Γεννημένος στις 25 Ιουνίου του 1924, στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, ο Σίντνεϊ Λουμέτ, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς σκηνοθέτες όλων των εποχών, έχοντας αφήσει στο πέρασμα του ανεξίτηλα κινηματογραφικά αριστουργήματα. Με αφορμή την συμπλήρωση 96 χρόνων από τη γέννησή του, θυμόμαστε το εντυπωσιακό σκηνοθετικό ντεμπούτο του: «Οι Δώδεκα Ένορκοι».

Πρόκειται για μία καθηλωτική δικαστική ιστορία, η οποία παρουσιάζεται ως μία κοινωνική αλληγορία για την εφαρμογή της δημοκρατίας στην κοινωνία, με έναν υπέροχο Χένρι Φόντα σε μία από τις καλύτερες ερμηνείες του στην μεγάλη οθόνη και όλα αυτά, στην πρώτη κινηματογραφική δημιουργία ενός κορυφαίου Αμερικανού σκηνοθέτη, του Σίντνεϊ Λουμέτ.

Η ταινία ξεκινάει στην αίθουσα ενός δικαστηρίου όπου ένα 18χρόνο αγόρι από την Ισπανία καταδικάζεται με θανατική ποινή σε ηλεκτρική καρέκλα για τη δολοφονία του πατέρα του. Ο δικαστής, καλεί τους δώδεκα ενόρκους να αποσυρθούν για να αποφασίσουν την ετυμηγορία τους. Για να «εκτελεστεί» όμως ο 18χρονος κατηγορούμενος θα πρέπει να συναινέσουν και οι δώδεκα ένορκοι.

Μέσα σε ένα ψυχρό, αποπνικτικό δωμάτιο, με ένα μεγάλο τραπέζι και δώδεκα καρέκλες, διαδραματίζεται σχεδόν όλη υπόθεση της ταινίας μας. Στην αρχή της συνεδρίας δείχνουν ότι οι ένορκοι είναι πεπεισμένοι πως ο νεαρός είναι ένοχος. Καλούνται λοιπόν να ψηφίσουν. Όλοι ψηφίζουν ότι είναι ένοχος εκτός από τον 8ο ένορκο  (Χένρι Φόντα), ο οποίος διατηρεί αμφιβολίες για την ενοχή του νεαρού και προσπαθεί να πείσει τους υπόλοιπους έντεκα ενόρκους ότι τα στοιχεία δεν είναι τόσο ξεκάθαρα όσο φαίνονται.

Μέσα από διάφορες συζητήσεις μεταξύ τον ενόρκων, ξεδιπλώνονται μπροστά μας δώδεκα διαφορετικές προσωπικότητες και η ταινία καταλήγει σε μια αποκάλυψη των αδυναμιών, των προκαταλήψεων και των προβληματισμών του κάθε ενόρκου, ξεχωριστά.

Αλήθεια, πόσο εύκολα μπορείς να αποφασίσεις να στείλεις στον θάνατο έναν άλλο άνθρωπο; Υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις και μαρτυρίες; Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η υποκειμενικότητα, οι προκαταλήψεις, ακόμη και η ανευθυνότητα του καθενός από τους δώδεκα ενόρκους, μπροστά στην θανατική ποινή και καταδίκη;

Για τον ρόλο του στην ταινία «Οι Δώδεκα Ενορκοι / 12 Angry Men», ο εμβληματικός ηθοποιός Χένρι Φόντα, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Μία από τις τρεις καλύτερες ταινίες που έκανα ποτέ» (τα άλλα δύο είναι «Τα σταφύλια της Οργής» και το »The Ox-Bow Incident»). Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI) έχει κατατάξει την ταινία, ως τη δεύτερη καλύτερη δικαστική ταινία όλων των εποχών.

Δώδεκα άνθρωποι, δώδεκα χαρακτήρες, δώδεκα διαφορετικές απόψεις, σε μία αριστουργηματική καταγραφή της κοινωνικής πολυφωνίας, η οποία μάλιστα αποτελεί μόλις την πρώτη δημιουργία ενός σπουδαίου σκηνοθέτη. Ένα καθηλωτικό δικαστικό και αστυνομικό δράμα δωματίου, που μπορεί να ιδωθεί και ως μία κοινωνική αλληγορία για την εφαρμογή της δημοκρατίας στην κοινωνία μας.

O Σίντνεϊ Λουμέτ έχοντας προϋπηρεσία στο θέατρο και την τηλεόραση, περνά με επιτυχία στον κινηματογράφο και παραδίδει μαθήματα σκηνοθεσίας, επιτυγχάνοντας να κρατήσει τον θεατή προσηλωμένο για ενενήντα λεπτά, χωρίς να πλατειάσει ούτε στιγμή. Το υποδειγματικό θεατρικό σενάριο, είναι του Ρέτζιναλντ Ρόουζ και καταφέρνει δεξιοτεχνικά να ταυτίσει τον κινηματογραφικό με τον πραγματικό χρόνο, ξεδιπλώνοντας έτσι μέσα από ένα διαλογικό «πινγκ-πονγκ», μία δικαστική υπόθεση που ενώ αρχικά φαίνεται απλή, εξελίσσεται ως μια εκπληκτικά ενδιαφέρουσα ιστορία μυστηρίου, με αποτέλεσμα να παρακολουθείται με κομμένη την ανάσα, από το πρώτο ως το τελευταίο της πλάνο.

Παράλληλα, σκιαγραφούνται και οι δώδεκα χαρακτήρες του τίτλου της ταινίας. Ο καθένας από τους οποίους διαθέτει τη δική του προσωπικότητα και βασίζει τις απόψεις του σε διαφορετικά κριτήρια. Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον θεατή να διαμορφώσει μία ξεχωριστή εικόνα για τον καθένα, να συμπαθήσει κάποιους, να μισήσει άλλους και ίσους με κάποιους να ταυτιστεί.

Κάθε ένας από τους δώδεκα ενόρκους, σκιαγραφείται ξεχωριστά.  Ο προπονητής μίας ομάδας μπέιζμπολ γυμνασίου είναι σχολαστικός με το να τηρηθούν η τάξη και οι διαδικασίες. Ο τραχύς και αποφασισμένος για καταδίκη άνδρας, είναι αυτός που δε θα διστάσει να πολεμήσει όποιον βρεθεί στον δρόμο του για να περάσει το δικό του. Ο μορφωμένος, καλοντυμένος αστός, πάντα ψύχραιμος, ορθολογιστής, που αντιμετωπίζει την όλη κατάσταση σαν ένα παζλ προς λύση μέσω της επαγωγικής λογικής και μόνο. Ο ανασφαλής και χαμηλών τόνων γραφιάς, που θέλει να αφήσει για πάντα πίσω το λούμπεν παρελθόν του. Ο πικρός, ευέξαπτος ρατσιστής, με συχνά ξεσπάσματα θυμού. Ο μορφωμένος Ευρωπαίος μετανάστης, ο οποίος εκφράζει συνεχώς τον θαυμασμό του για την Αμερικάνικη δικαιοσύνη και φυσικά επιθυμεί διακαώς την πραγμάτωσή της και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Όλοι αυτοί, είναι μερικοί μόνο από τους δώδεκα διαφορετικούς χαρακτήρες που συνθέτουν δυναμικά το ψηφιδωτό ηρώων της ταινίας μας.

Ακολουθώντας έτσι την παρουσίαση αυτών των δώδεκα χαρακτήρων και των αντίστοιχων στερεοτύπων τους, οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις αρχίζουν σταδιακά να συντίθενται. Ο σκηνοθέτης, είχε δηλώσει πως στην πρώτη του αυτή μεγάλου μήκους ταινία, βασίστηκε σε μία «πλοκή του φακού», όπως την ονόμασε. Δηλαδή, όσο η πλοκή εκτυλίσσεται, χρησιμοποιεί φακούς ολοένα και μακρύτερης εστίασης, ώστε να δώσει την εντύπωση ότι οι τοίχοι σταδιακά «πνίγουν» τους χαρακτήρες.

Επί πλέον, ο Σίντνεϊ Λουμέτ χώρισε την ταινία σε τρία στάδια: Το πρώτο, είναι γυρισμένο με την κάμερα πάνω από το ύψος των ματιών, το δεύτερο στο ύψος των ματιών και το τρίτο από κάτω. Δίνει έτσι την εντύπωση πως όχι μόνο οι τοίχοι, αλλά και το ταβάνι κατεβαίνει προς τα κάτω, προϊόντος του χρόνου.

Για την ιστορία, η ταινία, γυρίστηκε μόλις σε 20 μέρες, απέσπασε τρεις Υποψηφιότητες για Όσκαρ και τέσσερις Υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες, χωρίς ωστόσο να διακριθεί, αντίθετα στην Ευρώπη κατάφερε να τιμηθεί με την «Χρυσή Άρκτο» στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου το 1957. Στο ριμέικ της ταινίας το 1997, ο Τζακ Λέμον παίζει τον ρόλο του Χένρι Φόντα σε σκηνοθεσία του Γουίλιαμ Φρίντκιν, σε ένα όμως σαφώς υποδεέστερο φιλμ, το όμως τιμήθηκε με Χρυσή Σφαίρα.

Σίντνεϊ Λουμέτ / Sidney Lumet (25 Ιουνίου 1924 – 9 Απριλίου 2011)

Γεννημένος στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια το 1924, ο Σίντνεϊ Λουμέτ, ήταν γιος του ηθοποιού Μπαρούχ Λουμέτ και της χορεύτριας Γιουτζίνια Βέρμους. Πολυπράγμων και δραστήριος χαρακτήρας, ξεκίνησε να εργάζεται ως σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων και τηλεοπτικών σειρών στις αρχές της δεκαετίας του ’50 και το 1957 σε ηλικία 33 ετών έκανε το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο γυρίζοντας την ταινία «Οι Δώδεκα Ένορκοι». Στο καστ, είχε ως πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, με τον οποίο ο σκηνοθέτης γύρισε άλλες τέσσερις ταινίες.

Οι ταινίες του Σίντνεϊ Λουμέτ έχουν προταθεί συνολικά για 50 βραβεία Όσκαρ σε διάφορες κατηγορίες και συνήθως διερευνούσαν ευφυή, πολύπλοκα θέματα κοινωνικού προβληματισμού. Η πιο δημιουργική του περίοδος ήταν μεταξύ του 1964 και του 1978 όταν σκηνοθέτησε 18 ταινίες, πολλές από τις οποίες αποτελούν κλασσικά αριστουργήματα της έβδομης τέχνης και περιέχουν μερικές από τις καλύτερες ερμηνείες των ηθοποιών που πρωταγωνιστούσαν σε αυτές. Άλλωστε αυτό υπήρξε πάντα ένα σπουδαίο προσόν του Λουμέτ. Η κρίση της κοινωνίας, αλλά και των ανθρώπινων αξιών, υπήρξαν ανέκαθεν αγαπημένα θέματά του. Ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς σκηνοθέτες όλων των εποχών, που στην πλούσια καριέρα του μας χάρισε ανεξίτηλα κινηματογραφικά διαμάντια, που θα κοσμούν για πάντα το πάνθεον της Έβδομης Τέχνης.

Από την πρώτη του ταινία «Οι Δώδεκα Ένορκοι» (12 Angry Men -1957), μέχρι τον «Σέρπικο» (Serpico, 1973 – με τη μουσική του Μίκης Θεοδωράκη – και τη «Σκυλίσια Μέρα» (Dog Day Afternoon, 1975) – και τα δύο με πρωταγωνιστή τον Αλ Πατσίνο – μέχρι το «Δίκτυο» (Network) του 1976 και το «Πριν ο Διάβολος Καταλάβει ότι Πέθανες» (Before the Devil Knows You`re Dead, 2007) με τους Ίθαν Χοκ και Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, που αποτέλεσε και την τελευταία του δημιουργία. Ο Σίντνεϊ Λουμέτ, έφυγε στις 9 Απριλίου του 2011, σε ηλικία 87 ετών.

Διαβάστε Επίσης:

• Ο διαχρονικός Σίντνεϊ Λουμέτ: Οι «Δώδεκα Ένορκοι» συναντούν το θρυλικό «Δίκτυο»

Οι Δώδεκα Ενορκοι / 12 Angry Men
Σκηνοθεσία: Σίντνεϊ Λιούμετ
Σενάριο: Ρέτζιναλντ Ρόουζ
Πρωταγωνιστούν: Χένρι Φόντα, Λι Τζ. Κομπ, Ε.Τζ. Μάρσαλ, Μάρτιν Μπάλσαμ, Τζακ Γουόρντεν
Φωτογραφία: Μπόρις Κάουφμαν
Μοντάζ: Καρλ Λέρνερ
Μουσική: Κένιον Χόπκινς
Έτος Παραγωγής: 1957
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Διάρκεια: 96 λεπτά