Το 1968 αποτέλεσε ένα κομβικό έτος για τον 20ό αιώνα. Γέννησε επαναστάσεις, συγκρούσεις, όνειρα, απογοητεύσεις, αλλά και ελπίδες, με βασικούς σταθμούς την εξέγερση στη Γαλλία, την Άνοιξη της Πράγας, τους Μαύρους Πάνθηρες στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις στην Λατινική Αμερική και την Άπω Ανατολή. Τρία χρόνια πριν είχε κυκλοφορήσει στις Κινηματογραφικές Αίθουσες ο προφητικός «Τρελός Πιερό» του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ. Η ταινία προβάλλεται σήμερα με ελεύθερη είσοδο στην Ταινιοθήκη, δίνοντάς μας την ευκαιρία να την ξαναθυμηθούμε στη μεγάλη οθόνη.

«- Γιατί υπάρχει αυτό το απόσπασμα για τον Βελάσκεθ;
– Είναι το θέμα. Ο ορισμός της ταινίας. Ο Βελάσκεθ στο τέλος της ζωής του δε ζωγράφιζε πλέον, συγκεκριμένα πράγματα. Το ξαναλέει ο Μπελμοντό όταν μιμείται τον Μιμόν: δεν πρέπει να περιγράφουμε τους ανθρώπους, αλλά αυτό που υπάρχει ανάμεσά τους. Πριν από δυο – τρία χρόνια είχα την εντύπωση ότι τα πάντα είχαν γίνει στον κινηματογράφο, ότι δεν έμενε τίποτα να κάνουμε. Γύρισαν το “Ιβάν ο Τρομερός”, “Ο Άρτος Ημών ο Επιούσιος”. Μας έλεγαν να κάνουμε ταινίες πάνω στο πλήθος, αλλά το “Πλήθος” είχε γίνει, γιατί να το ξανακάνουμε; Με λίγα λόγια, ήμουν απαισιόδοξος. Μετά τον “Τρελό Πιερό” δεν έχω πια την ίδια εντύπωση των πάντων. Ναι. Πρέπει να κινηματογραφήσουμε, να μιλήσουμε για τα πάντα. Όλα μένουν να γίνουν.» – Ζαν-Λυκ Γκοντάρ

Διαβάστε επίσης:

• Πενήντα χρόνια μετά: Πέντε ταινίες για τον καθοριστικό Μάη του 1968
• Ζαν-Λυκ Γκοντάρ: Στο μυαλό μιας κινηματογραφικής ιδιοφυΐας

«50 χρόνια Μάης – Μαρτυρίες απ’ το μέλλον»
Παρασκευή 18 Μαΐου, στις 20:00, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48, δίπλα στο Μετρό Κεραμεικός)
Είσοδος ελεύθερη
Με τη συνεργασία της Ταινιοθήκης της Ελλάδος και του Γαλλικού Ινστιτούτου.

Η Εφημερίδα των Συντακτών διοργανώνει μία ανοιχτή εκδήλωση με αφορμή τα 50 χρόνια από το Μάη του ’68 και την κυκλοφορία του ειδικού αφιερώματος (κυκλοφόρησε μαζί με την εφημερίδα το Σάββατο 5 Μαΐου). Η εκδήλωση θα ξεκινήσει με την προβολή της εξαιρετικά προφητικής για τα γεγονότα του Γαλλικού Μάη ταινίας του Ζαν Λυκ Γκοντάρ «Ο Τρελός Πιερό». Δεν είναι τυχαίο πως η αφίσα του φετινού Φεστιβάλ Καννών είναι σκηνή της ταινίας.

Ο Γκοντάρ άλλωστε υπήρξε από τους πρωτεργάτες των κινητοποιήσεων στον κινηματογραφικό χώρο ενώ στον “Τρελό Πιερό” κυριαρχεί το στοιχείο του “τρελού έρωτα” και της εξέγερσης σε κάθε μικροαστική σύμβαση. Μετά την προβολή θα μιλήσουν πρόσωπα που ήταν παρόντα τότε στη Γαλλία και έλαβαν μέρος στις κινητοποιήσεις του Μάη και θα ακολουθήσει ανοιχτή συζήτηση.

Μεταξύ των ομιλητών θα είναι ο Μάκης Καβουριάρης (φοιτητής τον Μάη του ΄68, μέτοχος στον αντιδικτατορικό αγώνα και αργότερα καθηγητής στο Παρίσι – αρχικά στη Βενσέν και μετά στο Paris VIII). Συμμετέχουν ο καθηγητής Κώστας Δουζίνας, η πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος Μαρία Κομνηνού, η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Μαριάννα Κάλμπαρη και συντάκτες της εφημερίδας.

Οι θεατές θα μπορούν να δουν και να αποκτήσουν βιβλία για το Μάη του ΄68, από διάφορους εκδοτικούς οίκους (ΚΨΜ, Βιβλιοπέλαγος, Ερατώ, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο κ.α.), καθώς και το αντίστοιχο αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών.

«Ο Τρελός Πιερό» (Pierrot Le Fou – 1965) του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ

Εδώ και μερικά χρόνια, ο Φερντινάν βρίσκεται εγκλωβισμένος σ’ έναν γάμο που τον βοήθησε στην κοινωνική του ανέλιξη, αλλά τον έχει βυθίσει στην ανία. Η τυχαία συνάντησή του με τη Μαριάν Ρενουάρ, έναν παλιό του έρωτα, είναι η αφορμή που έψαχνε για να τα τινάξει όλα στον αέρα και να αποδράσει μαζί της προς άγνωστη κατεύθυνση.

Αφού σβήσουν τα ίχνη τους και απομονωθούν σαν σύγχρονοι ναυαγοί θα εξασφαλίσουν τα προς το ζην με τα πιο απίθανα κόλπα φτάνοντας μέχρι τον γαλλικό νότο. Εκεί όπου θα λάβει χώρα το οριστικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών.

Πειραματισμός, νεωτερισμός και αντισυμβατικές ιδέες εκφράζονται με έντονα χρώματα και φίλτρα. Εκρηκτικός και αυθόρμητος «Ο Τρελός Πιερό», είναι ένα ιδιαίτερο road trip χωρίς γεωγραφική αφετηρία και τέλος. Ένα φιλμ μπολιασμένο με ιδέες και επίκαιρους σχολιασμούς χωρίς βέβαια κι εδώ να ακολουθούνται οι συνήθης φόρμες.

Μια καλλιτεχνική ματιά σε αιώνια και αναπάντητα ερωτήματα. Ο υλισμός και ο πολιτισμός, η έλλειψη επικοινωνίας και οι αρχετυπικές ασυμβατότητες των δύο φύλων, απασχολούν για ακόμη μία φορά τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ. Πρωταγωνιστούν: Ζαν-Πολ Μπελμοντό, Αννα Καρίνα, Σάμουελ Φούλερ.

«Ένα πείραμα, μια προσπάθεια να αιχμαλωτίσω στο σελιλόιντ την ίδια την ουσία της ζωής.» Ζαν-Λυκ Γκοντάρ

Συνέντευξη με τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ

Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από μία συνέντευξη του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ για τον “Τρελό Πιερρό” στα Cahiers du Cinema, No 171, Οκτ. 1965. Μετάφραση: Μπάμπης Ακτσόγλου.

Cahiers: Ποιο είναι το υλικό με το οποίο ξεκινήσατε τον Τρελό Πιερρό;

Γκοντάρ: Ένα μυθιστόρημα στυλ Λολίτα, που αρχικά ήταν να γίνει με τη Συλβί Βαρτάν. Αρνήθηκε. Στη θέση του, έκανα την “Ξεχωριστή Συμμορία”. Στη συνέχεια προσπάθησα να κάνω την ταινία με την Άννα Καρίνα και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον. Όμως ο Μπάρτον χολυγουντοποιήθηκε πολύ. Τελικά η παρουσία της Άννας και του Μπελμοντό άλλαξε τα πάντα. Σκέφτηκα το «Ζεις μόνο μια φορά» του Φριτς Λανγκ. Ήθελα αντί του ζευγαριού της Λολίτα ή της Σκύλας να γυρίσω την ιστορία του τελευταίου ρομαντικού ζευγαριού.

Cahiers: Βλέπουμε πολύ αίμα στον “Τρελό Πιερό”

Γκοντάρ: Δεν είναι αίμα, αλλά κόκκινη μπογιά. Εξάλλου, μου είναι δύσκολο να μιλήσω για την ταινία. Δεν μπορώ να πω ότι δεν το επεξεργάστηκα, αλλά δεν το προ-σκέφτηκα. Όλα ήλθαν μεμιάς: είναι μια ταινία όπου δεν υπάρχει σενάριο, μοντάζ, μιξάζ, όλα έγιναν σε μια μέρα! Από την πρώτη μου ταινία λέω: πρέπει να δουλέψω περισσότερο το σενάριο και κάθε φορά αντιλαμβάνομαι ότι έχω ακόμα μια πιθανότητα για κάποιους αυτοσχεδιασμούς, να δημιουργήσω τα πάντα στο γύρισμα, δηλαδή χωρίς να εφαρμόσω τον κινηματογράφο σε κάποιο πράγμα. Έχω την εντύπωση ότι ο Ντεμύ ή ο Μπρεσόν, όταν γυρνούν μια ταινία, έχουν μια συγκεκριμένη αντίληψη του κόσμου, την οποία κι επιχειρούν να εφαρμόσουν στον κινηματογράφο ή (πράγμα που είναι το ίδιο) μια αντίληψη του κινηματογράφου που εφαρμόζουν στον κόσμο. Ο κινηματογράφος και ο κόσμος γίνεται καλούπι για την ύλη, ενώ στον “Τρελό Πιερό” δεν υπάρχουν ούτε καλούπια, ούτε ύλη.

Cahiers: Έχει κανείς την εντύπωση ότι ο “Τρελός Πιερό” έγινε σε δύο χρόνους. Σε μια πρώτη φάση, η Καρίνα και ο Μπελμοντό κατέβηκαν στην Κυανή Ακτή, χωρίς τον κινηματογράφο, γιατί ήταν η ζωή τους και φθάνοντας εκεί συνάντησαν έναν σκηνοθέτη, στον οποίο διηγήθηκαν την ιστορία τους. Κι αυτός έκανε να ξαναρχίσουν όλα…

Γκοντάρ: Είναι αλήθεια μέσα σ’ ορισμένα πλαίσια, γιατί όλο το τέλος αυτοσχεδιάστηκε επί τόπου, αντίθετα με την αρχή που ήταν οργανωμένη. Είναι ένα είδος «χάπενιν», αλλά κυριαρχούμενου και κοντρολαρισμένου. Πρόκειται για μια ταινία, που έγινε ασυνείδητα. Δυο μέρες πριν αρχίσουμε ήμουν τελείως ανήσυχος. Δεν είχα τίποτα, απολύτως τίποτα. Μόνο το βιβλίο και ορισμένα ντεκόρ. Ήξερα ότι η δράση θα διεξαγόταν στην ακροθαλασσιά. Όλα γυρίστηκαν όπως στην εποχή του ΜακΣένετ.

Cahiers: Οι ήρωές σας αφήνονται να κατευθυνθούν από τα γεγονότα.

Γκοντάρ: Εγκαταλείπονται στον εαυτό τους, βρίσκονται στο εσωτερικό της περιπέτειάς τους και του εαυτού τους. Ο “Τρελός Πιερό” είναι περισσότερο μια ταινία πάνω στην περιπέτεια, παρά πάνω στους ανθρώπους της δράσης. Μια ταινία της τελευταίας αυτής κατηγορίας είναι το “Far Country” (ελληνικός τίτλος: “Η Διάβαση του Διαβόλου”) του Άντονυ Μαν, όπου ο θεατής σκέφτεται αμέσως την περιπέτεια εφόσον πρόκειται για ήρωες τυχοδιώκτες• ενώ στον “Τρελό Πιερό” σκέφτεται ότι πρόκειται για τυχοδιώκτες, εφόσον περιγράφω μια περιπέτεια. Είναι εξάλλου δύσκολο να ξεχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Γνωρίζουμε από τον Σαρτρ ότι η ελεύθερη εκλογή που κάνει το άτομο πάνω στον εαυτό του συγχέεται μ’ αυτό που συνήθως ονομάζουμε το πεπρωμένο του.

Cahiers: Πώς εξηγείτε ότι κινηματογραφείτε ορισμένες σκηνές και όχι κάποιες άλλες; Η εκλογή αυτή καθορίζει την ελευθερία που οδηγεί στη συμβατικότητα;

Γκοντάρ: Το πρόβλημα που πάντα μ’ απασχολούσε, αλλά που δε βάζω ποτέ την ώρα του γυρίσματος, είναι: «Γιατί να κάνω αυτό το πλάνο κι όχι ένα άλλο;» Ας πάρουμε μια ιστορία. Ένας ήρωας μπαίνει μέσα σε ένα δωμάτιο — ένα πλάνο. Κάθεται — ένα άλλο πλάνο. Ανάβει τσιγάρο, κλπ. Αν αντί να τον κινηματογραφήσουμε έτσι, κάναμε κάτι διαφορετικό, η ταινία θα ήταν καλύτερη ή όχι; Τελικά, τι είναι αυτό που μας κάνει να συνεχίζουμε ένα πλάνο ή να το αλλάζουμε; Ένας σκηνοθέτης, ένας τύπος σαν τον Ντέλμπερτ Μαν δε σκέφτεται βέβαια μ’ αυτόν τον τρόπο. Ακολουθεί ένα σχήμα. Ο ήρωας μιλά. Του απαντούν. Ίσως γι’ αυτό “Ο Τρελός Πιερό” δεν είναι μια ταινία, αλλά περισσότερο μια σπουδή ταινίας.