Με αφορμή το όμορφο animation, «Ο Μπουνιουέλ στο Λαβύρινθο με τις Χελώνες», που κυκλοφορεί στις εγχώριες κινηματογραφικές αίθουσες, παρουσιάζουμε πέντε από τις σημαντικότερες ταινίες του σουρεαλιστή σκηνοθέτη, Λουίς Μπουνιουέλ, το έργο του οποίου σημάδεψε ανεξίτηλα, την πορεία και την εξέλιξη της Έβδομης Τέχνης.

Βιριδιάνα / Viridiana
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ, Χούλιο Αλεχάντρο
Πρωταγωνιστές: Σίλβια Πινάλ, Φερνάντο Ρέι, Φρανσίσκο Ραμπάλ, Μαργκαρίτα Λοθάνο
Μουσική: Λούντβιχ βαν Μπετόβεν
Φωτογραφία: José Fernández Aguayo
Μοντάζ: Pedro del Rey
Έτος Παραγωγής: 1961
Χώρα Παραγωγής: Ισπανία, Μεξικό

Όταν το 1960, για λόγους πολιτικής προπαγάνδας, ο Φράνκο κάλεσε τον Λουίς Μπουνιουέλ να γυρίσει στην πατρίδα του και να σκηνοθετήσει ένα φιλμ της δικής του επιλογής, ο Ισπανός σκηνοθέτης δέχτηκε να επιστρέψει, μετά από δεκατρία χρόνια στο Μεξικό. Ο καλλιτέχνης του ανταπέδωσε μάλιστα την «ευγενική χειρονομία» γυρίζοντας τη «Βιριδιάνα». Μία σπουδαία ταινία, που δεν διστάζει να καυτηριάσει τόσο την άρχουσα τάξη, όσο και την υποκρισία της θρησκευτικής εξουσίας. Το αποτέλεσμα ήταν το καθεστώς να απαγορεύσει το φιλμ και να κάψει τις κόπιες, όχι όμως πριν προλάβει μία από αυτές να περάσει στη Γαλλία και να βραβευτεί με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών! Μέσα από την ταινία «Βιριδιάνα», ο Λουίς Μπουνιουέλ απομυθοποιεί τα χριστιανικά σύμβολα και καταρρίπτει τις καταπιεστικές ανθρώπινες δομές της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Η νεαρή Βιριδιάνα (Σίλβια Πινάλ) έχει διαλέξει μία ζωή σύμφωνη με το γράμμα του Θεού της. Η διαδρομή της μέσα στη ζωή δε νοείται να αποκλίνει από τις θεϊκές οδηγίες. Βέβαια, ο κόσμος μέσα στον οποίο κινείται δεν μοιράζεται τις ίδιες αγνές προθέσεις. Λίγο πριν αφοσιωθεί επίσημα στον Θεό, επισκέπτεται τον μοναδικό συγγενή της, ένα χήρο θείο (Φερνάντο Ρέι). Ο καταθλιπτικός μεσήλικας με τις κρυφές, φετιχιστικές συνήθειες θα επιχειρήσει να την κάνει δική του για πάντα. Πνιγμένος από τις ενοχές και την αυτό-λύπηση, ο άνδρας θα αφήσει όλη του την περιουσία στην μακρινή ανιψιά. Η Βιριδιάνα θα βρει τώρα έναν καλύτερο τρόπο για να υπηρετήσει τον Κύριό της. Θα μαζέψει όλους τους ζητιάνους της πόλης μέσα στην πολυτελή έπαυλη. Ταυτόχρονα, ο γοητευτικός μοναχογιός του θανόντος, Χόρχε (Φρανσίσκο Ραμπάλ) θα εγκατασταθεί στην οικογενειακή κατοικία. Όμως η σαρκοφάγα απληστία των ευνοουμένων και ο ακόμα πιο επικίνδυνος πόθος του νέου, θα εκθέσουν τις υψηλές ιδέες της γυναίκας στην φτηνή και σκληρή πραγματικότητα.

Ο Εξολοθρευτής Άγγελος / El ángel exterminador / The Exterminating Angel
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Luis Buñuel, Luis Alcoriza
Πρωταγωνιστούν: Silvia Pinal, Jacqueline Andere, Enrique Rambal
Χώρα Παραγωγής: Μεξικό
Έτος Παραγωγής: 1962
Διάρκεια: 95 λεπτά

Το 1962, ο Λουίς Μπουνιουέλ παρουσιάζει την ταινία «Ο Εξολοθρευτής Άγγελος». Πρόκειται ίσως για την πιο αυθεντικά σουρεαλιστική ταινία του κορυφαίου Ισπανού σκηνοθέτη, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα κι ένα μάθημα σκηνοθεσίας, για το πώς μπορεί κάποιος να αξιοποιήσει κινηματογραφικά το θέμα του εγκλεισμού είκοσι ατόμων σ’ έναν και μοναδικό χώρο.

Η ταινία «Ο Εξολοθρευτής Άγγελος», αρχίζει με μια ομάδα μελών της μεγαλοαστικής τάξης να φτάνει, μετά από μια βραδιά στην όπερα, σ’ ένα φιλικό σπίτι για δείπνο. Πριν ακόμη φτάσουν οι καλεσμένοι, οι υπηρέτες αρχίζουν ένας ένας να εγκαταλείπουν το οίκημα, ενώ, αργότερα, όταν έρχεται η ώρα για να επιστρέψουν στα σπίτια τους, οι καλεσμένοι ανακαλύπτουν ότι δεν μπορούν να βγουν από το δωμάτιο όπου βρίσκονται. Είναι πλέον «φυλακισμένοι» στο σαλόνι, επί μέρες, βδομάδες, πεινασμένοι και βρώμικοι, σ’ ένα είδος επίγειας κόλασης, αρχίζουν να βγάζουν τις μάσκες και να μας αποκαλύπτουν τον πραγματικό τους εαυτό. O εγκλεισμός, τούς οδηγεί στην απώλεια της αξιοπρέπειάς τους και την υποταγή στα ένστικτά τους. Οι καλοί τρόποι εξαφανίζονται και στην επιφάνεια αρχίζει να βγαίνει η κτηνώδης πλευρά τους.

Οι «ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Μπουνιουέλ αδυνατούν, για ανεξήγητους λόγους, να δρασκελίσουν το κατώφλι ενός σαλονιού και φυλακισμένοι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σ’ έναν χώρο, που από φιλικός θα αποδειχθεί εχθρικός, θα βιώσουν μια ηλεκτρισμένη και τεταμένη ατμόσφαιρα.

Η Ωραία της Ημέρας / Belle de Jour
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ, Jean-Claude Carrière, Joseph Kessel
Πρωταγωνιστούν: Κατρίν Ντενέβ, Ζαν Σορέλ, Μισέλ Πικολί
Φωτογραφία: Sacha Vierny
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1967
Διάρκεια: 101 λεπτά

Το 1967 ο Λουίς Μπουνιουέλ σκηνοθετεί δύο από τους σημαντικότερους Γάλλους ηθοποιούς όλων των εποχών, την υπέροχη Κατρίν Ντενέβ και τον εμβληματικό Μισέλ Πικολί. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό καθώς δικαίως πλέον η «Ωραία Της Ημέρας», θεωρείται ως μία ερωτική ταινία – σταθμός στην Ιστορία της Έβδομης Τέχνης.

Η Σεβερίν (Κατρίν Ντενέβ – Catherine Deneuve), είναι η όμορφη, αλλά ψυχρή ερωτικά, σύζυγος του γιατρού Πιερ (Ζαν Σορέλ), η οποία σταδιακά εξελίσσεται σε πόρνη πολυτελείας στον οίκο ανοχής της Μαντάμ Αναΐ (Ζενεβιέβ Παζ), χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Ωραία της Ημέρας». Εκεί εκπληρώνει όλες τις σεξουαλικές φαντασιώσεις της, αλλά και αυτές των πελατών της. Όσο περισσότερο επιδίδεται σε αυτές, τόσο πιο τρυφερή γίνεται με τον άντρα της. Η ταινία αρχίζει όπως ακριβώς τελειώνει, μ’ ένα όνειρο. Μήπως και το μεσοδιάστημα αποτελεί ένα όνειρο, μια σεξουαλική φαντασίωση της Σεβερίν; Μήπως όλα όσα βιώνει εκτυλίσσονται στη φαντασία της και δε λαμβάνουν ποτέ χώρα; Ποιος μπορεί να πει με σιγουριά ότι ο αρχικά «ανίκανος» σύζυγος δεν είναι κατασκεύασμα της φαντασίας της;

Η «Ωραία Της Ημέρας» αποτελεί μία κλασσική δημιουργία, ενός εκ των κορυφαίων σκηνοθετών όλων των εποχών. Ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινηματογράφου Λουίς Μπουνιουέλ μας παραδίδει για μία ακόμη φορά απλόχερα ένα αριστοτεχνικό παιχνίδι ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό, από έναν μοναδικό καλλιτέχνη, χλευαστικό απέναντι στα αστικά ερωτικά πάθη και τις πρόσκαιρες απολαύσεις της σάρκας.

Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας / The Discreet Charm of the Bourgeoisie / Le charme discret de la bourgeoisie
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Luis Bunuel, Jean-Claude Carriere
Πρωταγωνιστούν: Fernando Rey, Delphine Seyrig, Paul Frankeur
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Edmond Richard
Μοντάζ: Helene Plemiannikov
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1972
Διάρκεια: 95 λεπτά

Η ταινία μας μεταφέρει στα πλούσια προάστια του Παρισιού. Εκεί, έξι μεγαλοαστοί, ανάμεσα τους και ο πρέσβης μιας λατινοαμερικανικής χώρας, βρίσκονται σε μια πολύ περίεργη κατάσταση. Προσπαθούν να δειπνήσουν και να ολοκληρώσουν ένα γεύμα, αλλά συνεχώς οι προσπάθειές τους αναστέλλονται από μια σειρά περίεργα, κωμικοτραγικά (άλλα αληθινά κι άλλα φανταστικά), γεγονότα, που παρεμβάλλονται στην πορεία τους.

Ο Μπουνιουέλ, με αυτή την αριστουργηματική σουρεαλιστική ταινία, σατιρίζει καυστικά για άλλη μια φορά την αστική τάξη και την προσποιητή ευγένειά της. Τίποτα δεν ξεφεύγει από τον σαρκασμό του δημιουργού. Οι κενοί καλοί τρόποι, οι ανούσιες κοινωνικές εκδηλώσεις, οι αποσαθρωμένες διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και οι εγκληματικές πράξεις, που καλύπτονται από την κοινωνική θέση, όλα μπαίνουν στο μικροσκόπιο του σκηνοθέτη. Ένα φιλμ, που ο ίδιος ο καλλιτέχνης, το χαρακτήριζε ως το πιο σουρεαλιστικό δημιούργημά του. Η ταινία, συνδυάζει σκηνοθετική δεξιοτεχνία, με μια σκανταλιάρικη, αναρχική αίσθηση δημιουργικής ελευθερίας. Ενώ για την ιστορία, να πούμε πως το έργο του Μπουνιουέλ, κέρδισε και το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1973.

Με ευρηματική σκηνοθεσία που αναιρεί το διαχωρισμό μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, ο Μπουνιουέλ, επιτίθεται στη λογική δομή της αφήγησης. Η υπόθεση, δε διαδραματίζει τον κυρίαρχο ρόλο. Πρόκειται απλώς για μια σειρά παράδοξων γεγονότων, κυρίως φαντασιακού χαρακτήρα, που σκοπό έχουν να φέρουν τους αστούς σε δύσκολη θέση. Με κάθε παράλογη και σουρεαλιστική εικόνα ο σκηνοθέτης, εισβάλλει στο σύμπαν των αστών, δημιουργώντας ασάφεια και σύγχυση των κοινωνικών τους ρόλων. Η απουσία ισχυρής αφηγηματικής δομής, μοιραία στρέφει την προσοχή μας στις αλλόκοτες περιπέτειες των ηρώων μας, αλλά και στην επικίνδυνη ρηχότητα των δήθεν πολιτισμένων συζητήσεων των ανώτερων κοινωνικών κύκλων.

Το Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου / That Obscure Object of Desire / Cet obscur objet du désir
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ, Jean-Claude Carrière και Pierre Louÿs
Πρωταγωνιστούν: Φερνάντο Ρέι, Καρόλ Μπουκέ, Άνχελα Μολίνα, Μιλένα Βούκοτιτς
Μουσική: Ρίχαρντ Βάγκνερ
Φωτογραφία: Εντμόντ Ρίτσαρντ
Μοντάζ: Hélène Plemiannikov
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ισπανία
Έτος Παραγωγής: 1977
Διάρκεια: 103 λεπτά

Βρισκόμαστε σε ένα βαγόνι της αμαξοστοιχίας με προορισμό από το Παρίσι προς τη Μαδρίτη. Ο επιχειρηματίας Ματιού καταβρέχει με ένα ποτήρι νερό το πρόσωπο της νεαρής Κοντσίτα. Οι συνεπιβάτες του βαγονιού, μια κυρία με την θυγατέρα της, ένας δικαστής και ένας νάνος, ψυχολόγος το επάγγελμα, ζητούν να τους εξηγήσει την αιτία αυτής της ανάρμοστης πράξης του. Ο Ματιού εξιστορεί την οδύνη του, από τον ακόρεστο έρωτα που τρέφει για την νεαρή αλλά ψυχρή Κοντσίτα.

Το κύκνειο άσμα του Λουίς Μπουνιουέλ, είναι πλημμυρισμένο από ερωτισμό και φέρνει στην επιφάνεια την «εμμονή» του σκηνοθέτη με τη σκοτεινή πλευρά του πόθου. Η ταινία αποπειράται να εκφράσει τις αντιφάσεις του χαρακτήρα του ανθρώπου και της ζωής, άλλοτε αποτυπώνοντας την πραγματικότητα και άλλοτε υπερβαίνοντάς την. Οι επιρροές του και οι αισθητικές του καταβολές από τον Μαρκήσιο Ντε Σαντ, το γοτθικό μυθιστόρημα, τον έρωτα, την πολιτική, τον αθεϊσμό, τον αναρχισμό και κυρίως τη χιουμοριστική του διάθεση, συνθέτουν ένα έργο πολύπλευρο και ανεξάντλητο. Με ανατρεπτική διάθεση ο Μπουνιουέλ χρησιμοποιεί δύο διαφορετικές ηθοποιούς στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Κοντσίτα. Το έργο βασίζεται στο μυθιστόρημα του Pierre Louys, «La femme et le pantin» του 1898, με την ταινία να αποσπά δύο Υποψηφιότητες για Όσκαρ, στις Καλύτερες: Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου.

Διαβάστε Επίσης:

• Λουίς Μπουνιουέλ: Ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινηματογράφου

«Ο Μπουνιουέλ στο Λαβύρινθο με τις Χελώνες» ( Buñuel in the Labyrinth of the Turtles / Buñuel en el laberinto de las tortugas – 2018) του Σαλβαδόρ Σιμό (Ισπανία, Ολλανδία, Γερμανία)

Παρίσι, 1930. Ο Σαλβαδόρ Νταλί και ο Λουίς Μπουνιουέλ είναι ήδη οι κύριες μορφές του σουρεαλιστικού κινήματος. Απροσδόκητα, ο Μπουνιουέλ μένει χωρίς χρήματα μετά το σκάνδαλο που περιβάλλει την ταινία του «Χρυσή Εποχή». Σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση, δεν μπορεί να διαχειριστεί ούτε το επόμενο έργο του, ένα ντοκιμαντέρ για μία από τις φτωχότερες ισπανικές περιφέρειες, τη Λας Ούρδες. Ωστόσο, ο καλός του φίλος, ο γλύπτης Ραμόν Ασίν, αγοράζει ένα λαχείο με την υπόσχεση ότι, αν κερδίσει, θα πληρώσει για την ταινία. Απίστευτα και αναπάντεχα, η τύχη είναι στο πλευρό τους.

Οι κορυφαίοι Ισπανοί παραγωγοί animation του «Wrinkles» και «The Lissing Lynx», ενώνουν τις δυνάμεις τους με τον Σαλβαδόρ Σιμό, δημιουργώντας ένα συναρπαστικό animation-φόρο τιμής στον πατέρα του σουρεαλισμού, Λουίς Μπουνιουέλ. Η ταινία, βασισμένη στην πραγματική ιστορία των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ «Γη Χωρίς Ψωμί», συνδυάζει σκίτσα και επιλεγμένες σκηνές από το αυθεντικό ντοκιμαντέρ, για να σκιαγραφήσει το πορτραίτο ενός νεαρού καλλιτέχνη που αγωνιά να βρει τη φωνή του.

«Όταν ξεκίνησα να γράφω το σενάριο με τον Ελίχιο Μοντέρο, εστιάσαμε στον Λουίς, που όταν το 1932 γύρισε το ντοκιμαντέρ για τις Λας Ούρδες, ήταν ακόμα, ένας νεαρός σκηνοθέτης σε αναζήτηση προσωπικού κινηματογραφικού στυλ και γλώσσας. Τα γυρίσματα αυτά, αποτέλεσαν ένα σημείο καμπής για τη μετέπειτα καριέρα του, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο έδωσε σχήμα και μορφή στον Σουρεαλισμό και τον κινηματογράφο. Με αυτήν την ταινία επίσης, μας δόθηκε η ευκαιρία να συστήσουμε στους θεατές έναν ακόμη καλλιτέχνη: τον Ραμόν Ασίν. Ένα άτομο μεγαλόψυχο, εξαιρετικά αφοσιωμένο στους άλλους που υπήρξε ταυτόχρονα και παραγωγός κατά τύχη, ζωγράφος, γλύπτης, και ποιητής. Εύχομαι να απολαύσετε , όσο εμείς, αυτό το ταξίδι στον κόσμο του Μπουνιουέλ!« – Σαλβαδόρ Σιμό