Το 1346 η τρίχρονη πολιορκία της πόλης Κάφφα στην Κριμαία, μιας γενοβέζικης εμπορικής αποικίας που πολιορκούταν από τους αιμοσταγείς Τατάρους, έληξε απότομα. Οι Τάταροι πολιορκητές έριξαν με καταπέλτες πτώματα θυμάτων της βουβωνικής πανώλης μέσα στα τείχη της πόλης. Σε λίγες μέρες ολόκληρη η πόλη είχε υποκύψει στην ξαφνική μάστιγα και αναγκάστηκε να παραδοθεί αμαχητί στους Τατάρους. 

Όσοι δεν ήθελαν να παραδοθούν στους βαρβάρους μπήκαν στα πλοία τους και διέφυγαν διασχίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα και φτάνοντας απέναντι στα λιμάνια της Σωζόπολης, της Μεσημβρίας, και φυσικά στην Κωνσταντινούπολη, όπου δεν άργησαν να μεταδώσουν άθελά τους την πανούκλα.

Μέσα σε πέντε χρόνια ολόκληρη η Ευρώπη θα σαρωνόταν από τον τρομερό “Μαύρο Θάνατο”, που θα εξολόθρευε το 1/3 του πληθυσμού της (25-30 εκατομμύρια Ευρωπαίους), αλλάζοντας έτσι και το ρου της ιστορίας. Απαιτήθηκαν σχεδόν δύο αιώνες, ώστε το κενό να αναπληρωθεί, και να ξαναφτάσει ο πληθυσμός της Ευρώπης στα προ του 1346 επίπεδα.
 
Μια μακάβρια ανακάλυψη: το “νεκροταφείο-βαμπίρ” της Σωζόπολης

Μια πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη, που έγινε στις βουλγαρικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας, συνδέει την ξαφνική θανατηφόρα επέλαση του “Μαύρου Θανάτου” (1346-1351) στην Ευρώπη με την έξαρση της μαζικής παράνοιας των ανθρώπων της εποχής για την εμφάνιση βρικολάκων, που είχε ως επακόλουθο ένα ανελέητο “κυνήγι βρικολάκων” το οποίο, ως συνήθως, στοχοποιούσε τους πιό αδύναμους και παρεκκλίνοντες της κάθε κοινωνίας.  

Συγκεκριμένα το 2012 Βούλγαροι αρχαιολόγοι, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που έγιναν στο βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού της παραθαλάσσιας Σωζόπολης (Sozopol), στις βουλγαρικές ακτές στη Μαύρη Θάλασσα, ανακάλυψαν έκπληκτοι τάφους με σκελετούς “βρικολάκων” καρφωμένους με σιδερένια ράβδο στο χώρο της καρδίας ή στο στέρνο τους. Οι σκελετοί αυτοί άνηκαν σε ανθρώπους-βαμπίρ που θάφτηκαν εκεί πριν από 700 χρόνια και ήταν κατά πάσα πιθανότητα Ρωμιοί, δηλαδή βυζαντινοί Έλληνες και όχι Βούλγαροι. Αφού τους έθαψαν οι κάτοικοι της Σωζόπολης δεν ησύχασαν προτού καρφώσουν πολλές φορές τα πτώματα με σιδερένιες ράβδους, στο σημείο της καρδιάς αλλά και του στομαχιού, προκειμένου να τους εμποδίσουν, όπως απαιτούσαν οι μεσαιωνικές δοξασίες της περιοχής, να “επανέλθουν στη ζωή” με τη μορφή βαμπίρ και να σκορπίσουν το θάνατο και τις αρρώστιες στους ζωντανούς Αυτός ήταν και ο κύριος φόβος τους: οι βρικόλακες προκαλούσαν τις θανατηφόρες επιδημίες.
 
Μεσαιωνικές δοξασίες: Τα βαμπίρ προκάλεσαν την πανδημία του “Μαύρου Θανάτου”!

Σύμφωνα με μια εκδοχή οι Ευρωπαίοι του 14ου αιώνα πίστευαν πως πίσω από τον “Μαύρο Θάνατο”, την πανούκλα που θέρισε το 1/3 του πληθυσμού της ηπείρου, κρύβονταν οι “αιμοδιψείς” βρικόλακες, καθώς αγνοούσαν παντελώς της ύπαρξη του αόρατου μικροβίου της βουβωνικής πανώλης. Για να ησυχάσουν τη συνείδησή τους κάρφωναν με σιδερόβεργες ορισμένα “ύποπτα” θύματα της πανούκλας στους τάφους τους, πιστεύοντας πως έτσι δε θα έπαιρναν κι άλλους ζωντανούς μαζί τους. Συχνά δεν αρκούσε μόνον το “κάρφωμα” με σιδερένιες βέργες, αλλά επιστρατεύονταν και τελετές εξορκισμού και εφησυχασμού των πνευμάτων.

Ωστόσο η επιδημία της πανούκλας συνεχίστηκε στην Ευρώπη σαν μια πυρκαγιά που σταμάτησε μόνον όταν δεν είχε τίποτε πλέον άλλο να κάψει…

Αυτός ο τρόπος ταφής κι “εξόντωσης των βρυκολάκων” ήταν άραγε κάτι το συνηθισμένο στη μεσαιωνική Βουλγαρία; Διαβάζοντας την επίσημη ιστοσελίδα του Εθνικού Μουσείου της Βουλγαρικής Ιστορίας με έδρα τη Σόφια: “Αυτός ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος, σύμφωνα με τη βουλγαρική μεσαιωνική παράδοση, για να απαλλαγεί κανείς από τους ανθρώπους που υποτίθεται πως ήταν βαμπίρ”. Ο διευθυντής του Μουσείου, Μπόζινταρ Ντιμιτρόφ ανέφερε πως αυτή η πρακτική ήταν κάτι το συνηθισμένο για να εμποδίσουν τους νεκρούς ανθρώπους, που θεωρούσαν βαμπίρ, να “επιστρέψουν” στη ζωή και να εκδικηθούν τους ζωντανούς.

Αυτή η πρακτική που εμπόδιζε τη νεκρανάσταση των βρικολάκων δεν γινόταν μόνον πριν από οκτώ αιώνες αλλά, σύμφωνα με τον Μπόζινταρ Ντιμιτρόφ, ο τρόπος που είχαν καρφωθεί οι σκελετοί “δείχνει μια πρακτική η οποία ήταν κοινή σε ορισμένα βουλγάρικα χωριά ως και την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα”. Σύμφωνα με τον ίδιο περισσότερες από εκατό παρόμοιες “ταφές βαμπίρ” έχουν ανακαλυφθεί στη Βουλγαρία κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών.
 
Σε εποχές πανδημιών πολλαπλασιάζονταν και τα “νεκροταφεία-βρικολάκων”

Πράγματι το 2004 ο Βούλγαρος αρχαιολόγος Πέταρ Μπαλαμπάνωφ ανακάλυψε έξι, καρφωμένους με σιδερένιες ράβδους. σκελετούς κοντά στην πόλη της Debelets. Ακόμη ένας σκελετός-”βαμπίρ”, που ανακαλύφθηκε κοντά στο Βέλικο Τάρνοβο (τη μεσαιωνική πρωτεύουσα της Βουλγαρίας επί δυναστείας των Άσεν), βρέθηκε καρφωμένος στο χώμα με τέσσερις σιδερένιες ράβδους και γύρω του είχαν τοποθετηθεί πολλά κάρβουνα, σα να προσπάθησαν να τον κάψουν κιόλας.

Σε μια άλλη ανασκαφή, που έγινε το 2013 στην παραθαλάσσια πόλη Μεσημβρία (Nessebar) βορείως της Σωζόπολης, βρέθηκε ένας σκελετός, που χρονολογείται τον 17ο αιώνα και φαίνεται πως άνηκε σ’ έναν ηλικιωμένο, ο οποίος ήταν καρφωμένος μ’ ένα μαχαίρι στο στήθος. Ο αρχαιολόγος Τόντορ Μαβράκωφ, που έκανε την ανακάλυψη, είναι πεπεισμένος πως αυτό είναι απόδειξη πως αυτός ο άνθρωπος δεν υπήρξε θύμα κάποιας εγκληματικής ενέργειας αλλά ήταν ένα βαμπίρ, όπως και οι σκελετοί που βρέθηκαν στη γειτονική Σωζόπολη. Συνολικά 28 τάφοι έχουν βρεθεί στη Μεσημβρία σε ένα χώρο 40 τετραγωνικών μέτρων στο εσωτερικό του ναού, που χρονολογείται από τον 13ο-14ο και από τον 16ο και 17ο αιώνα. Ένας από αυτούς ανήκε σ’ ένα “βαμπριρο-παιδί”, θαμμένο σε λευκό φέρετρο. Ο Μαρβάκοφ αναφέρει ότι οι ομαδικές ταφές γίνονταν τις εποχές των επιδημιών της πανούκλας, την αιτία της οποίας οι άνθρωποι, έχοντας παντελή άγνοια περί μικροβιακών μολύνσεων, απέδιδαν σε δαιμονικούς ανθρώπους-βαμπίρ…

Krivich: Ο αριστοκράτης “αρχηγός των βρικολάκων”

Ανάμεσα στους σκελετούς που ανακαλύφθηκαν στο “νεκροταφείο βρικολάκων” της Σωζόπολης υπάρχει ένας που ξεχωρίζει, λες και άνηκε σε μια “ανώτερη” κατηγορία βρικολάκων, σαν να ήταν ένα είδος “αρχηγού των βρικολάκων”. Ο σκελετός που βρέθηκε ανήκε σε έναν άντρα -άλλωστε σχεδόν πάντα τα υποτιθέμενα βαμπίρ ήταν άνδρες- κι έφερε μία ράβδο σιδήρου καρφωμένη στο στέρνο του. Ήταν θαμμένος πριν από επτακόσια χρόνια περίπου και είχε μαχαιρωθεί πολλές φορές στο στήθος και το στομάχι του. Προφανώς οι σύγχρονοί του φοβόντουσαν μήπως και νεκραναστηθεί ως βαμπίρ.

Αυτό που προξένησε το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, καθώς και του National Geographic που έκανε και σχετικό ντοκιμαντέρ, ήταν το γεγονός πως ο τάφος του βαμπίρ ανακαλύφθηκε κοντά στην αψίδα της εκκλησίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν αριστοκράτης. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο σκελετός του άντρα μπορεί να άνηκε σε κάποιον λόγιο, ίσως σε κάποιον ιατρό, καθώς τα άτομα αυτά συχνά έγειραν υποψίες κατά τον Μεσαίωνα ως φορείς “καινών δαιμονίων”.

Οι Βούλγαροι αρχαιολόγοι, βασιζόμενοι σε Βυζαντινά Χρονικά, πιστεύουν πως αυτός ο σκελετός του αρχιβρικόλακα άνηκε στον διαβόητο “Krivic” (Κρίβιτς: εκ του Krv, που σημαίνει “Αίμα” στη σλαβική γλώσσα), όπως τον αποκαλούσαν οι σύγχρονοί του, και ήταν ένας ανάπηρος (όπως έδειξε η ασύμμετρη κατασκευή του κρανίου του, όπως ανακατασκευάστηκε από τον ανθρωπολόγο Γιόρνταν Γιορντάνωφ), αλλά εξαιρετικά ευφυής άνθρωπος. Σύμφωνα με κείμενα, γραμμένα στα Ελληνικά της εποχής, αυτός ο βυζαντινός “Krivic” επισκίασε την κοινωνία της βυζαντινής Σωζόπολης με τις γνώσεις για τη θάλασσα, τα άστρα και τα θεραπευτικά βότανα. Τα χρονικά περιγράφουν πώς ήταν ο βυζαντινός διοικητής του κάστρου της Σωζόπολης, αλλά και περίφημος πειρατής καθώς λεηλάτησε κι ένα βενετσιάνικο εμπορικό πλοίο. Πιθανότατα, εξαιτίας των ταλέντων του, κατηγορήθηκε για μαγεία ίσως και για βαμπιρισμό, γεγονός που εξηγεί τη μεταλλική σφήνα στην καρδιά του…

Βαμπιροτουρισμός!

Πέρα από τους μύθους και τις παράδοξες ιστορίες που μπορεί να διηγηθεί κανείς για τα βαμπίρ στα Βαλκάνια, είναι γεγονός πως οι πρόσφατες ανακαλύψεις στη Βουλγαρία τόσων πολλών τάφων, που  ανήκουν σε ύποπτους “βαμπιρικούς σκελετούς” μπορεί να μετατραπεί σε χρυσωρυχείο για τον ανερχόμενο  τουρισμό της χώρας -τουλάχιστον πριν την έλευση της πανδημίας του COVID-19. Πράγματι οι ειδήσεις περί ανακάλυψης “νεκροταφείων βαμπίρ” στη Βουλγαρία, και μάλιστα στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, κέντρισαν εξ αρχής το ενδιαφέρον των διεθνών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης από Ευρώπη, ΗΠΑ και Ασία και οι ταξιδιωτικοί πράκτορες ετοίμασαν πακέτα για τους τουρίστες στη Βουλγαρία υπό την ονομασία “Βαμπίρ-Διακοπές”!

Ήδη οι ξένοι τουρίστες στήνονται στην ουρά για να επισκεφτούν τα “νεκροταφεία βρυκολάκων” που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού στη Σωζόπολη. Αντί οι, ούτως ή άλλως, πεθαμένοι σκελετοί των μεσαιωνικών βαμπίρ να αντλήσουν έστω και μία σταγόνα αίμα από τους ζωντανούς για να αναζωογονηθούν, στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο. Η τουριστική βιομηχανία  της Βουλγαρίας “αιμοδοτείται” ήδη αρκετά από το συνάλλαγμα των όλο και αυξανόμενων “φιλοβαμπιρικών” τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα. Έτσι από το 2013 υπήρξε αύξηση της πληρότητας των ξενοδοχείων της περιοχής από ξένους επισκέπτες. Ανάμεσα τους είναι πολλοί τουρίστες που τους προσέλκυσε η ιδέα να περάσουν τις μέρες, και ειδικά τις νύκτες τους, κοντά σε νεκροταφεία μεσαιωνικών βαμπίρ. Θα είχε πάντως ενδιαφέρον να μάθουμε πόσοι απ’ αυτούς κοιμούνταν με τα φώτα ανοιχτά…
 
* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.