«Δεν ήταν ούτε άγιοι ούτε εγκληματίες. Ήταν απλώς ανθρώπινες υπάρξεις»

Ads

«Τσιγγάνοι» και «Κούκλοι». Δύο ξεχωριστές παραστάσεις, αλλά ένας κοινός Αγώνας. Ο Φίλιππος Ζαρφειάδης γράφει και σκηνοθετεί, έχοντας ως υλικό του ντοκουμέντα και άγνωστες μαρτυρίες των επιζώντων του ολοκαυτώματος, των ομοφυλόφιλων ανδρών και των τσιγγάνων, δύο ομάδων ανθρώπων που παραγκωνίστηκαν από την «πολιτική ορθότητα» της Ιστορίας.

Με αφορμή την παράσταση «Ο ΑΓΩΝας ΤΟΥΣ», ο Φίλιππος Ζαρφειάδης μιλάει στο tvxs.gr για το έργο, τον ρατσισμό, την ομοφυλοφιλία και για το πόσο σκληρός μπορεί να γίνει τελικά ο άνθρωπος.

  • «Ο ΑΓΩΝας ΤΟΥΣ» είναι ουσιαστικά δύο ξεχωριστές παραστάσεις, δύο διαφορετικά τρίγωνα, αλλά ένας κοινός Αγώνας. Ποια είναι η κοινή συνισταμένη των δύο αυτών παραστάσεων;

H κοινή συνισταμένη και των δύο παραστάσεων είναι αφενός το ίδιο ιστορικό γεγονός του Oλοκαυτώματος και της δημιουργίας στρατοπέδων εξόντωσης και θανάτωσης. Αφετέρου είναι ο προβληματισμός όχι μόνο ο δικός μου αλλά και όλης της ομάδας πάνω στο θέμα αυτό και η ανάγκη όλων μας για έκφραση όλων αυτών που νιώσαμε και σκεφτήκαμε κατά τη διάρκεια της έρευνας και των προβών.

Ads
  • Τι σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα;

Η αρχική ιδέα δεν ανήκει σε μένα αλλά στον Θωμά Αντωνόπουλο, συνεργάτη μου στην προηγούμενη μου παράσταση «Το αγκάθι της ακακίας». Ήμαστε στο καμαρίνι και σκεφτόμασταν για το θέμα της επόμενης παράστασής μας. Ο Θωμάς πρότεινε να ασχοληθούμε με τους τσιγγάνους. Το ίδιο κιόλας βράδυ γυρνώντας σπίτι έψαξα στο διαδίκτυο και έπεσα πάνω στο θέμα του Ολοκαυτώματός τους κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, το οποίο για να είμαι ειλικρινής δεν γνώριζα. Στη συνέχεια έπεσα πάνω στην ταινία του Μάρτιν Σέρμαν «Bent», στην οποία για πρώτη φορά κανείς θίγει το θέμα των ομοφυλοφίλων και το τι πέρασαν οι άνθρωποι αυτοί στα στρατόπεδα του Χίτλερ. Κάπως έτσι τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους. Έφτιαξα δύο ξεχωριστές παραστάσεις για να δώσω χώρο και χρόνο σε κάθε ομάδα, για να είμαι πιο ξεκάθαρος και σαφής.

  • Χρησιμοποιήσατε ντοκουμέντα και άγνωστες μαρτυρίες των επιζώντων του ολοκαυτώματος, των ομοφυλόφιλων ανδρών και των τσιγγάνων, δύο ομάδων ανθρώπων που παραγκωνίστηκαν από την «πολιτική ορθότητα» της Ιστορίας. Από πού αντλήσατε το υλικό σας;

Σε όποια βιβλιοθήκη και να πας τα σχετικά ράφια για το Ολοκαύτωμα είναι γεμάτα από τους Εβραίους, πολύ σωστά και έτσι πρέπει να συμβαίνει. Τα ράφια όμως για τους ομοφυλόφιλους και τους τσιγγάνους είναι άδεια και δυσεύρετα. Από τη μία πλευρά οι τσιγγάνοι εξαιτίας του τρόπου ζωής τους δεν έχουν γραπτή παράδοση ούτε έχουν καταφέρει να φτιάξουν ένα αφήγημα αντίστοιχα με αυτό των εθνών-κρατών. Από την άλλη πλευρά, όσοι από τους ομοφυλόφιλους άντρες μετά την απελευθέρωσή τους βγήκαν ζωντανοί από τα στρατόπεδα αρνήθηκαν να καταθέσουν την προσωπική τους εμπειρία, γιατί το στίγμα ήταν ακόμα εκεί. Η ομοφυλοφιλία άλλωστε μετά τη λήξη του πολέμου παρέμεινε παράνομη μέχρι και τη δεκαετία του 70. Όλα αυτά δυσχεραίνουν την έρευνα πολύ, το διαδίκτυο όμως στην εποχή κατά την οποία ζούμε σώζει κάπως τα πράγματα. Πέρα όμως από αυτό, χρησιμοποίησα και υλικό, διατριβές από Πανεπιστήμιο του εξωτερικού που δεν είναι ακόμα μεταφρασμένες στα ελληνικά και πιστεύω πως έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.

image

  • Τα στρατόπεδα εξόντωσης του Χίτλερ και των συνεργατών του έφεραν στο προσκήνιο ένα από τα πιο σκληρά πρόσωπα του ανθρώπου. Πόσο σκληρός μπορεί να γίνει τελικά ο άνθρωπος;

Έχει γραφτεί ότι το ολοκαύτωμα είναι ο Παρθενώνας της απανθρωπιάς. Συμφωνώ απολύτως, αλλά εδώ υπάρχει μία επικινδυνότητα, να θεωρήσουμε δηλαδή τον ναζισμό και την κτηνωδία του ως ένα μοναδικό φαινόμενο στο ρου της ιστορίας. Ο ναζισμός γεννήθηκε σε ένα πολιτισμένο κράτος, από τα πλέον προηγμένα κράτη της Ευρώπης. Η Γερμανία ήταν η χώρα του Γκαίτε και του Σίλερ και αυτό πρέπει να μας προβληματίσει όλους. Απέναντι στην ισότητα των ανθρώπων κάποιοι σε κάποιο χρονικό διάστημα της ιστορίας προέταξαν την ανωτερότητα της φυλής. Οι Γερμανοί πίστεψαν ότι ήταν ανώτεροι από κάποιους άλλους και, όταν ήρθε η ιστορική συγκυρία της υποτίμησής τους από άλλα κράτη, είτε μέσω των αποζημιώσεων που τους επιβλήθηκαν μετά το τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου είτε μέσω του οικονομικού κραχ, τότε όλο αυτό διογκώθηκε. Το ίδιο ισχύει και σε προσωπικό επίπεδο, ένας άνθρωπος που έχει πείσει τον εαυτό του ότι είναι ανώτερους από τους άλλους, όταν τον υποτιμήσουν, τότε μπορεί η σκληρότητα του να φτάσει στα ύψη. Η επικινδυνότητα αυτή αφορά και εμάς τους Έλληνες. Όλη αυτή η δήθεν ρητορική για αλλοίωση του πολιτισμού μας από τους πρόσφυγες υποδεικνύει ότι είμαστε πεπεισμένοι οι Έλληνες ότι έχουμε κάτι ανώτερο από τους Σύριους, από τους Αφγανούς, από τους Τσιγγάνους.

  • Ποιοι ακριβώς ήταν οι «Kούκλοι»;

Οι Κούκλοι (the doll boys) ήταν τα νεαρά αγόρια που στρατολογούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, για να προσφέρουν τις σεξουαλικές υπηρεσίες τους στο προσωπικό των SS, με αντάλλαγμα ένα κομμάτι φαγητό ή κάποια ευνοϊκότερη θέση εργασίας. Η ομοφυλοφιλία υπήρχε στα στρατόπεδα αυτά και ήταν ένα κοινό μυστικό, όλοι το γνώριζαν. Οι «Κάπο» είχαν υπό την προστασία τους αγόρια με τα οποία είχαν και σεξουαλικές σχέσεις. Το ίδιο δεν συμβαίνει άλλωστε και σήμερα στην κοινωνία μας; Την ίδια στιγμή που όλοι παθαίνουμε σοκ αν κάποιος αποκαλύψει δημοσίως τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, την ίδια στιγμή η ομοφυλοφιλία υπάρχει παντού: στους χώρους εργασίας μας, στην παρέα μας, μέσα στην ίδια μας την οικογένεια.

  • Η ομοφυλοφιλία υπήρξε το κοινό μυστικό για όλους μέσα σε ένα στρατόπεδο. Σήμερα η κοινωνία προοδεύει σχετικά με το θέμα ή αποτελεί ακόμα ταμπού;

Ήρθε η στιγμή οι ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες να πάρουν τη θέση που πρέπει στην κοινωνία. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, θεσμικά, κοινωνικά, νομικά. Είναι δυνατό ακόμα να συζητάμε αν ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι μπορεί να υιοθετήσει ένα παιδί; Και μόνο που το συζητάμε δείχνει πόσο πίσω είμαστε ακόμα. Η κοινωνία δεν είναι έτοιμη σου λέει! Ποτέ δεν θα είναι! Είναι πρόβλημα της κοινωνίας και όχι του ανθρώπου που αναγκάζεται να ζει στο σκοτάδι και στους ψιθύρους. Αναγνωρίζω όμως τη δυσκολία της μετάβασης και της αλλαγής, δεν είναι εύκολο. Και όσο πιο μεγάλη είναι μία αλλαγή τόσο η αντίσταση που προβάλλεται είναι μεγαλύτερη. Πρόσφατα μίλησα με έναν φίλο μου ομοφυλόφιλο και μου έλεγε για τη σχέση του με τον πατέρα του, ο οποίος δεν αποδέχεται τη σεξουαλικότητά του. Μου έλεγε την αποστροφή που ένιωθε για τον ίδιο του τον πατέρα. Εγώ τότε του είπα πως πρέπει να δώσει λίγο χρόνο και στον ίδιο αλλά και στον γονιό του. Καταλαβαίνω και τον πατέρα και τη δυσκολία αναγνώρισης και αποδοχής. Ο πατέρας αυτός δεν μεγάλωσε σε μία κοινωνία προοδευτική, φιλελεύθερη, που να αναγνωρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η δική μας γενιά όμως πρέπει να βάλει ένα τέλος σε όλα αυτά.

image

  • Η παράσταση «Οι Τσιγγάνοι» προσεγγίζει το Ολοκαύτωμα των τσιγγάνων, οι οποίοι ήρθαν αντιμέτωποι με το σκληρότερο πρόσωπο του ναζισμού. Γιατί όλο αυτό έμεινε άγνωστο στο ευρύ κοινό;

Γιατί υπερισχύουν τα στερεότυπα. Ο τσιγγάνος στη ρομαντική του εκδοχή τραγουδάει, είναι μποέμ και στην πιο ρατσιστική του εκδοχή κλέβει και τεμπελιάζει. Σαφώς σε κάθε προκατάληψη υπάρχουν κάποια ψήγματα αλήθειας. Οι τσιγγάνοι έχουν αυτές τις υπέροχες μουσικές και ένας λόγος θα μπορούσε να είναι ότι έχουν πολύ χρόνο στην καθημερινότητά τους. Αναγκάζονται σε επαιτεία, γιατί δεν μπορούν να βρουν μόνιμη δουλειά. Ακόμα και να το θέλουν είναι πολύ δύσκολο για αυτούς να το καταφέρουν. Ακόμα και η πρόσβαση στα σχολεία είναι προβληματική. Μας είναι δύσκολο να αποδεχτούμε ότι οι τσιγγάνοι είναι κομμάτι μας, είναι κομμάτι της κοινωνίας μας, κομμάτι του πολιτισμού μας. Η συνύπαρξη δεν είναι εύκολη, θέλει δουλειά και από τις δύο πλευρές, μέχρι να βρεθεί ένας τόπος συνάντησης και ζύμωσης.

  • Σε κάθε εποχή, σε κάθε μέρος ακολουθεί τους ρομά η ίδια εχθρική αντιμετώπιση, τα ίδια στερεότυπα. Γιατί πιστεύετε ότι είναι ακόμα έκδηλος ο ρατσισμός σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες;

Η άγνοια γεννά τον φόβο. Για αυτό και τα ταξίδια διευρύνουν τους ορίζοντές μας, οποιοδήποτε είδος ταξιδιού, είτε πας σε μία άλλη χώρα είτε μέσω της τέχνης ή ακόμα και μέσα από τη φαντασία μας.

  • Τι σχέδια έχετε για το μέλλον;

Πολλά! Νιώθω στην πιο δημιουργική φάση της ζωής μου. «Το αγκάθι της ακακίας», η πρώτη μου θεατρική δουλειά, που μεταφράστηκε στα αγγλικά και παίχτηκε στο White Bear Theatre του Λονδίνου, θα ανέβει στη Θεσσαλονίκη για δεύτερη φορά με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικής Ανοχής της Κλειτοριδεκτομής τον Φεβρουάριο. Ήδη γράφω το επόμενο έργο μου, το οποίο θα είναι διαφορετικό σε σχέση με ότι έχω κάνει μέχρι σήμερα. Τέλος, προγραμματίζουμε μία μικρή περιοδεία με το «Ο ΑΓΩΝας τους» στην περιφέρεια…