«Η ποίηση πρέπει να ‘ναι  ένας οδηγός μάχης κι ευτυχίας ένα όπλο στα χέρια του λαϊκού αγωνιστή μια σημαία στα χέρια της ελευθερίας» Γιάννης Ρίτσος

Η ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου» γράφτηκε από το 1949 ως το 1951 κατά τη διάρκεια της εξορίας του ποιητή στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη. Η κατοχή, η αντίσταση, η απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, ο εμφύλιος είναι τα θέματα για αυτό το «τραγούδι», όπως το χαρακτηρίζει ο ποιητής. Ένα «τραγούδι» γραμμένο με την συγκινησιακή φόρτιση της εμπειρίας και την βαθειά γνώση της Ιστορίας του Ανθρώπου.

Το συγκλονιστικό ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου» θα παρουσιαστεί το Νοέμβριο επί σκηνής του θεάτρου Βαφείο – Λάκης Καραλής, σε σκηνοθεσία Νάντιας Δαλκυριάδου. Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα την Τετάρτη 6 Νοεμβρίου και θα παρουσιάζεται κάθε Τετάρτη στις 20.30 μέχρι τις 8 Γενάρη.

Με αφορμή την παράσταση, η Νάντια Δαλκυριάδου μίλησε στο tvxs.gr για τον Ρίτσο, τις «Γειτονιές του κόσμου», την ποίηση στο θέατρο, αλλά και το παιδικό θέατρο με το οποίο έχει ασχοληθεί στο παρελθόν. 

Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον και αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το έργο του Ρίτσου, «Οι γειτονιές του κόσμου»;   
                  
«Οι γειτονιές του κόσμου» θεωρώ ότι είναι ένα συμπυκνωμένο μάθημα ιστορίας για μια δεκαετία μαύρη, παραχωμένη, διαστρεβλωμένη και θολή στη συνείδηση των περισσότερων Ελλήνων. Σίγουρα δεν αποφάσισα να ασχοληθώ με το κείμενο αυτό για να κάνω μάθημα, αλλά γιατί αυτό έπαθα εγώ διαβάζοντας το έργο: με αναστάτωσε, με ταρακούνησε και με έσπρωξε να ψάξω, να διαβάσω.   Ο Ρίτσος, μέσα από  τον Άνθρωπο με οδήγησε να ψάξω την Ιστορία. Και αυτό νομίζω είναι ένα δώρο.

Ο Γιάννης Ρίτσος ανασυνθέτει μια ολόκληρη δεκαετία κρίσιμη για την παγκόσμια ιστορία (1941–1951). Η κατοχή, η αντίσταση, η απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, ο εμφύλιος είναι τα θέματα. Τι ακριβώς να περιμένουμε να δούμε στην παράσταση;

Τέσσερις άνθρωποι μας αφηγούνται την ιστορία τους,  μας μιλούν για την απόφαση τους να παίξουν κάποιο ρόλο μέσα σ’ αυτή την κρίσιμη δεκαετία, να μην κρυφτούν, να μην σωπάσουν, να διεκδικήσουν τη ζωή.  Θα πρότεινα να μην περιμένετε τίποτα… Να τους αφήσετε να σας πάρουν μαζί τους.

Πόσο εύκολο είναι να μεταφέρεις μια ποιητική συλλογή στο θέατρο; Εσείς τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε;

Δεν θα έλεγα ότι είναι εύκολο να μεταφέρεις μια ποιητική συλλογή στο θέατρο. Αλλά, με έναν τρόπο, όταν τα πιστεύεις τα πράγματα, όταν σε εμπνέουν, όταν τα αγαπάς, γίνονται εύκολα. Αντίστοιχα, κείμενα που μου  είναι αδιάφορα μπορεί να μου φαίνονταν πολύ δυσκολότερα. 

Η βασική δυσκολία που θα έλεγα ότι αντιμετώπισα είναι η ίδια η απόφαση να το κάνω. Να πάρω ένα κείμενο του Ρίτσου που δεν είναι θέατρο, που με συγκινεί τόσο, που το θαυμάζω και να το φέρω στη σκηνή. Ασυνείδητα πολλές φορές κάποια πράγματα τα θεωρούμε ιερά, δεν τολμάμε να αναμετρηθούμε μαζί τους, ούτε να ασχοληθούμε, μήπως η σπουδαιότητα τους μας εκθέσει.  Αυτή είναι η βασική δυσκολία. Μετά έρχονται οι δυσκολίες επί της διαδικασίας, όπως ο λόγος, η ποιητικότητα και η διαχείριση τους.

«Οι γειτονιές του κόσμου» γράφτηκαν από το 1949 ως το 1951 κατά τη διάρκεια της εξορίας του ποιητή στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη. Τι μαθαίνουμε από το έργο του για εκείνη την εποχή;

Το «μαθαίνουμε» με προβλημάτισε στην ερώτηση σας.. Κι αναρωτήθηκα τι «έμαθα» εγώ. Μέσα στις πιο φριχτές συνθήκες είναι σκοπός και κατόρθωμα σπουδαίο να μείνεις πιστός. Πιστός στη ομορφιά του Ανθρώπου, της Ζωής, του Δίκαιου. Πιστός στην ομορφιά αυτού του κόσμου. “Την ομορφιά ποτές μου δεν την πρόδωσα” λέει στα Αρνητικά της  Σιωπής. Αυτό έμαθα εγώ.

«Η ποίηση πρέπει να ‘ναι  ένας οδηγός μάχης κι ευτυχίας ένα όπλο στα χέρια του λαϊκού αγωνιστή μια σημαία στα χέρια της ελευθερίας», γράφει ο Ρίτσος. Εσείς τι πιστεύετε;

Η ποίηση είναι σαν ένα χαρτάκι με δύο λόγια αγάπης στην τσέπη αυτού που αγωνίζεται. Δίνει συμπυκνωμένη δύναμη για παρακάτω. Κι έτσι μεταμορφώνεται και σε οδηγό μάχης και σε όπλο και σε σημαία.

«Τόσοι άνθρωποι γύρω μας μέσα στο θυμό και στην αγριότητα, στην απαιδευσιά και στην αμορφωσιά, στο φανατισμό και στο μίσος, ποιο χέρι τους τα φύτεψε αυτά; Ποιος τους τα τάισε και μεγαλώνουν και θεριεύουν; Πώς μεγαλώνουν ξαφνικά οι άνθρωποι και γίνονται μισάνθρωποι;» έχετε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξη σας. Τελικά πόσο  βίαιο και τρομαχτικό είδος μπορεί να είναι ο άνθρωπος;

Ακόμη δεν έχω καταλήξει στο πόσο. Αλλά μακάρι να μην καταλήξω κιόλας, γιατί θα σημαίνει ότι συνάντησα το όριο του.

Έχετε ασχοληθεί αρκετά και με το παιδικό θέατρο. Τι σας γοήτευσε και τι έχετε κερδίσει μέσα από την επαφή με τα παιδιά;

Ναι και με το παιδικό θέατρο αλλά και με το Θέατρο για βρέφη. Εδώ και 5 χρόνια κάνω με την ομάδα anumati μια παράσταση για βρέφη 4 ως 18 μηνών, το “Θα βγω απ το αυγό” και ομολογώ ότι είναι μάθημα σπουδαίο. Θα το συνόψιζα λέγοντας το γνωστό ” Ή ταν ή επί τας”  που σημαίνει  ότι αν πεις ψέμματα στα βρέφη θα βαρεθούν κι αν βαρεθούν θα το εκδηλώσουν άμεσα.. Αυτό με γοητεύει με τα παιδιά· ότι τα πράγματα είναι πολύ ξεκάθαρα.

Δεν πιστεύετε ότι το θέατρο θα έπρεπε να είναι πιο προσιτό στα παιδιά; Τι θα μπορούσε να αλλάξει στην εκπαίδευση για να γίνει κάτι τέτοιο εφικτό;

Ενώ υπάρχει μια υπερπληθώρα παιδικών παραστάσεων εδώ στην Αθήνα και φαινομενικά είναι προσιτό το παιδικό θέατρο και από άποψη τιμής μπορεί να βρει κανείς πλέον πολύ οικονομικά εισιτήρια, ωστόσο αν δούμε το σύνολο του πληθυσμού και όχι μόνο τα μεγάλα αστικά κέντρα, τα παιδιά γενικότερα στην Ελλάδα δεν έχουν μεγάλη επαφή με το θέατρο.  Ούτε με τις παραστάσεις, ούτε με τη διαδικασία. Σίγουρα θα έπρεπε να έναι πιο προσιτό.
Το τι θα μπορούσε να αλλάξει στην εκπαίδευση είναι μεγάλη κουβέντα. Αρχικά, θα έλεγα μόνο να ρίξουμε μια ματιά στην κακοποίηση των  ηθοποιών και θεατρολόγων που διδάσκουν σε σχολεία και των διδακτικών ωρών τους και ίσως καταλάβουμε από που ξεκινάει το πρόβλημα. Σε πολλές περιπτώσεις μιλάμε για απαξίωση.

Τι σχέδια έχετε για το μέλλον;

Να κάνουμε πρεμιέρα με τις Γειτονιές του κόσμου και να ξεκουραστώ! Είναι το βασικό σχέδιο!.. Αλλά μάλλον θα ανατραπεί από υποχρεώσεις.