Η 21η Σεπτεμβρίου, έχει ορισθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα της Νόσου Αλτσχάιμερ και με αφορμή το γεγονός αυτό, παρουσιάζουμε πέντε χαρακτηριστικές ταινίες της τελευταίας δεκαετίας. Από την υπέροχη «Αγάπη» του Μίκαελ Χάνεκε και το συγκινητικό «Ένας Χωρισμός» του Aσγκάρ Φαραντί, μέχρι τη «Μητέρα» του Κριστόφ Μπίλσεν, η οποία προβάλλεται στο 25ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας.

Η άνοια με κύρια μορφή τη νόσο Αλτσχάιμερ αποτελεί τεράστια πρόκληση για την κοινωνία, σήμερα αλλά πολύ περισσότερο για το μέλλον. Με βάση υπολογισμούς της Alzheimer’s Disease International, υπάρχουν στις μέρες μας 44 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με άνοια παγκοσμίως, αριθμός που θα ανέλθει σε 65.7 εκ. μέχρι το 2030 και σε 115.4 εκ. μέχρι το 2050, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπάρχουν σήμερα  200.000 ασθενείς και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τους 600.000.

Η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 2002 από συγγενείς ανοϊκών ασθενών και επαγγελματίες της υγείας που ασχολούνται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Στόχος της Εταιρείας είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού, η υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους, η κινητοποίηση της Πολιτείας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ασθενών και η ίδρυση δομών για την περίθαλψή τους. Για περισσότερες πληροφορίες, παραθέτουμε τον επίσημο ιστότοπο της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών.

Ο όρος «άνοια» αφορά στην έκπτωση των νοητικών λειτουργιών, καταρχήν της μνήμης και ακολούθως του λόγου, της κρίσης και συνολικά της προσωπικότητας. Η άνοια είναι το σύνδρομο κατά το οποίο τα άτομα αντιμετωπίζουν κυρίως  προβλήματα μνήμης αλλά και του λόγου, της προσοχής, του προσανατολισμού, της συμπεριφοράς καθώς και της ισορροπίας και της βάδισης. Το σύνδρομο της άνοιας έχει πολλές αιτίες και βάσει μελετών, η πλέον συχνότερη (σε ποσοστό 60% – 70%) είναι η Νόσος Αλτσχάιμερ.

Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί μείζον ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα. Είναι νευροεκφυλιστική νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που χαρακτηρίζεται στην ήπια μορφή της από σταδιακή απώλεια της μνήμης και περιορισμό των υπόλοιπων νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου. Είναι προοδευτική και μη αναστρέψιμη, προς το παρόν.

«Ένας Χωρισμός» (A Separation – 2011) του Aσγκάρ Φαραντί (Ιράν, Γαλλία)

Μετά από 14 χρόνια έγγαμου βίου, η Σιμίν και ο Ναντέρ θέλουν να χωρίσουν. Ζουν στην Τεχεράνη με την 11χρονη κόρη τους και τον ηλικιωμένο πατέρα του Ναντέρ, που πάσχει από Αλτσχάιμερ. Οταν μια μέρα η Σιμίν αποφασίζει να μεταναστεύσουν σε μία χώρα που δίνει περισσότερες ευκαιρίες στις γυναίκες, βρίσκεται αντιμέτωπη με τον Ναντέρ, που θέλει να μείνει στο Ιράν για να προσέχει τον πατέρα του. Έτσι χωρίζουν και η κόρη τους, ελπίζοντας να γυρίσει γρήγορα η μητέρα της, μένει προσωρινά με τον Ναντέρ. Ανήμπορος, όμως, να φροντίσει τον γέρο πατέρα του, ο Ναντέρ προσλαμβάνει μία γυναίκα για να τον περιποιείται. Αυτό που δεν ήξερε είναι ότι αυτή η γυναίκα δούλευε χωρίς την άδεια του συζύγου της, ενώ παράλληλα ήταν έγκυος. Ή μήπως το ’ξερε; Χωρίς να το καταλάβει ο Ναντέρ αιχμαλωτίζεται σ’ έναν ιστό από ψέματα και κοινωνικές αντιδικίες που καταστρέφουν τη ζωή, τα όνειρά του, αλλά και την εικόνα του στα μάτια της κόρης του.

Μία δύσκολη αλλά ρεαλιστική ταινία, που μεταξύ άλλων, μας επιτρέπει να δούμε πως  ακροβατεί η ιρανική κοινωνία,  ανάμεσα στη θεοκρατία και τις δυτικές επιδράσεις, που δέχεται. Το φιλμ έφυγε από το 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Βερολίνου, με την Χρυσή Άρκτο Καλύτερης Ταινίας. Το φιλμ «Ένας Χωρισμός» του Ασγκάρ Φαραντί, απέσπασε επίσης, την Αργυρή Άρκτο Γυναικείας Ερμηνείας (από κοινού στις δύο πρωταγωνίστριες: Leila Hatami και Sareh Bayat), καθώς και την Αργυρή Άρκτο Ανδρικής Ερμηνείας (επίσης από κοινού στους τέσσερις άνδρες πρωταγωνιστές: Peyman Moaadi, Shahab Hosseini, Ali-Asghar Shahbazi, Babak Karimi). Παράλληλα βραβεύτηκε με τη Χρυσή Σφαίρα αλλά και το Όσκαρ, Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα στον Aσγκάρ Φαραντί: Το ανθρωποκεντρικό Σινεμά του Ιρανού σκηνοθέτη

«Αγάπη» (Amour – 2012) του Μίκαελ Χάνεκε (Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία) – φωτογραφία άρθρου

O Ζορζ (Ζαν-Λουί Τρεντινιάν) και η Αν (Εμανουέλ Ριβά) είναι ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που έχει περάσει τα ογδόντα. Είναι καθηγητές μουσικής που έχουν πια αποσυρθεί. Η κόρη τους (Ιζαμπέλ Ιπέρ), η οποία είναι επίσης μουσικός, μένει με την οικογένειά της στο εξωτερικό. Μια μέρα η Αν θα βιώσει ένα δυσάρεστο γεγονός, το οποίο θα θέσει σε δοκιμασία την αγάπη που ενώνει το ζευγάρι.

Η «Αγάπη» (Amour) αναδείχτηκε ο μεγάλος νικητής του 65ου Φεστιβάλ των Καννών. Ο Μίκαελ Χάνεκε, τρία μόλις χρόνια μετά την αριστουργηματική «Λευκή Κορδέλα» (Χρυσός Φοίνικας το 2009) εντυπωσίασε το 2012 κοινό και κριτικούς, κερδίζοντας και πάλι τον Χρυσό Φοίνικα με την σπαραχτική θεματική του και τις μοναδικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών του.

Ειδική αναφορά οφείλουμε να κάνουμε στο εκπληκτικό πρωταγωνιστικό δίδυμο των Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Εμανουέλ Ριβά, σε μία ερμηνεία που χάρισε μεταξύ άλλων στην σπουδαία Γαλλίδα ερμηνεύτρια και μία υποψηφιότητα στην αντίστοιχη κατηγορία των Όσκαρ. Οι δύο ηθοποιοί ερμηνεύουν μοναδικά τους ρόλους ενός αγαπημένου ζευγαριού που παρακολουθεί την κοινή ζωή του να καταρρέει όσο πλησιάζει ο Μεγάλος Αποχωρισμός.

«Νοιώθω πως καθώς μεγαλώνεις βρίσκεσαι όλο και περισσότερο σε θέση όπου αρχίζεις να αναγνωρίζεις, να συναισθάνεσαι τον διαρκή επερχόμενο πόνο. Είσαι έτοιμος να το κατανοήσεις αυτό στους άλλους. Ήθελα για πάρα πολύ καιρό να κάνω μια απλή ταινία, μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο. Μια απλή ταινία που να λέει ακριβώς τα πράγματα όπως είναι σαν μια… ιστορία αγάπης. Είναι αλήθεια πως τα κατάφερα. Από την άλλη μεριά το να μιλήσω για τον πόνο μέσα στο περιβάλλον ενός νοσοκομείου, θα ήταν πολύ συνηθισμένο. Έτσι επέλεξα να μιλήσω για όλα αυτά μέσα σε ένα σπίτι.» – Μίκαελ Χάνεκε

Το «Amour» («Αγάπη»), μπορεί να είναι, ίσως, η πιο «αργή» εν εξελίξει, ταινία στη φιλμογραφία του Μίκαελ Χάνεκε, αλλά αυτό δε μειώνει καθόλου το αισθητικό αποτέλεσμα, που βιώνει ο θεατής. Μεγάλου ατού της ταινίας, οι συγκλονιστικές ερμηνείες της Εμανουέλ Ριβά και του Ζαν Λουί Τρεντινιάν. Μάλιστα ο Τρεντινιάν, ένας εκ των κορυφαίων Γάλλων ηθοποιών όλων των εποχών, είχε σταματήσει, εδώ και περίπου δέκα χρόνια να δουλεύει στον Κινηματογράφο και είχε στραφεί αποκλειστικά στο θέατρο, αλλά όπως είπε χαρακτηριστικά, επέστρεψε λόγω του Χάνεκε…

Διαβάστε επίσης:

• Αφιέρωμα στον Μίκαελ Χάνεκε: Ένας ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής
• Εμανουέλ Ριβά: Από τη «Χιροσίμα Αγάπη Μου» μέχρι το «Amour»

«Still Alice: Κάθε Στιγμή Μετράει» (Still Alice – 2014) των Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ και Γουός Γουεστμόρλαντ (Η.Π.Α.)

Η Dr. Alice Howland (Τζούλιαν Μουρ) είναι μία καταξιωμένη ακαδημαϊκός γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μία ευτυχισμένη σύζυγος, καθώς και μητέρα τριών – ενήλικων πλέον – παιδιών. Όταν η μνήμη της αρχίζει να την προδίδει, αρχικά δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία. Αντιλαμβάνεται ωστόσο ότι κάτι δεν πάει καλά, όταν χάνεται στην ίδια της τη γειτονιά, ενώ όλο και συχνότερα ξεχνάει ονόματα και καταστάσεις. Ο προσωπικός της αγώνας με αντίπαλο τη μη αναστρέψιμη νόσο του Αλτσχάιμερ μόλις έχει ξεκινήσει.

Το συγγραφικό και σκηνοθετικό δίδυμο των Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ και Γουός Γουεστμόρλαντ («Quinceañera» – 2006), επιστρέφει δυναμικά και μας παρουσιάζει την τέταρτη μεγάλου μήκους δημιουργία του. Βασιζόμενο στο δημοφιλές μυθιστόρημα της Lisa Genova, το φιλμ πραγματεύεται με διεισδυτικό τρόπο την συγκλονιστική πορεία μιας δραστήριας, ευφυούς και νέας γυναίκας, η οποία προσβάλλεται αναπάντεχα από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Το γεγονός αυτό αλλάζει για πάντα τη ζωή της.

Οι σκηνοθέτες προσεγγίζουν ένα ευαίσθητο θέμα, χωρίς μελοδραματισμούς, αλλά με αρτιότητα και ευαισθησία. Στο φιλμ πρωταγωνιστεί η υπέροχη Τζούλιαν Μουρ – η οποία υποδύεται μία καταξιωμένη ακαδημαϊκό γλωσσολογίας που προσβάλλεται αναπάντεχα από τη νόσο του Αλτσχάιμερ – σε μία ερμηνεία που της χάρισε το Όσκαρ Ά Γυναικείου Ρόλου. Στο πλευρό της Μουρ ξεχωρίζουν επίσης ο Άλεκ Μπόλντγουιν, η Κέιτ Μπόσγουορθ, καθώς και η ανανεωμένη Κρίστεν Στιούαρτ σ’ έναν ρόλο που της δίνει την ευκαιρία να ξετυλίξει τις υποκριτικές της ικανότητες.

Διαβάστε επίσης:

• Παγκόσμια Ημέρα της Νόσου Αλτσχάιμερ με Τζούλιαν Μουρ και «Still Alice»
• Πέθανε ο σκηνοθέτης του «Still Alice» Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ

«Monster in the Mind» (2015) της Tζιν Κάρπερ (Η.Π.Α.)

Η σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ «Monster in the Mind», Tζιν Κάρπερ, είναι πρώην δημοσιογράφος του CNN σε εκπομπές υγείας και ιατρικών θεμάτων. Όταν στα 83 της χρόνια, ανακαλύπτει ότι διατρέχει υψηλό κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, ξεκινά ένα οδοιπορικό για να καταπολεμήσει τους φόβους της και να μάθει όσα περισσότερα γίνεται σχετικά με τη θανατηφόρα νόσο.

Ποιός δεν φοβάται τις τρομακτικές συνέπειες της νόσου Αλτσχάιμερ; Από μερικούς θεωρείται η πιο σημαντική επιδημία του 21ου αιώνα. Όμως τι ακριβώς είναι και ποια είναι τα αίτια της; Είναι αμιγώς ασθένεια της τρίτης ηλικίας ή πλήττει και νεαρά άτομα; Υπάρχει έγκυρο αντίδοτο ή φαρμακευτική αγωγή;

Μέσα από συνεντεύξεις με κορυφαίους γιατρούς και ερευνητές, το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας που μας αφήνει μια ελπιδοφόρα προοπτική, ξεπερνώντας τα στερεότυπα και τις παρανοήσεις σχετικά με το Αλτσχάιμερ. Με μοναδική ψυχραιμία και θάρρος, η Tζιν Κάρπερ μας προτείνει τρόπους για μια ζωή πιο ποιοτική, απαλλαγμένη από τον φόβο της άνοιας.

Διαβάστε επίσης:
Η νόσος Αλτσχάιμερ και το ντοκιμαντέρ «Monster in the Mind» της Tζιν Κάρπερ

«Μητέρα» (Mother – 2019) του Κριστόφ Μπίλσεν (Βέλγιο)

Η Πομ δουλεύει στην Ταϋλάνδη, σε ένα κέντρο φροντίδας ηλικιωμένων με Αλτσχάιμερ, που δέχεται αποκλειστικά ευκατάστατους κεντροευρωπαίους στους οποίους παρέχει ολοήμερη περιποίηση, σε τιμές και ποιότητα που η Ευρώπη αδυνατεί. Η Πομ όμως είναι και μητέρα τριών παιδιών που εργάζεται σε δύο δουλειές και βλέπει σποραδικά τα παιδιά της.

Σπάνια ένα ντοκιμαντέρ μπορεί να σε αγγίξει τόσο ευγενικά και σε τόσο ευαίσθητα σημεία, ενώ παράλληλα πραγματεύεται με μέτρο και σοβαρότητα τόσο πολιτικοκοινωνικά ζητήματα. Η «Μητέρα» το καταφέρνει. Με ασυνήθιστη λεπτότητα, ο Μπίλσεν διαπιστώνει έναν κόσμο τρομακτικής και ποικιλόμορφης ανισορροπίας, στον οποίο αρκεί μια ιδιαίτερη ασθένεια, για να αποκαλύψει, τόσο τα επώδυνα κενά του «προηγμένου» κόσμου, όσο και την συνταρακτική συμπόνια που διέπει έναν «άλλον άνθρωπο», την πραγματική ηρωίδα από την «τριτοκοσμική» Ταϋλάνδη.

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι ο Βέλγος σκηνοθέτης, θα δώσει το παρών στο επετειακό 25ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, για να παρουσιάσει το ντοκιμαντέρ του «Mother», ένα συγκινητικό έργο των συμβολικών και κυριολεκτικών χαμένων μας σημασιών. Την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στις 19:45, στον Κινηματογράφο Άστορ. Ενώ θα πραγματοποιηθούν δύο ακόμα προβολές της ταινίας στο Φεστιβάλ. Την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου στις 20:15, στον Κινηματογράφο Δαναός 2 και το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου στις 20:00, επίσης στον Δαναό 2.

Διαβάστε επίσης:
«Mother»: Ένα ντοκιμαντέρ για τη μητρότητα και τη Νόσο Αλτσχάιμερ στις Νύχτες Πρεμιέρας