Το μήλο θα πέσει κάτω απ΄τη μηλιά, λένε. Και αυτό φαίνεται να συνέβη και με τον Γιώργο Καφετζόπουλου, έναν πολλά υποσχόμενο ηθοποιό. Σήμερα στα 37 του χρόνια τον συναντάμε να παίζει στην παράσταση «Να γιατί πεθαίνω σύντροφοι!» που βασίζεται στο έργο «Ο Αυτόχειρας» και θα παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Ηλία Κούτλα και για λίγες παραστάσεις, στο Θέατρο «Αλκμήνη». 

Με αφορμή την παράσταση ο Γιώργος Καφετζόπουλος μιλά στο tvxs.gr για το θέατρο του παραλόγου που συνυπάρχει με τη φάρσα, την ελευθερία του λόγου στον χώρο της τέχνης, το πόσο μπορεί το θέατρο να δουλέψει σαν ψυχοθεραπεία, αλλά και τον ρόλο του στην συγγραφή θεατρικού έργου.

• Το «Να γιατί πεθαίνω σύντροφοι!» είναι ο τίτλος της παράστασης που βασίζεται στο έργο «Ο Αυτόχειρας» του Ρώσου σατιρικού συγγραφέα Νικολάι Ρομπέρτοβιτς Έρντμαν. Τι να αναμένουμε να δούμε στην σκηνή του  θεάτρου «Αλκμήνη»;

Το «να γιατί πεθαίνω σύντροφοι» είναι ατάκα του αυθεντικού έργου και στην διασκευή που έκανε ο Ηλίας Κούτλας, ο σκηνοθέτης μας, αποφάσισε να μπει αυτό σαν τίτλος της παράστασης.  Θα δείτε μια εκδοχή του έργου κάπως παραλλαγμένη. Κόπηκαν κάποια πράγματα και έγινε μια προσαρμογή για 11 ηθοποιούς. Επίσης έχει πολλά ελληνικά στοιχεία, ειδικά στις μουσικές αλλά και στο κείμενο.

Αλλά η ουσία του έργου δεν έχει αλλάξει. Μιλάμε για την ιστορία ενός νέου άνεργου άντρα, του Σεμιόν Σεμιόνοβιτς Ποντσεκαλνικόφ, ο οποίος αποφασίζει να αυτοκτονήσει, γιατί πείθεται ότι μέσα από την αυτοκτονία του θα αλλάξει τον κόσμο. Ή ότι θα ακουστεί έστω η φωνή του. Στα αλήθεια όμως το κάνει γιατί κανείς δεν του δίνει σημασία μέχρι τότε και ίσως είναι η πρώτη φορά στη ζωή του που ο κοινωνικός περίγυρος ασχολείται μαζί του. Και έτσι φτάνουμε σε ερωτήματα υπαρξιακά, όπως το «υπάρχει ζωή μετά το θάνατο» ή «για τί θα μπορούσε ενδεχομένως να σκοτωθεί κάποιος σήμερα;» Για μια γυναίκα; Για την πατρίδα; Για τη φήμη; Για την τέχνη; Για την ελευθερία; Για τα λεφτά; Εξαιτίας της ανεργίας; Για τα ιδανικά; Δεν ξέρω. Μήπως για την αγάπη; Ή ίσως για το καλό της ανθρωπότητας;

• Στην παράσταση το σοβιετικό φόντο παντρεύεται με στοιχεία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης. Πόσο εύκολο είναι αυτό;

Πιστεύω είναι αστείο. Ο Ηλίας έχει μπλέξει μέσα σε αυτό το σοβιετικό και αρκετά σουρεαλιστικό έργο, ελληνικά λαϊκά τραγούδια, κάτι που ίσως φαντάζει απαγορευτικό στο μυαλό κάποιου. Αλλά έτσι όπως το βιώνω εγώ έχει πλάκα, ειρωνεία ίσως απέναντι σε εμάς τους ίδιους, αλλά και μια αυθεντικότητα που είναι πιο κοντά στην αληθινή κουλτούρα την δική μας. Φανταστείτε μια εκπομπή σαν το «στην υγεία μας», να έχει καλεσμένο έναν άνθρωπο που έχει αποφασίσει να βάλει τέλος στη ζωή του, και οι γύρω του να χορεύουν Καζαντζίδη ανέμελοι και να πίνουν όχι στην υγειά του αλλά στον θάνατο του, ενώ αυτός μόνος αναρωτιέται «τι γίνεται μετά το θάνατο;» «Που πάω;», «Θα υπάρχω κάπου;»

Φανταστείτε λοιπόν αυτό, συνδυασμένο με  ένα σοβιετικό πέπλο, ας πούμε  σταλινισμού, όπου αν πεις κάτι που απαγορεύεται, μπορεί να σε στείλουν στη Σιβηρία για διακοπές. Έχει πλάκα αυτό το μπλέξιμο και ίσως κάνει ακόμα πιο κωμικό το έργο.

• Μια κωμωδία με ουσιαστική διάθεση αναλογισμού πάνω σε καίρια ζητήματα της ύπαρξης. Μήπως μας βολεύει να χρησιμοποιούμε το χιούμορ για να μιλήσουμε για πιο «δύσκολα» θέματα;

Ο Σεμιόν είναι ο άνθρωπος που «αποφασίζει» να αυτοκτονήσει για το «καλό» του συνόλου. Αλλά ο καημένος φοβάται πολύ να το κάνει. Όποτε σίγουρα υπάρχει ένα πολύ κωμικό στοιχείο. Ένας άνθρωπος προσπαθεί να αυτοκτονήσει γιατί είναι ο μόνος τρόπος να του δώσει εν τέλη το κοινωνικό σύνολο και ο περίγυρος σημασία. Αυτό όμως ταυτόχρονα δεν είναι και λόγος για να πεθάνει κάποιος, όποτε υπάρχει μια αντίφαση η οποία δίνεται όντως με πολύ αστείο τρόπο. Βλέπεις στο έργο ότι οι περισσότεροι χαρακτήρες, όπως και ο ίδιος ο Σεμιόν, κατά βάθος νοιάζονται πολύ για τον εαυτό τους, ενώ παριστάνουν πως ενδιαφέρονται για το κοινωνικό σύνολο.

• Η πρώτη ολοκληρωμένη εκδοχή του έργου «O Αυτόχειρας» ήταν έτοιμη το 1930. Ποιο είναι το «μυστικό» για να μένει ένα έργο επίκαιρο;

Είναι ένα έργο όπου το άτομο, μόνο του, έχει απέναντι του όλη την κοινωνία, κατά κάποιο τρόπο γίνεται ξαφνικά από μηδενικό ο πρωταγωνιστής αλλά όχι με το αζημίωτο. Με ένα σουρεαλιστικό μαύρο χιούμορ και αρκετή ειρωνεία πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις, ο Έρντμαν γράφει σα να διακωμωδεί τις ανάγκες των ανθρώπων. Η πεθερά του για παράδειγμα, που την παίζει η Μυρτώ Πανάγου, ενώ κλαίει αρχικά για τον θάνατο του γαμπρού της όταν μαθαίνει τα κακά μαντάτα, αμέσως μετά την “καίει” που θα της αγοράσουν ένα πανάκριβο συνολάκι για την κηδεία και ο θάνατος μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Τη νοιάζει να κάνει το σόου στην κηδεία όμως. Σχεδόν όλοι εκμεταλλεύονται τους πάντες για κάποιο δικό τους όφελος. Και όλα αυτά θυμίζουν αρκετά το σήμερα.

• Λίγες μέρες πριν την επίσημη πρεμιέρα πραγματοποιείται στο θέατρο του Μέγιερχολντ μία κλειστή παράσταση αποκλειστικά για ανώτερους Σοβιετικούς αξιωματούχους, όπου ένας στενός συνεργάτης του Στάλιν και επικεφαλής της επιτροπής λογοκρισίας, λέει ότι «δεν υπάρχει κανένας λόγος να συνεχιστούν οι πρόβες». Ένα χρόνο αργότερα ο Έρντμαν συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Σιβηρία. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει, αλλά ακόμα και σήμερα αναρωτιέμαι πόση ελευθερία του λόγου και της έκφρασης υπάρχει στον καλλιτεχνικό χώρο;

Πάνω σε ό, τι αφορά την καλλιτεχνική έκφραση έχω να πω πως ο Πούτιν και ο Ερντογάν είναι οι πρώτοι που μου έρχονται στο μυαλό. Με έχει ενοχλήσει πολύ η συμπεριφορά τους απέναντι σε καλλιτέχνες. Ο Ερντογάν  γι’ αυτό που έκανε στα μέλη των grup yorum, χάσανε τη ζωή τους, κάνοντας απεργία πείνας και δίψας, τους απαγόρεψε να τραγουδάνε επειδή θεωρεί «επαναστατική» η μουσική τους. Και έχει φυλακίσει αρκετούς άλλους «επικίνδυνους» καλλιτέχνες. Το ίδιο έκανε και ο Πούτιν με τις pussy riot. Βέβαια αυτές ευτυχώς δεν πέθαναν. Τις κυνήγησε και τις βασάνισε αρκετά όμως. Όπως και διάφορους άλλους ανθρώπους.

Εδώ δεν θα μπορούσα να φανταστώ να ποινικοποιείται το έργο κάποιου ή ένας  καλλιτέχνης να μπαίνει φυλακή επειδή δεν αρέσει στον χ ,ψ πρωθυπουργό η μουσική του. Μου έρχεται ίσως ο Τζίμης Πανούσης στο μυαλό που σατίριζε σημαίες και σύμβολα και τον τρέχανε στα δικαστήρια. Θυμάμαι επίσης τον καημένο τον παστίτσιο, είχε μια σταυρική σελίδα στο Facebook και του την κλείσανε. Νομίζω είχε μπλέξει και νομικά. Είναι παρεξηγησιάριδες οι άνθρωποι. Εμένα μ’ αρέσει και η ραπ πολύ που έχει πολλές βρισιές συνήθως. Δεν γίνεται κάτι που δεν σ’ αρέσει να το απαγορεύεις.

• Το έργο θέτει μεταξύ άλλων το εξής ερώτημα: «Ποιος θα κερδίσει στο τέλος; Η δύναμη της ζωής ή το σκληρό παιχνίδι των εντυπώσεων που ζητάει συνεχώς νέο αίμα». Τι πιστεύεις;

Γενικότερα θεωρώ πως πάντα ο κόσμος θέλει αίμα. Το βλέπεις παντού. Δεν έχει δηλαδή σημασία ποιος θα πεταχτεί στην αρένα. Και πόσο φταίει αυτό το άτομο. Μιλάω για τις αντιδράσεις των ανθρώπων, που περιμένουν στη γωνία και με την πρώτη ευκαιρία λιθοβολούν. Με είχαν συλλάβει κάποτε το 2003 μετά από επεισόδια που έγιναν στην Πάτρα (υπόθεση από την οποία ΑΘΩΩΘΗΚΑ) αλλά ένα πράγμα που θυμάμαι, είναι ότι κάτι γυναίκες μεγάλης ηλικίας μας φτύνανε, όσο ήμασταν σε ένα υπόγειο κρατητήριο στα δικαστήρια εκεί στην Πάτρα, από ένα παραθυράκι και μας βρίζανε χυδαία. Σαν κακές γριές μάγισσες. Επίσης αποκόμισα από αυτή την ιστορία ότι κανείς δεν περιμένει κανένα δικαστήριο για να σε κρίνει σωστά. Άπαξ και πεταχτείς στην αρένα, θα τις φας, φταις δε φταις.

Πάνω στο ερώτημα ποιος θα νικήσει, δεν ξέρω, ανάλογα την περίσταση και τις δυνάμεις. Μέσα μας, όπως λένε και οι επιστήμονες, υπάρχουν όλα αυτά τα κύτταρα που θέλουν να ζήσουν, ακόμα και όλα σκατά να είναι έξω στον κόσμο, πιστεύω ότι όλοι έχουμε αυτή τη ζωογόνο δύναμη η οποία μας κάνει να αγαπάμε το κορμί μας και τα χέρια μας και τα πόδια μας και τα πάντα μας. Μας σπρώχνει πάντα προς την επιβίωση.

• Ζούμε σε μια εποχή που κυριαρχεί το ψέμα κι η εκμετάλλευση. Όλοι κοιτούν πως θα επωφεληθούν από τον συνάνθρωπο. Η τέχνη μπορεί να μας κάνει να βρούμε την αλήθεια;

Η τέχνη είναι ψυχοθεραπεία και για αυτόν που παίζει π.χ. θέατρο και για αυτόν που βλέπει. Δηλαδή μπορεί η τέχνη να ηρεμήσει την ψυχή ενός ανθρώπου και να του επουλώσει ακόμα και τραύματα εάν η παράσταση και το έργο τον αγγίξουν. Και οι ηθοποιοί επίσης έχουν ένα μεγάλο προνόμιο να ανακαλύψουν σε βάθος τον εαυτό τους. Για μένα όμως προσωπικά, η τέχνη είναι κάτι που μου δίνει δύναμη, ειδικά από τότε που έγραψα το πρώτο μου θεατρικό έργο το «ΤΑΟ».  Ένιωσα πολύ ωραία με τον εαυτό μου γιατί κατάφερα με ένα περίεργο και ανορθόδοξο τρόπο να βγάλω αυτά που είχα μέσα μου, να μπλέξω βιώματα με φαντασιώσεις, αλήθειες με ψέματα και να βγει κάτι που μου άρεσε πολύ και περιμένω πως και πως να το ανεβάζουμε του χρόνου.

Η τέχνη και ειδικά το διάβασμα και το γράψιμο ή το να βλέπω ταινίες μόνος μου, με έχει βοηθήσει παρά πολύ σε πολλαπλά επίπεδα. Και για αυτό χαίρομαι που υπάρχει πολύς κόσμος που ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο ή γενικά με οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Θεωρώ ότι είναι ακραία ψυχοθεραπευτικό το να εκφράζεσαι, είτε παίζοντας είτε γράφοντας, είτε ζωγραφίζοντας, είτε τραβώντας φωτογραφίες. Είναι ίσως πιο θεραπευτικό από το να μιλάς σε έναν ψυχαναλυτή ή να παίρνεις ηρεμιστικά. Αλλά δεν είμαι και ειδικός για να το πω με σιγουριά.

• Έχεις περάσει και από τον ρόλο της συγγραφής θεατρικού έργου, διόλου εύκολη πίστα. Τι σου άρεσε πιο πολύ στο κομμάτι της συγγραφής; Θα σε ενδιέφερε να το ξανακάνεις;

Θα ήθελα να το ξανακάνω, εννοείται, έχω διάφορες ιδέες και τώρα ψιλοασχολούμαι με ένα σενάριο για ταινία. Γενικά μ’ αρέσει πολύ αυτό. Το να γράφεις δικές σου ιστορίες, ενώ σίγουρα δεν υπάρχει παρθενογένεση και όλοι από κάπου αντιγράφουμε ή επηρεαζόμαστε, σε κάνει όμως να νιώθεις ότι εκφράζεσαι και ότι μιλάς με τον δικό σου τρόπο. Αλλά δεν το θεωρώ και ό, τι πιο εύκολο. Πιστεύω όμως ότι αν το κανείς μια φορά, μπορεί να έρθει και η επόμενη. Είναι κάτι που μου αρέσει πάρα πολύ να κάνω. Και πιστεύω θα γράψω και άλλα! Τώρα προς το παρόν περιμένω την έμπνευση.

Info:

 «Να γιατί πεθαίνω σύντροφοι!»

• Τοποθεσία: Θέατρο Αλκμήνη, Αλκμήνης 8-12, Πετράλωνα – Αθήνα, Μετρό – Κεραμεικός
• Ημερομηνία: Πρεμιέρα: Παρασκευή 18 Μαρτίου 2022, στις 21.15. Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο στις 21.15, έως 16/4. Διάρκεια: 100΄
• Πληροφορίες-Κρατήσεις: Τηλ.: 210 3428650