Ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ή αλλιώς «ο ποιητής με την κάμερα», αναζήτησε να αποτυπώσει και να αναδείξει το μυστήριο, την έκσταση και την ολότητα της ύπαρξης μέσα από μικρογραφίες της καθημερινότητας, εστιάζοντας με εμμονική συνέπεια τον φακό του στις προσωπικές σχέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η «Σιωπή» του 1963, που κυκλοφορεί σ’ επανέκδοση.

Η «Σιωπή» του Μπέργκμαν είναι ένα αίνιγμα. Δεν θα γνωρίσουμε ποτέ γιατί οι δύο αδελφές φεύγουν και πού πηγαίνουν. Δεν θα ξέρουμε γιατί διαμένουν σε μια άγνωστη πόλη, όπου δεν μιλιέται ούτε η γερμανική, ούτε η αγγλική, ούτε η γαλλική, ούτε η σουηδική γλώσσα και όπου οι περαστικοί δεν ανταλλάσσουν κουβέντα μεταξύ τους. Δεν θα ξέρουμε για ποια χώρα πρόκειται και γιατί υπάρχει πόλεμος. (…) Αυτός ο άνθρωπος, αυτός ο σκηνοθέτης – όπως σχεδόν κανείς άλλος, είναι ίσως ο μοναδικός στον κόσμο – είχε να πει τόσα για την ανθρώπινη φύση όσα ο Ντοστογιέφσκι και ο Καμί…» – Κριστόφ Κισλόφσκι

Δυο αδελφές, η Έστερ (Ίνγκριντ Τούλιν) και η Άννα (Γκούνελ Λίντμπλομ), επιστρέφοντας μετά από ένα ταξίδι στο πατρικό τους σπίτι, κάνουν μια προσωρινή στάση σ’ ένα άγνωστο ξενοδοχείο, σε μια απροσδιόριστη χώρα. Κατά την παραμονή τους στο ξενοδοχείο θα αποκαλυφθεί το σιωπηρό τους αμφίδρομο μίσος, καθώς οι απόκρυφες επιθυμίες τους θα έρθουν στην επιφάνεια. Από τις πιο πρωτοποριακές δουλειές του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, το ψυχολογικό αυτό δράμα έχει κάποιες ερωτικές σκηνές που θεωρήθηκαν τολμηρές για την εποχή τους.

Η «Σιωπή» διακρίθηκε το 1964 και απέσπασε τρία Βραβεία Guldbagge: καλύτερης ερμηνείας (Ίνγκριντ Τούλιν), καλύτερης σκηνοθεσίας (Ίνγκμαρ Μπέργκμαν) και καλύτερης ταινίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο έργο σηματοδοτεί την τρίτη και τελευταία πράξη της «Τριλογία της Πίστης» του Μπέργκμαν, η οποία ξεκίνησε το 1961 με το φιλμ «Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη» (Through a Glass Darkly) και συνεχίστηκε με το «Χειμωνιάτικο Φως» (Winter Light), του 1963.

Ο αρχικός τίτλος της ταινίας ήταν «Η Σιωπή του Θεού. Το Αρνητικό Αποτύπωμα» και αυτή ακριβώς η θεϊκή σιωπή είναι που θα πέσει βαριά πάνω στις ατελείς και απελπισμένες ανθρώπινες υπάρξεις της ταινίας με αποτέλεσμα να χαθεί η επικοινωνία και να κυριαρχούν μέσα τους, το μίσος και η ζήλια.

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης είπε για την ταινία του: «Η αρχική μου ιδέα ήταν να κάνω μια ταινία που να υπακούει περισσότερο στους νόμους της μουσικής, παρά της δραματουργίας. Μια ταινία που να ενεργεί ρυθμικά. Τοποθετώντας όλα τα κομμάτια στη σωστή σειρά, σκέφτηκα περισσότερο από ποτέ με μουσικούς όρους.»

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν / Ingmar Bergman (14 Ιουλίου 1918 – 30 Ιουλίου 2007)

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και πιο διακεκριμένους καλλιτέχνες στον κόσμο. Κάθε ταινία του ήταν γεγονός αναμενόμενο και όλοι μεταχειρίζονταν τον χαρακτηρισμό αριστούργημα για κάθε νέα του ταινία. Παράλληλα, ήταν κι ένας απίστευτα παραγωγικός σκηνοθέτης. Το σύνολο του έργου του εμφανίζεται ως μια συνεχής ερώτηση, που συχνά δεν έχει απάντηση, σχετικά με την ανθρώπινη ύπαρξη, την παρουσία ή απουσία του Θεού. Η αγωνία της έλλειψης επικοινωνίας, η ασάφεια και η διπροσωπία της ανθρώπινης φύσης, η μοναξιά χωρίς πιθανότητες υπερβάσεως σε ένα κόσμο γεμάτο προσποίηση, η σιωπή και η ντροπή, είναι σταθερά στοιχεία, σχεδόν σε κάθε του ταινία.

Κληρονόμος της σκανδιναβικής κινηματογραφικής παράδοσης (Στίλλερ, Σγιόστρομ, Ντράγιερ) και βαθιά επηρεασμένος από την σκέψη του Κίρκεγκωρ, Μπερντιάεφ, τον υπαρξισμό και τις ψυχαναλυτικές θεωρίες (Φρόυντ, Γιούνγκ), ο Μπέργκμαν δίνει βάρος όχι τόσο στην κοινωνία ή στην ιστορία, όσο στο ίδιο το άτομο. Ίσως γι’ αυτό τα πιο χαρακτηριστικά έργα του είναι σκληρά, αλλά πάντα ρεαλιστικά. Ευγενή δοκίμια για το ρόλο της ανθρωπότητας σ’ έναν αλλοτριωμένο κόσμο. Με το έργο του, ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν αναδιατύπωσε τα μεγάλα ερωτήματα γύρω από την ανθρώπινη συνθήκη, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το Σινεμά.

«Υπάρχει πάντα μια διαρκής πάλη μέσα μου, ανάμεσα στην ανάγκη μου να καταστρέψω και στη θέλησή μου να ζήσω. Κι αυτό δημιουργεί μία εσωτερική ένταση που κυριαρχεί και στον τρόπο που δημιουργώ και στην υλική μου ύπαρξη. Κάθε πρωί ξυπνώ με μια καινούρια οργή, μια καινούρια καχυποψία, μια καινούρια λαχτάρα για τη ζωή» – Ίνγκμαρ Μπέργκμαν (14 Ιουλίου 1918 – 30 Ιουλίου 2007)

Διαβάστε επίσης:

• Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: Τοποθετώντας τις ανθρώπινες σχέσεις σε πρώτο πλάνο

Η Σιωπή / The Silence / Tystnaden
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Πρωταγωνιστούν: Ίνγκριντ Τούλιν, Γκούνελ Λίντμπλομ, Μπίργκερ Μάλμστεν, Γιόργκεν Λίντστρομ
Μουσική: Ίβαν Ρενλίντεν
Φωτογραφία: Σβεν Νίκβιστ
Μοντάζ: Ulla Ryghe
Χώρα Παραγωγής: Σουηδία
Έτος Παραγωγής: 1963
Διάρκεια: 96 λεπτά