Ο Τζόζεφ Μακάρθυ (14 Νοεμβρίου του 1908 – 2 Μαΐου του 1957), υπήρξε Αμερικανός πολιτικός και γερουσιαστής, του ρεπουμπλικανικού κόμματος. Έγινε περισσότερο γνωστός από τις μεθόδους πολιτικής εξόντωσης που εφήρμοσε – με πρόσχημα τη διείσδυση του κομμουνιστικού κινδύνου στις Ηνωμένες Πολιτείες – και οι οποίες έλαβαν τον χαρακτηρισμό «μακαρθισμός». H μαύρη λίστα του Χόλιγουντ περιελάμβανε 324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάστηκαν με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Με αφορμή τη συμπλήρωση 63 χρόνων από τον θάνατό του γερουσιαστή, επιχειρούμε ένα μικρό οδοιπορικό με οδηγό την ταινία «Trumbo: Ο πιο Γνωστός Άγνωστος Σεναριογράφος του Χόλιγουντ» και παρουσιάζουμε τη ζωή και το έργο του σπουδαίου σεναριογράφου Ντάλτον Τράμπο, καθώς και τις επιπτώσεις του Μακαρθισμού.

Ads

Ο Τζέιμς Ντάλτον Τράμπο (9 Δεκεμβρίου 1905 – 10 Σεπτεμβρίου 1976), όπως ήταν το πλήρες ονοματεπώνυμό του, γεννήθηκε στο Μοντρόουζ του Κολοράντο. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’30 προσλήφθηκε στη Warner Bros, για να διαβάζει τα σενάρια πριν την τελική έγκρισή τους και το 1937 προήχθη σε σεναριογράφο.

Το 1940 έλαβε την πρώτη υποψηφιότητα για Όσκαρ, για το διασκευασμένο σενάριο της ταινίας «Kitty Foyle» (Το δράμα μιας γυναίκας – 1940), σε σκηνοθεσία του Sam Wood. Έναν χρόνο νωρίτερα είχε εκδώσει το θεωρούμενο ως σημαντικότερο μυθιστόρημά του, το «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του», μια αμείλικτη κριτική στον μιλιταρισμό και τον πόλεμο.
image

Το 1947 κλήθηκε στο Κογκρέσο για να καταθέσει ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων. Μαζί με εννέα ακόμα σεναριογράφους και σκηνοθέτες, ο Τράμπο παρουσιάστηκε αλλά αρνήθηκε να καταθέσει, υποστηρίζοντας ότι τέτοιες διαδικασίες καταστρατηγούσαν τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία συνείδησης. Οι Δέκα, όπως πέρασαν στην ιστορία, απολύθηκαν αμέσως από τις εργασίες τους, ο δε Τράμπο το 1950 πέρασε και έντεκα μήνες στη φυλακή για την άρνησή του να συνεργαστεί με την Επιτροπή.

Ads

Μετά την αποφυλάκισή του αυτοεξορίστηκε στην Πόλη του Μεξικού, όπου έζησε περίπου μια δεκαετία. Με την υποχώρηση του Μακαρθισμού και της Μαύρης Λίστας, επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και ξανάπιασε δουλειά σε υπερπαραγωγές όπως ο «Σπάρτακος» (Spartacus – 1960) του Stanley Kubrick και ο «Πεταλούδας» (Papillon – 1973) του Franklin J. Schaffner.

image
Το 1971 πραγματοποίησε και το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, μεταφέροντας στην μεγάλη οθόνη το ομώνυμο βιβλίο του: «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του». Πέθανε από καρδιακή προσβολή στο Λος Άντζελες στις 10 Σεπτεμβρίου του 1976. Σαράντα χρόνια μετά, η ταινία του Τζέι Ρόουτς, «Trumbo: Ο πιο Γνωστός Άγνωστος Σεναριογράφος του Χόλιγουντ», μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου καλλιτέχνη.

Ήταν Σεπτέμβριος του 1947, όταν δεκαπέντε παράγοντες της αμερικανικής κινηματογραφική βιομηχανίας καλούνται να παρουσιαστούν ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, η οποία θέλει να αποδείξει ότι: «μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος κυριαρχούν στην Ένωση Σεναριογράφων, οι κομμουνιστές έχουν πετύχει να προπαγανδίζουν υπόγεια στις ταινίες και ο πρόεδρος Ρούζβελτ επέβαλε ανάρμοστη πίεση στη βιομηχανία ώστε να παράγει φιλοσοβιετικές ταινίες κατά τη διάρκεια του πολέμου». Είναι η αρχή του *Μακαρθισμού…

image
Στις 9 Φεβρουαρίου του 1950, ο Μακάρθι κατηγορεί χωρίς στοιχεία, ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσία, 205 υπαλλήλους του υπουργείου των Εξωτερικών ως κομμουνιστές, χρεώνοντάς τους τις αποτυχίες του Υπουργείου. Η κατηγορία του Μακάρθι, αν και ήταν αβάσιμη, βρήκε πρόσφορο έδαφος στην τρομαγμένη, από τον «κόκκινο εφιάλτη», αμερικανική κοινωνία. Η εποχή του «Great Red Scare», είχε μόλις αρχίσει.

Σύντομα ο Μακάρθι βρίσκεται στην προεδρία της HUAC (House on Un-American Activities Committee – Επιτροπής κατά των Αντιαμερικανικών Ενεργειών), η οποία είχε συσταθεί ήδη από το 1938. Ο στόχος της επιτροπής γίνεται εύκολα αντιληπτός από τον τίτλο της.

image
Ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί αλλά και επιστήμονες, συνθέτες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και πολίτες κάθε τάξης καλούνται να καταθέσουν τα αντικομμουνιστικά φρονήματά τους. Ορισμένοι από αυτούς «συμμορφώνονται», άλλοι αρνούνται και διαφεύγουν στο εξωτερικό, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν και άλλοι συνεργάζονται καταδίδοντάς τους «κομουνιστές» συναδέλφους τους.

Συνολικά, η μαύρη λίστα του Χόλιγουντ περιελάμβανε 324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάστηκαν με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Mε τον τρόπο που γίνονταν οι καταθέσεις, προκαλούσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις. Είναι πια κοινό μυστικό ότι από τις κυρίαρχες προσωπικότητες σε αυτή την ταραγμένη εποχή, ήταν δυστυχώς και ο ελληνικής καταγωγής, Αμερικανός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου, Eλία Kαζάν.

Ο δημιουργός των ταινιών «Λεωφορείον ο πόθος» (A streetcar named desire, 1951), «Ανατολικά της Εδέμ» (East of Eden, 1955) και «Αμέρικα, Αμέρικα» (America, America, 1963), προκειμένου να προστατέψει την καριέρα του, προτίμησε να κατονομάσει ανθρώπους του περιβάλλοντός του, ανάμεσα τους ήταν και ο Zυλ Nτασέν.

image
Αντίθετα, αρκετοί δημιουργοί αναγκάστηκαν να εργάζονται με ψευδώνυμο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Nτάλτον Tράμπο, ο οποίος με το όνομα Pόμπερτ Pιτς κέρδισε δύο Όσκαρ σεναρίου. Ένω άλλοι, όπως ο Zυλ Nτασέν και ο Tζόζεφ Λόουζι, προτίμησαν να εγκαταλείψουν την Aμερική και να αυτοεξοριστούν.

Το 1940, o Ντάλτον Τράμπο (Dalton Trumbo) – τον ερμηνεύει ο Μπράιαν Κράνστον (Bryan Cranston) – είναι ένας από τους πιο καλοπληρωμένους σεναριογράφους του κόσμου. Θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής ζωής του Χόλιγουντ, ενώ παράλληλα είναι ένας ακτιβιστής που υποστηρίζει τα εργατικά συνδικάτα, την ισοτιμία στους μισθούς και τα πολιτικά δικαιώματα.

image

Όταν καλείται στο δικαστήριο μαζί με άλλους συναδέλφους του για να καταθέσει ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, ο Trumbo αρνείται να απαντήσει στις ερωτήσεις και καταλήγει σε μια ομοσπονδιακή φυλακή, ενώ εξασφαλίζει την αιώνια έχθρα της ισχυρής αντικομμουνίστριας κοσμικογράφου Hedda Hopper – την υποδύεται η Έλεν Μίρεν (Helen Mirren).

Για τα επόμενα δεκατρία (13) χρόνια, όλα τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ αρνούνται να προσλάβουν τον Τράμπο, από φόβο μήπως συνδεθούν με τις ριζοσπαστικές πολιτικές του αντιλήψεις. Ο σπουδαίος σεναριογράφος αναγκάζεται να πουλήσει το σπίτι του, ενώ οι φίλοι του, οι συνάδελφοι του, ακόμα και οι γείτονες του, τον αποφεύγουν.

image

Όμως ο Τράμπο δεν πτοείται και συνεχίζει ακάθεκτος να γράφει σενάρια, είτε χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο είτε με την υπογραφή άλλων σεναριογράφων. Με αυτόν τον τρόπο, καταφέρνει να κερδίσει δύο Όσκαρ. Ένα για το φιλμ The Brave One του 1956, σε σκηνοθεσία του Irving Rapper και ένα για το έργο Roman Holiday του 1953, σε σκηνοθεσία του William Wyler, το οποίο τελικά του απονεμήθηκε μετά θάνατον, αφού το είχε υπογράψει ο Ian McLellan Hunter.

image

Η ταινία του Τζέι Ρόουτς, «Trumbo: Ο πιο Γνωστός Άγνωστος Σεναριογράφος του Χόλιγουντ», κυκλοφορεί στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες, από την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου, σε διανομή της εταιρείας Feelgood Entertainment.

Το φιλμ είχε αποσπάσει υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα Α’ Ανδρικού ρόλου σε Δράμα για τον Μπράιαν Κράνστον και υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα Β’ Γυναικείου Ρόλου, για την Έλεν Μίρεν, χωρίς όμως να αποσπάσει κάποια βράβευση, ενώ έχει κερδίσει και μία υποψηφιότητα για το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου, για την ερμηνεία του Μπράιαν Κράνστον.

image

Το σενάριο του John McNamara, είναι βασισμένο σε βιβλίο του Bruce Cook, ενώ στο καστ, εκτός από τον Μπράιαν Κράνστον και την Έλεν Μίρεν, συναντάμε τους ηθοποιούς: Ελ Φάνινγκ, Νταιάν Λέιν, Άλαν Τάντικ, Τζον Γκούντμαν, Michael Stuhlbarg (στον ρόλο του ηθοποιού Edward G. Robinson), Dean O’Gorman (στον ρόλο του Kirk Douglas).

Ο Κερκ Ντάγκλας μιλά για την ταινία Spartacus και τον σεναριογράφο Ντάλτον Τράμπο:

Η μελέτη και η αξιολόγηση των στοιχείων τις εποχής εκείνης είναι διττή και επίκαιρη όσο ποτέ. Καταρχήν αντιλαμβανόμαστε ότι το ζήτημα της “εθνικής ασφάλειας”, είτε χρησιμοποιείται εναντίον του κομμουνισμού είτε εναντίον της τρομοκρατίας, είναι μια δικαιολογία που επικαλείται συχνά πυκνά μία κυβέρνηση σε περιπτώσεις και σε ιστορικές στιγμές κατά τις οποίες θέλει να πλήξει τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες. Ο έλεγχος της πληροφορίας και της τέχνης, ήταν ανέκαθεν βασικός στόχος της εκάστοτε εξουσίας.

image

Διαβάστε επίσης:
Μακαρθισμός καλεί Χόλιγουντ: «Καληνύχτα, και Καλή Τύχη»

*Μακαρθισμός = κάθε πρακτική πολιτικών διώξεων εις βάρος πολιτών και συγκεκριμένων πεποιθήσεων με την καλλιέργεια κλίματος εκφοβισμού και με την κατασυκοφάντησή τους (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη).