα χέρια του φασισμού, του PP, των Ciutadanos και του Vox.

• Χρειαζόμαστε πιστεύετε τους πειρασμούς μας για να αντέξουμε την αγριότητα;

Ο πειρασμός είναι μια φοβερή παρόρμηση, ταυτόχρονα όμως είναι ζωογόνος. Μπορεί να γίνει εμμονή και να μας βασανίζει, συγχρόνως, όμως, μας βγάζει από τις ευκολίες μας. Ο πειρασμός μας φέρνει αντιμέτωπους με το σκοτάδι και όλα αυτά που είναι διαχρονικά… Με αυτή την έννοια, ο πειρασμός ή μας υποδουλώνει ή μας απελευθερώνει. Σε γενικές γραμμές, δεν νομίζω ότι ο πειρασμός χρησιμεύει για να νικήσουμε τη σκληρότητα που φωλιάζει μέσα μας. Ωστόσο, στο έργο μου, ο πειρασμός για τη διαφορά – που είναι από εκείνο το είδος των πειρασμών που μας κάνουν να βγούμε από την πεπατημένη και μας απελευθερώνουν – επιτρέπει, σε μια πρώτη φάση, να ξεπεράσει ο ήρωας του έργου την αδράνεια που τον οδηγεί στη σκληρότητα. 

• Πώς νικιέται – αν πρέπει να νικηθεί – ο πειρασμός;

Συνεχίζοντας τον προηγούμενο συλλογισμό, αν ο πειρασμός είναι διαχρονικός, παραγωγικός, αν αποτελεί πρόκληση, ίσως δεν πρέπει να νικηθεί. Κι αν πρέπει, είναι γιατί είναι αρρωστημένος και μας βυθίζει στην πιο σκοτεινή πλευρά της ψυχής μας. Ο «κακός» πειρασμός μπορεί να νικηθεί μόνο αν διαθέτουμε κάποια ισορροπία, κι αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: στοχασμό, περιέργεια, γνώση, γενναιοδωρία, ενσυναίσθηση, ικανότητα να αγαπάμε και να μας αγαπούν… Τον μεγάλο και καταστροφικό «πειρασμό», στην πραγματικότητα, τον εγκαθιστά η σύγχρονη κοινωνία με την απόλυτη κυριαρχία των μέσων δικτύωσης, που μας σαγηνεύει μέσα από την προβολή των κατώτερων ενστίκτων μας στις χίλιες και μία οθόνες της ζωής μας. Πρέπει να σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο . Μόνο έτσι θα νικήσουμε τους κακούς πειρασμούς και θα νικήσουμε την παρόρμηση της σκληρότητας. 

• Πότε και με ποια αφορμή γράφτηκε ο Πειρασμός; 

Δεν θυμάμαι ακριβώς. Ξέρω ότι θέλησα να υποβάλω στον εαυτό μου το ερώτημα, με αφορμή μια πραγματική είδηση σε μια εφημερίδα, τι θα έκανε ένας άνθρωπος – μια παράνομη μετανάστης -, αν είχε να αντιμετωπίσει το εξής δίλημμα: να αναγνωρίσει τον πατέρα της, που βρέθηκε νεκρός χωρίς κανένα στοιχείο ταυτοποίησης (ρισκάροντας να εκδιωχθεί από τη χώρα) ή να αγνοήσει το καθήκον μιας αξιοπρεπούς ταφής (για να σωθεί η ίδια). Είναι το παλιό δίλημμα της Αντιγόνης… Ήθελα, επίσης, να πειραματιστώ σε δομές αφήγησης και πλοκής. Και να μιλήσω για πράγματα που γνώριζα λόγω της διαμονής μου στο Μαγκρέμπ. Έστειλα το έργο στο Stückemarkt Teatertreffen του Βερολίνου και κέρδισε το βραβείο, ανέβηκε στο  Burgtheater της Βιέννης και στο Εθνικό Θέατρο της Καταλονίας. Και έτσι άρχισε μια διαδρομή που του επέτρεψε να μεταφραστεί σε περισσότερες από 12 γλώσσες.

• Οι τρεις ήρωες είναι πρόσωπα φανταστικά;

Ναι, φυσικά. Εμείς οι συγγραφείς, όμως, όταν γράφουμε, πάντα προβάλουμε στα έργα μας κάτι από τη ζωή μας. 

• Πείτε μου μια φράση για τον καθένα.

Γκιλιέμ: η διαλεκτική ανάμεσα στην αναγνώριση μιας ταυτότητας ίσως υπερβολικά “κλειστής” και ο πειρασμός για τη διαφορά. 

Αΐσα: η – τραυματική – ικανότητα να ποδοπατήσει τις ρίζες της για να επιβιώσει.

Χασάν: η αγνότητα και η αθωότητα που  αλλοιώθηκαν – ας πούμε – από τη «διεφθαρμένη ματιά» που ήρθε σ’ αυτόν από τον βορρά.

• Το έργο μιλάει για τη σύγκρουση των πολιτισμών και την έλλειψη επικοινωνίας, για τη μνήμη και την ταυτότητα, για τη σύγχρονη Ισπανία και τη σύγχρονη Ευρώπη, για την εποχή των μεγάλων αλλαγών… Δεκαέξι χρόνια μετά το πρώτο του ανέβασμα (το 2004) τα θέματα παραμένουν ίδια; Έχετε κάποιες φορές την αίσθηση οτι ο κόσμος αντί να προχωράει μπροστά πηγαίνει πίσω; Η εποχή των μεγάλων αλλαγών πότε θα έρθει; 

Ό,τι και να συμβαίνει, θέλω να διατηρήσω ζωντανή την ελπίδα. Και τη δέσμευση. Πιστεύω ότι, παρά τις αμέτρητες δυστυχίες του σύγχρονου κόσμου, υποβόσκει στο υπόστρωμα μια αλλαγή που συντελείται αργά αλλά σταθερά: ο τρόπος, π.χ., που βλέπουμε τον Άλλον στην Καταλονία, είναι πολύ πιο εξωστρεφής και ελεύθερος σήμερα σε σχέση με είκοσι χρόνια πριν (παρά την επανεμφάνιση συγκεκριμένων μορφών φανατισμού). Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δεν πιστεύω σε ένα μέλλον «τεκτονικών αλλαγών». Η ιστορία της ανθρωπότητας μας διδάσκει ότι οι αλλαγές συντελούνται αργά κι αφήνοντας πάντα πίσω τους πληγές (πολέμους και μεγάλες συγκρούσεις), αλλά τελικά, πάντα συντελούνται… Δεν υπερασπίζομαι την υπό χεγκελιανή έννοια Ιστορία που λέει ότι οδεύουμε προς μια μεγάλη χειραφέτηση (η ιδέα της προόδου). Δεν υιοθετώ μια τέτοια ακραία θέση· διαπιστώνω, απλώς, ότι ο κόσμος – υπό την ευρεία έννοια του όρου και με την επιφύλαξη όλων των εδαφικών εξαιρέσεων που υπάρχουν – είναι καλύτερος σήμερα σε σχέση με τον Μεσαίωνα. Αυτή η διαπίστωση μου δίνει ελπίδα. Είναι προφανές ότι αν δεν αντιμετωπίσουμε τα φαινόμενα του υπερπληθυσμού και της κλιματικής αλλαγής, θα κάνουμε μια τρύπα στο νερό: πρόκειται για δύο παράγοντες που μπορούν να επιφέρουν το τέλος του κόσμου, όσο κι αν προοδεύσει η ανθρωπότητα… Όλα κάποτε τελειώνουν, τίποτα δεν διαρκεί αιώνια, κι αυτό είναι κάτι που ισχύει και για τον άνθρωπο και για τον κόσμο. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι αν έχει ήδη φτάσει το τέλος ή αν ακόμα μπορούμε να παλέψουμε για την επιβίωσή μας.

• Πιστεύετε στο τυχαίο; Στη μοίρα; Ή στον άνθρωπο;

Πιστεύω ότι η ανθρώπινη συνθήκη είναι πολύπλοκη και ότι ποτέ δεν θα εξαλειφθούν οι συγκρούσεις και οι αντιφάσεις. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τη μάχη… Ο απώτερος προορισμός των πάντων, ημών συμπεριλαμβανομένων, είναι η εξαφάνιση, τα υπόλοιπα ανήκουν στη σφαίρα της λογοτεχνίας. Πιστεύω και στο τυχαίο.   

• Το έργο διαδραματίζεται στη σύγχρονη Καταλονία. Πού αλλού θα μπορούσε να συμβαίνει;

Παντού. Οι συζητήσεις γύρω από θέματα ταυτότητας και η σύγκρουση των πολιτισμών συμβαίνουν παντού. 

• Κάθε χώρα, κάθε εποχή έχει τους ήρωες της;Οι δικοί σας ποιοι είναι; 

Ήρωες, υπό την έννοια πραγματικών ανθρώπων που αποτελούν παράδειγμα και είναι πηγή έμπνευσης για τους άλλους, έχω πολλούς. Η λίστα είναι πολύ μεγάλη. Δεν ξέρω καν από πού ν’ αρχίσω. Φυσικά, υπάρχουν και οι ήρωες της μυθοπλασίας. Ούτε εδώ ξέρω από πού ν’ αρχίσω: μέσα από τους φακούς τού σήμερα, η εικόνα πολλών λογοτεχνικών και κινηματογραφικών αναφορών μου που λειτουργούσαν ως παράδειγμα για τους άλλους, έχει θαμπώσει μέσα από την πλειάδα αντιφάσεων και ρωγμών που έχουν υποστεί στο πέρασμα του χρόνου. Η ταύτιση με τον ήρωα είναι ένα «δημιούργημα» του δραματουργού και δεν σχετίζεται πάντα με μια πραγματική παραδειγματική στάση ζωής (στη μυθοπλασία, για παράδειγμα, μπορώ να ταυτιστώ με έναν δολοφόνο). Υπό αυτή την έννοια, το να δίνουμε ονόματα στα πράγματα δεν έχει και μεγάλη σημασία… 

• Ποια είναι τα τελευταία έργα που γράψατε;

Το «Still Life», το οποίο θα παρουσιασθεί στο Εθνικό Θέατρο της Καταλονίας τον προσεχή Μάιο, που αναπαριστά μια φανταστική συνάντηση μεταξύ της Χέντι Λαμάρ και της Μέριλιν Μονρόε, πριν τον θάνατο της δεύτερης.  Το έργο πραγματεύεται τη ματαιότητα της φήμης, το αμείλικτο πέρασμα του χρόνου, τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία. Είναι ένα κείμενο για δύο πολύ καλές ηθοποιούς: μία μεγαλύτερη (γύρω στα πενήντα) και μία κοντά στα σαράντα… Και  οι «Νομάδες», έργο που πρόσφατα βραβεύθηκε και  μιλάει για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Τυνησία μετά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο (υπό το πρίσμα της εμπειρίας του παππού μου). Είναι ένα ραψωδιακό και πολύ αφηγηματικό έργο, το οποίο είναι δραματουργικά δομημένο ως μια μεγάλη περιπέτεια. 

• Τα επόμενα σχέδια σας;

Αυτή την εποχή ασχολούμαι με τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος (μετά την επιτυχία της φανταστικής τριλογίας «Kàrvadan»). Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του Γ’ Καρλικού Πολέμου, στην Γκαρότσα (Garrotxa) (την περιοχή της Καταλονίας στην οποία ζω). Στην ιστορία παρεμβάλλεται και ένας σαμουράι. Ναι, σαμουράι! Όλοι οι χαρακτήρες και τα γεγονότα είναι ιστορικά!

• Τι θέλετε να δώσει στο θεατρικό κοινό ο Πειρασμός;

Θέλω το κοινό να συγκινηθεί, να κατανοήσει τα διλήμματα και τις αντιφάσεις των χαρακτήρων, να προβάλει τον εαυτό του μέσα στο έργο. Να σκεφθεί. Θέλω το έργο να φυτέψει μέσα στο κοινό έναν σπόρο, παρόλο που – νομοτελειακά -, ο χρόνος θαμπώνει τις λεπτομέρειες της ιστορίας και τη θεατρική εμπειρία. Αν ο σπόρος φυτευτεί καλά, στο τέλος θα ριζώσει, θα αναπτυχθεί και θα καρποφορήσει. Το εύχομαι!  

• Εκτός απο το ίδιο το έργο τι άλλο αποτελεί για εσάς πειρασμό;

Ο έρωτας…

• Το θέατρο μπορεί να είναι αφύπνιση;

Δύσκολο ερώτημα. Νομίζω ότι ήδη απάντησα. Μόλις εκδόθηκε ένα βιβλίο που έγραψα με τίτλο «Το άχρονο δράμα», στο οποίο στοχάζομαι γύρω από την έννοια της δέσμευσης. Μου είναι αδύνατον να συνοψίσω σε δύο γραμμές εκείνο που χρειάστηκα διακόσιες σελίδες για να ξεδιπλώσω. Θα σας πω απλώς το εξής: πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να είναι άχρονο για να είναι επίκαιρο· όταν είναι αυθεντικά επίκαιρο, τότε νομοτελειακά, αποκτά και τον δεσμευτικό του χαρακτήρα.   

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

«Πειρασμός» του Κάρλες Μπάτλιε

Το πολυβραβευμένο έργο του αιρετικού Καταλανού συγγραφέα Κάρλες Μπάτλιε ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Skrow theater, στις 3 Φεβρουαρίου, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη. Ο «Πειρασμός» («Temtacio») είναι η ιστορία τριών ανθρώπων, της Αΐσα, μιας νεαρής Μαροκινής μετανάστριας, του Γκιλιέμ, ενός αντικέρ και παράνομου διακινητή ανθρώπων, και του Χασάν, ενός μεσήλικα που φτάνει στην Ευρώπη απo την Αφρική με τις γνωστές πλέον βάρκες – φέρετρα. Μια σειρά συμπτώσεων και παρεξηγήσεων θα τους παρασύρει σε όλες τις πιθανές λανθασμένες αποφάσεις. Είναι άραγε ο πειρασμός η θεολογική υπόσταση του ενστίκτου; Μήπως χρειαζόμαστε τους πειρασμούς, για να αντέξουμε την αγριότητα; Μήπως, τελικά, ο πειρασμός, κρυμμένος πίσω απo τη θρησκεία, είναι το συγχωροχάρτι της βίας; Την ώρα που το φάντασμα της ξενοφοβίας πλανάται πάνω απo τον πλανήτη, ο «Πειρασμός» είναι ένα συγκλονιστικό έργο για τη σύγκρουση των πολιτισμών, την επικοινωνία, τη μνήμη, την ταυτότητα, αλλά και τη σημερινή Ευρώπη, στην εποχή της ριζικής της μεταμόρφωσης. 

• Μετάφραση: Μεταφραστική Ομάδα Els de Paros
• Σκηνοθεσία – δραματουργία: Θανάσης Δόβρης
• Σκηνικά: Μάριος Ράμμος 
• Κοστούμια: Ιφιγένεια Νταουντάκη
• Παίζουν: Ζωή Μυλωνά, Κώστας Ξυκομηνός, Σεραφείμ Ράδης

Από 3 Φεβρουαρίου έως 7 Απριλίου

* κάνοντας εγγραφή στο newsletter συμφωνείτε με τους όρους χρήσης της υπηρεσίας Moosend

Μέρες και ώρα παραστάσεων: Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00
Τιμές εισιτηρίων: 13€ κανονικό, 10€ φοιτητικό, 8€ ανέργων/ΑΜΕΑ 

Skrow theater
Αρχελάου 5, Παγκράτι
210 7235842