Βραβευμένο το 1963 με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το φιλμ «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» του Αλέν Ρενέ, αποτελεί το απόλυτο κινηματογραφικό παζλ, για ευφυείς λύτες. Μία ταινία με μεθυστικά χρονικά άλματα και αλλεπάλληλα φλάσμπακς, στον χρόνο αλλά και στο υποσυνείδητο. Μία τέλεια εικονογράφηση της ψυχαναλυτικής διαδικασίας, μεταφερόμενη ιδανικά στην μεγάλη οθόνη. Προβάλλεται στο Ταινιόραμα 2019.

Σ’ ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην εξοχή, ένας άντρας (Χ) χρησιμοποιεί όλα τα θεμιτά μέσα για να πείσει μια παντρεμένη γυναίκα (Α) να φύγει μαζί του. Η γυναίκα μόλις και μετά βίας μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη της την ερωτική ιστορία που είχαν – ή μήπως δεν είχαν – τον προηγούμενο χρόνο στο Μάριενμπαντ.

Ο σύζυγος ή συνοδός (Μ), παραμένει σταθερά και διακριτικά στο πλευρό της, ρωτώντας κάθε λίγο για την υγεία της, αδιαφορώντας για τα αισθήματά της. Δυσοίωνοι οργανικοί ήχοι επαναλαμβάνονται καθώς το προοπτικό πεδίο της κάμερας ανιχνεύει ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους, ενός μπαρόκ ξενοδοχείου.

Σκορπισμένα πλήθη με βραδινές ενδυμασίες, εγκαταλειμμένα μέσα σ’ έναν αντίλαλο. Ο άντρας προσπαθεί να πείσει την καχυποψία της γυναίκας, ότι έχουν ξαναβρεθεί εδώ ή όχι. Η μνήμη ξεγλιστρά, η αμφισημία προτίθεται να υποτάξει τον φιλμικό χώρο. Ο άντρας της γυναίκας (ή μήπως είναι κάτι άλλο;) γυροφέρνει μ’ ένα πένθιμο ύφος, ενώ παίζει ένα περίεργο παιχνίδι κρουστών στις γωνίες των χώρων.

Ο Χ επαναλαμβάνει συνεχώς σαν σύνθημα τη λέξη «Πέρυσι», μαζί με κάθε συνάντηση του με τη γυναίκα, που κάθε φορά λαμβάνει χώρα σε διαφορετική τοποθεσία, μέσα σε διαφορετικά κουστούμια. Ένα χαρακτηριστικό παιχνίδι με τα σπίρτα και η απορία μένει μετέωρη. Αλήθεια η περυσινή τους επαφή υφίσταται κι αν ναι, τι πραγματικά συνέβη;

Το θρυλικό φιλμ του Αλέν Ρενέ, «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ», γυρισμένο στις αρχές του αγαπημένου κινήματος της Νουβέλ Βαγκ, μας μεταφέρει σ’ ένα δυστοπικό σύμπαν όπου Χ και Α, αποτελούν τις μεταβαλλόμενες σταθερές μιας διαφορικής, κινηματογραφικής εξίσωσης. Μίας εξίσωσης, όπου το καλό και το κακό, η εξαπάτηση και η αλήθεια παίζουν κρυφτό πίσω από την αυλαία των θαυμάτων του σπουδαίου Αλέν Ρενέ.

Το φιλμ είναι προϊόν της σπουδαίας συνεργασίας του Αλέν Ρενέ μ’ έναν από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του νέου μυθιστορήματος, τον Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ, ο οποίος κέρδισε και μία Υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου. Αυτή η σπάνια συνεργασία, κατεργάστηκε τις διαστάσεις του χρόνου, στο κινηματογραφικό μέσο. Ένα αριστούργημα ανέγγιχτο και μνημειώδες.

Παρόλο που η αινιγματική πλοκή της ταινίας δεν αποσαφηνίζει επακριβώς τη τοποθεσία, το Μαρίενμπαντ είναι υπαρκτή πόλη και βρίσκεται στην Τσεχία. Ο Αλέν Ρενέ γύρισε το φιλμ εντός πολυτελέστατων κατοικιών, ενώ κάποιο μέρος συμπληρωματικών σκηνών γυρίστηκαν σε στούντιο. Επέλεξε να μοντάρει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να παραχθεί ένας αποπροσανατολισμένος χώρος, όπου το γεωγραφικό πεδίο δεν συγκεκριμενοποιείται. Στο καστ, συναντάμε τους υπέροχους ηθοποιούς: Ντελφίν Σιρίγκ, Τζιόρτζιο Αλμπερτάτζι, Σασά Πιτέφ.

Το στυλ γραψίματος του Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ είναι ρεαλιστικό και φαινομενολογικό ταυτόχρονα. Η θεωρία της αγνής επιφάνειας αποτελούσε την αβελτηρία της σκέψης του. Μεθοδικές, γεωμετρικές φόρμες που εκφράζονταν σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα αντικειμένων, αντικαθιστούσαν τη ψυχολογία του χαρακτήρα. Ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει τα κομμάτια του παζλ με υπομονή. Είναι μια συναισθηματική εμπειρία.

Το τελικό αποτέλεσμα προσομοιάζεται περισσότερο με κυβιστικό πίνακα. Ένας συγγραφέα ανοιχτός σε πολλές ερμηνείες. Ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά: «Πέρασε ο καιρός όπου τα μυθιστορήματα αφορούσαν άτομα και χαρακτήρες. Η ιδέα του να πεις μια ιστορία δεν σχετίζεται με την αφήγηση αυτή καθεαυτή Εάν ένας μοντέρνος συνθέτης θέλει να παράξει επακριβώς τη μουσική του Μπετόβεν, κανείς δεν θα προθυμοποιηθεί να τον ακούσει».

Συνομήλικος με τον Γκριγιέ, ο Αλέν Ρενέ γεννήθηκε και αυτός το 1922, στη Βρετάνη. Ο Ρενέ αν και δεν ήταν ποτέ «επίσημο» μέλος του «Νέου Κύματος», ξεκίνησε τη καριέρα του στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Αντίθετα από τους υπόλοιπους σκηνοθέτες της παρέας των «Cahiers du Cinema», που ασχολήθηκαν με τον αναγραμματισμό των κινηματογραφικών ειδών, ο Ρενέ σημάδεψε με τον φακό του το τραυματικό της μνήμης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τις καταστροφικές επιπτώσεις αυτού, στο ασυνείδητο του ανθρώπου με το «Χιροσίμα Αγάπη μου».

Τα χρόνια που έρχονται μελετά με εμβρίθεια το λεξιλόγιο του μοντάζ, διαβάζει μανιωδώς ποίηση και εξελίσσει τεχνικές που ερευνούν την υποκειμενικότητα της μνήμης σε σχέση με τη βία της Ιστορίας. Το «Χιροσίμα Αγάπη μου» είναι αποτέλεσμα της μελέτης αυτής, σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντυράς. Οι συνεργασίες του περιελάμβαναν λογοτέχνες και δοκιμιογράφους του ανθισμένου γαλλικού πνεύματος του ’50, που μαζί με άλλους σκηνοθέτες ανήκαν στο αριστερό ρεύμα, που ονομάζονταν: «La rive gauche». Έτσι ονομάζεται η νότια πλευρά του Σηκουάνα, όπου ήταν η γειτονιά των διανοουμένων.

Η σκέψη του Ρενέ επηρεάζεται και εμπλουτίζεται από τη ζωγραφική και τις επιστήμες του ανθρώπου. Το έργο του ριζοσπάστη ανθρωπολόγου Μαρσέλ Ντετιέν, που στοχάζεται πάνω στη δημιουργία της γραμματικής της μυθολογίας τον επηρεάζει βαθιά, όπως και οι πίνακες του Ματίς.
Ο σκηνοθέτης ανά περιόδους προκαλούσε τα όρια και τα συμπεράσματα, του τι μπορεί να είναι κινηματογράφος. Ιδιοσυγκρασιακός και τολμηρός, δεν παρέλειπε να κατεδαφίσει μοτίβα της κοινότοπης αναπαράστασης και να εφεύρει καινούργια.

Στο φιλμ «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» αναδιατάσσει το χρόνο όπως ο Μαρσέλ Προυστ. Φτάνει στις αβύσσους της δισυπόστατης μνήμης και την εξακοντίζει σε σοκαριστικά μήκη. Μια ασταθής πραγματικότητα διατρέχει την φιλμική επιφάνεια, που μετασχηματίζεται ανάλογα με την εκάστοτε προοπτική των πρωταγωνιστών.

«Είμαι συνεχώς στο κατόπι της αναζήτησης μιας ειδικής μη αφηγηματικής γλώσσας, που θα εμπεριέχει μουσικότητα» – Αλέν Ρενέ

Διαβάστε επίσης:

• Αλέν Ρενέ: Ο Κινηματογράφος στην αναζήτηση μιας ειδικής μη αφηγηματικής γλώσσας

Πέρυσι στο Μάριενμπαντ / Last Year at Marienbad /
Σκηνοθεσία: Αλέν Ρενέ
Σενάριο: Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ
Πρωταγωνιστές: Τζόρτζιο Αλμπερτάτσι, Ντελφίν Σεϊρίγκ, Σάσα Πιτόεφ
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ιταλία
Έτος Παραγωγής: 1961
Διάρκεια: 94 λεπτά
Τη Δευτέρα 3 Ιουνίου στις 20:00, στον Κινηματογράφο Άστυ, στο πλαίσιο του Ταινιοράματος 2019

Πληροφορίες:
Οι σημαντικότερες ταινίες που προβλήθηκαν και βραβεύτηκαν στα Φεστιβάλ Καννών, Βενετίας και Βερολίνου, αλλά κι εκείνες που έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ, καθώς και κλασικά φιλμ, που εξακολουθούν να μας γοητεύουν, περιλαμβάνονται στη φετινή διοργάνωση του Ταινιοράματος. Επτά εβδομάδες προβολών, γεμάτες με 147 αξιόλογες ταινίες. Από την Πέμπτη 16 Μαΐου, μέχρι και την Τετάρτη 3 Ιουλίου, στον Κινηματογράφο Άστυ. 3 διαφορετικές προβολές καθημερινά με 1 εισιτήριο των 5 ευρώ, είναι το «τετράπτυχο» του φετινού Ταινιοράματος. Στον Κινηματογράφο Άστυ (Κοραή 4, Αθήνα – Μετρό Πανεπιστημίου).

Για το αναλυτικό πρόγραμμα ανατρέξτε στον σύνδεσμο: Tαινιόραμα 2019