Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 28 Ιανουαρίου, με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με αφορμή το γεγονός αυτό, παρουσιάζουμε σχετικές ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, τα οποία κυκλοφόρησαν στις Κινηματογραφικές Αίθουσες τα τελευταία χρόνια.

Ημέρα Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 28 Ιανουαρίου, με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός της είναι η ενημέρωση του Ευρωπαίου πολίτη για ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα, όπως είναι τα προσωπικά δεδομένα, τα οποία στην εποχή των υπολογιστών και του ίντερνετ αμφισβητούνται και ακυρώνονται, όχι μόνο από κρατικές υπηρεσίες, αλλά και από ιδιωτικούς φορείς. Τα προσωπικά δεδομένα αποτελούν προϋπόθεση για την άσκηση άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως της ελευθερίας του λόγου και της συνείδησης.

Προσωπικά δεδομένα είναι κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε και περιγράφει ένα άτομο, όπως: στοιχεία αναγνώρισης (ονοματεπώνυμο, ηλικία, κατοικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κλπ.), φυσικά χαρακτηριστικά, εκπαίδευση, εργασία (προϋπηρεσία, εργασιακή συμπεριφορά κλπ), οικονομική κατάσταση (έσοδα, περιουσιακά στοιχεία, οικονομική συμπεριφορά), ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, συνήθειες. Το άτομο (φυσικό πρόσωπο) στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα ονομάζεται υποκείμενο των δεδομένων.

Ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα χαρακτηρίζονται τα δεδομένα ενός ατόμου που αναφέρονται στη φυλετική ή εθνική του προέλευση, στα πολιτικά του φρονήματα, στις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές του πεποιθήσεις, στη συμμετοχή του σε συνδικαλιστική οργάνωση, στην υγεία του, στην κοινωνική του πρόνοια, στην ερωτική του ζωή, τις ποινικές διώξεις και καταδίκες του, καθώς και στη συμμετοχή του σε συναφείς με τα ανωτέρω ενώσεις προσώπων. Τα ευαίσθητα δεδομένα προστατεύονται από τον Νόμο με αυστηρότερες ρυθμίσεις από ότι τα απλά προσωπικά δεδομένα.

Πέντε ταινίες για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων

«Citizenfour» (2014) της Λόρα Πόιτρας

Tο «Citizenfour» της Λόρα Πόιτρας, παρουσιάζει το συγκλονιστικό χρονικό των συναντήσεων του Έντουαρντ Σνόουντεν με τον δημοσιογράφο, Γκλεν Γκρίνγουολντ. Η ταινία αποτυπώνει τις γεμάτες ένταση ημέρες που πέρασε ο Σνόουντεν στο Χονγκ Κονγκ και τις εκμυστηρεύσεις του, στους δημοσιογράφους της Washington Post και του Guardian, πριν αυτοί προβούν στις γνωστές αποκαλύψεις για τις παρακολουθήσεις που προκάλεσαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Πρόκειται για ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ, που με εμπεριστατωμένο τρόπο μας παρουσιάζει τον άνθρωπο που θέτοντας ουσιαστικά τη ζωή του σε κίνδυνο, δε δίστασε να αποκαλύψει τα σχέδια των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, καθώς και τον παράνομο τρόπο που αυτές λειτουργούν όλα αυτά τα χρόνια. Το 2015 τιμήθηκε από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, με το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Διαβάστε επίσης:
Citizenfour: Το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ για τον Σνόουντεν

«Ο Άνθρωπος Που Πούλησε Τον Κόσμο» (The Fifth Estate – 2013) του Μπιλ Κόντον

Το 2010 μία ιστοσελίδα αφιερωμένη στην προστασία πληροφοριοδοτών φέρνει στη δημοσιότητα απόρρητα έγγραφα των Ηνωμένων Πολιτειών, με τα οποία δίνει άλλη διάσταση στη διαρροή πληροφοριών. Βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, η ταινία εκθέτει την εξαπάτηση και τη διαφθορά της εξουσίας. Η ιστορία ξεκινά με τον μυστηριώδη ιδρυτή του Wikileaks, Τζούλιαν Ασάνζ και τον Ντάνιελ Ντόμσαϊτ-Μπεργκ να συνεργάζονται με σκοπό την μυστική παρακολούθηση των ισχυρών και των προνομιούχων του κόσμου. Με ελάχιστα οικονομικά κεφάλαια δημιουργούν μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που επιτρέπει στους πληροφοριοδότες να δημοσιεύουν ανώνυμα στοιχεία κρατών και κυβερνήσεων. Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μπόρεσαν να δημοσιεύσουν πληροφορίες που ούτε τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία δεν είχαν καταφέρει. Όταν όμως ο Ασάνζ και ο Μπεργκ θα αποκτήσουν πρόσβαση στα πιο εμπιστευτικά έγγραφα στην ιστορία των Η.Π.Α. θα βρεθούν αντιμέτωποι μ’ ένα καθοριστικό ερώτημα: Ποιο είναι το κόστος του να κρατάς μυστικά σε μία ελεύθερη κοινωνία – και ποιο είναι το κόστος του να τα εκθέτεις;

Το WikiLeaks δίνει τη δυνατότητα στους απλούς ανθρώπους να βγουν από το σκοτάδι και να δουν τις κρυφές ενέργειες των κυβερνήσεων και των εταιρειών που φτάνουν μέχρι την άκρη του δικαίου. Ένας από τους πιο ταλαντούχους ηθοποιούς της γενιάς του, ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς (τηλεοπτική σειρά “Sherlock”, “Star Trek Into Darkness”, “12 Years a Slave”), υποδύεται ένας από τα πιο πολυσυζητημένα πρόσωπο της σύγχρονης ιστορίας, τον Τζούλιαν Ασάνζ. Πρωταγωνιστούν επίσης: Αλίσια Βικάντερ, Στάνλεϊ Τούτσι, Κάρις Βαν Χάουτεν, Λόρα Λίνεϊ, Άντονι Μακί, Ντάνιελ Μπρουλ, Νταν Στίβενς, Ντέιβιντ Θιούλις, Μόριτζ Μπλάιμπτροϊ, Πίτερ Καπάλντι.

«Ένας Καλός Αμερικάνος» (A Good American – 2015) του Φρίντριχ Μόζερ

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο καλύτερος αποκρυπτογράφος των Ηνωμένων Πολιτειών, μαζί με μια μικρή ομάδα στην Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας (NSA), αρχίζει να αναπτύσσει ένα επαναστατικό πρόγραμμα παρακολούθησης. Το πρόγραμμα μπορεί να ανιχνεύσει οποιοδήποτε ηλεκτρονικό σήμα, να το φιλτράρει για στόχους, να δίνει αποτελέσματα σε πραγματικό χρόνο και όλα αυτά χωρίς να παραβιάζει την ιδιωτική ζωή. Έχει όμως ένα μειονέκτημα: κοστίζει ελάχιστα. Και η αχόρταγη για χρήμα NSA το απορρίπτει – τρεις εβδομάδες πριν από την 11η Σεπτεμβρίου.

Όταν μετά την επίθεση η NSA αρχίζει τις μαζικές παρακολουθήσεις, ο δημιουργός του φεύγει από την Υπηρεσία. Τότε αναλαμβάνει ένας φίλος, που καταφέρνει να το αναβιώσει στις αρχές του 2002. Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει μία από τις σημαντικότερες ιστορίες της κοινωνίας της πληροφορίας που αποκαλύπτει τους εσωτερικούς μηχανισμούς ενός πολιτικοοικονομικού δικτύου η εμβέλεια του οποίου υπερβαίνει κατά πολύ την Αμερική.

Διαβάστε επίσης:
Το ντοκιμαντέρ «Ένας Καλός Αμερικάνος» του Φρίντριχ Μόζερ

«Σνόουντεν» (Snowden – 2016) του Όλιβερ Στόουν

Τέσσερα χρόνια μετά το «Savages» (2012), ο τρεις φορές βραβευμένος με Όσκαρ δημιουργός, Όλιβερ Στόουν, επιστρέφει δυναμικά με τη νέα του ταινία: «Σνόουντεν» (Snowden – 2016). Ο Αμερικανός σκηνοθέτης μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη τη ζωή του Έντουαρντ Σνόουντεν, βασιζόμενος στα βιβλία «Time of the Octopus» του δικηγόρου του Σνόουντεν,  Ανατόλι Κουτσερένα και «Φάκελος Σνόουντεν: Η Ιστορία του Νο 1 Καταζητούμενου Ανθρώπου στον Κόσμο», του δημοσιογράφου του Guardian, Λουκ Χάρντινγκ. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο συναντάμε τον αξιόλογο νεαρό ηθοποιό, Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ.

Ο κινηματογράφος ως μορφή τέχνης δεν αποτελεί μέσο εκμάθησης της ιστορίας, όμως ο Όλιβερ Στόουν, έχει την εμπειρία και την ικανότητα, μέσα από μία αξιόλογη ταινία μυθοπλασίας, να παρουσιάσει τη ζωή και το έργο του Έντουαρντ Σνόουντεν, χωρίς να πέσει στους συνήθεις κινδύνους που επιφέρει μία βιογραφία. Ο Αμερικανός σκηνοθέτης, ουσιαστικά παρουσιάζει τα γεγονότα με σχετική αντικειμενικότητα, αφήνοντας στον θεατή το δικαίωμα να κρίνει τις εξελίξεις. Το φιλμ ολοκληρώνεται μ’ ένα όμορφο και συγκινητικό φινάλε που εκπλήσσει ευχάριστα.

Διαβάστε επίσης:
Σνόουντεν: Ποιες ελευθερίες είμαστε διατεθειμένοι να εγκαταλείψουμε ως πολίτες;

«Risk» (2016) της Λόρα Πόιτρας

Δύο χρόνια μετά το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ της για τον Έντουαρντ Σνόουντεν, «Citizenfour» (2014), η δραστήρια σκηνοθέτης Λόρα Πόιτρας, επιστρέφει με τη νέας της ταινία «Risk» (2016), η οποία εξερευνά τη ζωή και το έργο του ιδρυτή των WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε και επίσημα στο 69ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών.

Η Λόρα Πόιτρας, είχε αρχίσει από το 2012 να συνομιλεί και να βιντεοσκοπεί τον Τζούλιαν Ασάνζ, ενώ ένα μέρος του ντοκιμαντέρ της είχε ήδη προβληθεί σε μία σειρά από μικρού μήκους βίντεο, με τον τίτλο «Asylum», στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 2015, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Η συγκεκριμένη σειρά, είχε επικεντρωθεί στον Ασάνζ, στις δημοσιεύσεις απόρρητων και διαβαθμισμένων εγγράφων μέσα από το WikiLeaks καθώς και στην επιδίωξη του να πάρει άσυλο για όσο καιρό θα βρίσκεται εγκλωβισμένος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο.

Διαβάστε επίσης:
Το ντοκιμαντέρ της Λόρα Πόιτρας για τον Τζούλιαν Ασάνζ: «Risk»