Ο Πίτερ Μπρουκ, κορυφαίος Βρετανός σκηνοθέτης με τεράστια καριέρα, τόσο στο Θέατρο όσο και στον Κινηματογράφο, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με αριστουργήματα του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, άφησε το Σάββατο, 2 Ιουλίου του 2022, την τελευταία του πνοή σε ηλικία 97 ετών. Τιμώντας την μνήμη του, το 63ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, προβάλει πέντε σπουδαίες και χαρακτηριστικές ταινίες του, παρουσία του γιου του και επίσης σκηνοθέτη, Σάιμον Μπρουκ.

Κανένας σκηνοθέτης δεν σφράγισε την τέχνη του θεάτρου τον 20ό αιώνα περισσότερο από τον Πίτερ Μπρουκ, που έφυγε φέτος από τη ζωή στα 97 του χρόνια. Όμως η πνευματική περιπέτεια του Μπρουκ έδωσε καρπούς και στον κινηματογράφο: πέντε σπουδαίες ταινίες του – από τον θρυλικό «Άρχοντα των Μυγών» του 1963 ως την επική, διάρκειας πέντε ωρών «Μαχαμπαράτα» του 1989 – φωτίζουν το κινηματογραφικό πρόσωπο ενός μεγάλου και πρωτοποριακού δημιουργού.

Τον φόρο τιμής στον Πίτερ Μπρουκ συμπληρώνει το μύχιο ντοκιμαντέρ – πορτρέτο του, που γύρισε το 2002 ο γιος του, ο επίσης σκηνοθέτης Σάιμον Μπρουκ, ο οποίος θα παρευρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να μιλήσει για τον πατέρα του και την σπουδαία καλλιτεχνική παρακαταθήκη που άφησε πίσω του.

Διαβάστε Επίσης:

• Από το Βιβλίο στο Σινεμά: «Ο Άρχοντας των Μυγών» του Πίτερ Μπρουκ
• Σαίξπηρ και «Βασιλιάς Ληρ» του Πίτερ Μπρουκ

Αναλυτικά οι ταινίες του Αφιερώματος:

Μοντεράτο Καντάμπιλε / Moderato Cantabile
Πίτερ Μπρουκ / Γαλλία / 1960 / 91 λεπτά

Μια γοητευτική γυναίκα πνίγεται στην μπαναλιτέ του γάμου της μ’ έναν επιφανή βιομήχανο της πόλης. Μόνη της παρηγοριά, οι ώρες που περνά με τον επτάχρονο γιο της. Ώσπου μια μέρα νομίζει πως έγινε μάρτυρας μιας δολοφονίας σ’ ένα μπιστρό μπροστά στη θάλασσα και βρίσκει την ευκαιρία να αλλάξει τη ζωή της. Επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος και πιάνει κουβέντα μ’ έναν υπάλληλο του συζύγου της, ο οποίος ήταν επίσης μάρτυρας του εγκλήματος.

Οι δύο ξένοι (τους οποίους υποδύονται υποδειγματικά οι Ζαν Πολ Μπελμοντό και Ζαν Μορό, η οποία μάλιστα βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών), ξεκινούν να κάνουν εικασίες για τις συνθήκες που οδήγησαν στην δολοφονία, ενώ παράλληλα διασκεδάζουν την ιδέα μιας ερωτικής σχέσης. Καθώς ο πόθος εναλλάσσεται με τον φόβο, αναδύεται η εμμονή.

Ένα ξεχωριστό έργο της φιλμογραφίας του Πίτερ Μπρουκ, αυτή η ξεκάθαρη αναφορά στο πνεύμα της Νουβέλ Βαγκ (σε σενάριο του ίδιου του δημιουργού και της Μαργκερίτ Ντιράς και κάμερα του θρυλικού φωτογράφου Αρμάν Τιράρ) σιγοβράζει από υπαρξιακή ανησυχία και συνεπαίρνει τον σημερινό θεατή με την ιδιαίτερη αισθητική της αμφισημίας.

Ο άρχοντας των μυγών / Lord of the Flies
Πίτερ Μπρουκ / Ηνωμένο Βασίλειο / 1963 / 92 λεπτά

Μετά από ένα αεροπορικό δυστύχημα, μια ομάδα νεαρών αγοριών θα εγκλωβιστούν σ’ ένα ερημονήσι. Τα παιδιά θα ορίσουν αρχηγό ένα μέλος της ομάδας και μαζί θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν μια οργανωμένη κοινωνία με απώτερο σκοπό την επιβίωση. Η δημοκρατία και η τάξη θα αρχίσουν σύντομα να καταρρέουν όταν κάποιοι αποστάτες θα προβούν σε βιαιοπραγίες, επιφέροντας τρομακτικές συνέπειες.

Μια μεταφορά του δυστοπικού μυθιστορήματος του νομπελίστα Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, το οποίο εκδόθηκε το 1954 και διερευνά την εγγενή βαρβαρότητα του ανθρώπινου είδους – και ελεύθερη «μετάφραση» της περίφημης θεατρικής παράστασης του Μπρουκ – η ταινία οδηγεί τον θεατή από την ελπίδα στην καταστροφή με το ίδιο δέος και δισταγμό που τα έντομα προσεγγίζουν το φως.

Πες μου ψέματα (Μια ταινία για το Λονδίνο) / Tell me Lies (A Film about London)
Πίτερ Μπρουκ / Ηνωμένο Βασίλειο / 1968 / 99 λεπτά

Μια απαραίτητη ταινία στην οποία ισορροπούν διάφοροι τόνοι και θεματικές, προσδίδοντάς της μια εντελώς διαφορετική αίσθηση διαχρονικότητας στη σημερινή, ταραχώδη εποχή μας· ταυτόχρονα, πρόκειται για μια λοξή, ιδιότυπη ερωτική επιστολή του Πίτερ Μπρουκ αφιερωμένη στην τέχνη και στη χώρα καταγωγής του.

«Με τον υπότιτλο «Μια ταινία για το Λονδίνο», αυτή η ταινία παραδειγματοποιεί τον πειραματικό κινηματογράφο της αντι-κουλτούρας στα τέλη της δεκαετίας του ’60, και επικεντρώνεται στα ερωτήματα που έθεσε ο Πόλεμος του Βιετνάμ. Ο καταξιωμένος σαιξπηρικός θεατρικός σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ εκτελεί εδώ χρέη παραγωγού και σκηνοθέτη. Στην ταινία εμφανίζονται πολλά μέλη του θιάσου Royal Shakespeare Company… [τα οποία] αποκτούν εμμονή με τη φωτογραφία ενός τραυματισμένου παιδιού από το Βιετνάμ και ξεκινούν με τους φίλους και συμπρωταγωνιστές τους μια συζήτηση για τον πόλεμο … Οι συζητήσεις συνδυάζονται με πλάνα από επίκαιρα σ’ ένα ιδιόρρυθμο οπτικό κολάζ. Παρακινούμενοι να προβούν σε πράξεις, οι ηθοποιοί δημιουργούν μια σειρά από επεισόδια με θέμα τον πόλεμο» (Μάικλ Μπέτζολντ, The New York Times).

Σημειώσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους / Meetings With Remarkable Men
Πίτερ Μπρουκ / Ηνωμένο Βασίλειο / 1979 / 90 λεπτά

Η κινηματογραφική μεταφορά του περίφημου βιβλίου του Γκεόργκι Γκουρτζίεφ αφηγείται την ιστορία του στοχαστή και την αναζήτησή του για την κρυμμένη γνώση και την εσωτερική εξέλιξη. Η ταινία ακολουθεί το ταξίδι του στην Κεντρική Ασία, καθώς ο Γκουρτζίεφ διερευνά νέα επίπεδα της ανθρώπινης αντίληψης, μέσα από τη μουσική, τον χορό και την επιθανάτια εμπειρία. Ένας νέος που περιηγείται σε ερείπια αρχαίων πολιτισμών, ο Γκουρτζίεφ ανακαλύπτει κάποιους πάπυρους, πειστήρια της ύπαρξης μιας αδελφότητας η οποία θεωρούνταν εξαφανισμένη εδώ και αιώνες.

Έτσι ξεκινά μια έρευνα που οδηγεί σε απρόβλεπτους κινδύνους – και εντέλει μαθαίνει πώς να συνενώνει όλες τις αρχές της μυστικιστικής διδασκαλίας. Γυρισμένη στις πραγματικές τοποθεσίες, στις δυσπρόσιτες οροσειρές και ερήμους του Αφγανιστάν, οι οποίες σπανίως έχει αποτυπωθεί στον φακό, η ταινία έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές για τη μοναδική της αισθητική. Μια πραγματικά καθηλωτική κινηματογραφική εμπειρία ζωής.

Μαχαμπαράτα / The Mahabharata
Πίτερ Μπρουκ / ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία / 1989 / 312 λεπτά

Η ταινία θα προβληθεί δωρεάν για το κοινό, ενώ θα ακολουθήσει Q&A με τον Γιώργο Χωραφά

Διασκευή του ομότιτλου ινδικού επικού ποιήματος (το εκτενέστερο στην ιστορία της ανθρωπότητας, καθώς μετρά 2.000 χρόνια και 100.000 στροφές), η Μαχαμπαράτα του Πίτερ Μπρουκ είναι ένα πραγματικό αριστούργημα, το οποίο αναδεικνύει κάθε χαρακτηριστικό στοιχείο της υπογραφής του δημιουργού του – και ιδιαίτερα την οπτική και αφηγηματική ποιητική οικονομία του.

Ακολουθώντας την προαιώνια σύγκρουση δύο οικογενειών κοινής καταγωγής (από τη μια οι απόγονοι των θεών της αρμονίας, της υπομονής και της σοφίας, και από την άλλη οι σκοτεινοί αντίπαλοι τους), η κινηματογραφική αυτή μεταφορά της μνημειώδους εννιάωρης παραγωγής που επαναπροσδιόρισε τον κόσμο του θεάτρου είναι μια πηγαία, καθηλωτική και διεγερτική έκφραση της προσπάθειας του ανθρώπου να κατανοήσει τη συχνά δυσνόητη και τρομακτική του ύπαρξη.

Παράλληλα, τονίζει τις αξίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση και την προσωπική ολοκλήρωση. Και όπως λέει στην αρχή ο σοφός, γενειοφόρος αφηγητής, μιλώντας στα ανήσυχα νιάτα: «Η Μαχαμπαράτα είναι η ποιητική ιστορία της ανθρωπότητας… Αν ακούσεις προσεκτικά, στο τέλος, θα γίνεις κάποιος άλλος».

Μπρουκ και Μπρουκ / Brook by Brook
Σάιμον Μπρουκ / Γαλλία, Βέλγιο / 2002 / 72 λεπτά

Ο Πίτερ Μπρουκ παραδίνεται άνευ όρων και με ιδιαίτερη τρυφερότητα σ’ έναν προνομιούχο συνομιλητή: τον γιο του. Συζητά τη δουλειά του και τις παραστάσεις – σταθμούς στην καριέρα του (I Am a Phenomenon, The Costume, Όνειρο θερινής νυχτός, Ο βυσσινόκηπος, The Man Who, Άμλετ). Το θέατρο βρίσκεται στο επίκεντρο της ταινίας, όμως ο Μπρουκ μιλά εκτενώς και για την κινηματογραφική του πορεία, τη σχέση του με την όπερα και την αγάπη του για το ταξίδι. Ο διάλογος πατέρα και γιου διανθίζεται με εξιστορήσεις που δεν έχουν έρθει ποτέ στο φως της δημοσιότητας και οικογενειακές αναμνήσεις. Ένα οικείο και φωτεινό πορτρέτο, με την υπογραφή των αδερφών Νταρντέν στην παραγωγή.

Το 63ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται από την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου έως την Κυριακή 13 Νοεμβρίου, σε φυσικούς χώρους και online. Στο 63ο ΦΚΘ προβάλλονται 199 μεγάλου μήκους και 68 μικρού μήκους ταινίες στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές, καθώς και στον κινηματογράφο Μακεδονικόν. Παράλληλα, 93 ταινίες παρουσιάζονται και διαδικτυακά, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.

Τo Φεστιβάλ υποδέχεται την πολυσύνθετη, λαμπερή και πάντα τολμηρή στις επιλογές της, Σαρλότ Γκενσμπούργκ, η οποία θα παρουσιάσει τη νέα της ταινία, «Νυχτερινοί Επισκέπτες» του Μικαέλ Ερς. Επίσης, το παρών θα δώσει και ο παλιός και αγαπημένος φίλος του Φεστιβάλ, Φατίχ Ακίν, ο οποίος θα παρουσιάσει τη νέα του ταινία, «Το Χρυσάφι του Ρήνου».   

Διαβάστε Επίσης:

• Το «The Fabelmans» του Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι η ταινία έναρξης του 63ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
• «Ποιος παίζει; / Time to Act»: Με άρωμα από Χόλιγουντ το μεγάλο αφιέρωμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στην Υποκριτική Τέχνη
• Η Αφίσα του 63ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
• «Κορσές» της Μαρί Κρόιτσερ: Ένα αντισυμβατικό δράμα εποχής είναι η Ταινία Λήξης του 63ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
• 10 χρόνια χωρίς τον Θόδωρο Αγγελόπουλο: Ένα καινοτόμο και πολυεπίπεδο αφιέρωμα από το 63ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης