Ο «Joker» του σπουδαίου και τρεις φορές Υποψήφιου για Όσκαρ ηθοποιού, Χοακίν Φίνιξ (The Master, Walk the Line) και του ευφυούς δημιουργού, Τοντ Φίλιπς (Hangover, Σκυλιά του Πολέμου) που απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο 76ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετία, κατοχυρώνει ήδη μία θέση στην οσκαρική κούρσα και αλλάζει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις ταινίες των σούπερ ηρώων στην μεγάλη οθόνη.

«Νόμιζα ότι η ζωή μου ήταν μία τραγωδία, αλλά τώρα καταλαβαίνω ότι είναι μία κωμωδία» – Τζόκερ

Σε μία από τις πρώτες σκηνές της ταινίας, μία κοινωνική λειτουργός ρωτάει τον Άρθουρ αν τον βοηθάει να έχει κάποιον να μιλάει. Φαίνεται ξεκάθαρα από την έκφραση του ότι δεν είναι εκείνη που χρειάζεται για να μιλήσει. Αλλά είναι θολό ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός. «Ο Άρθουρ παλεύει συνεχώς με αυτό που θέλει να πει και πώς το λέει» εξηγεί ο δημιουργός. «Τα ένστικτα του δεν ταιριάζουν με αυτό που θεωρούμε πολιτισμένη συζήτηση ή επικοινωνία». To γιατί είναι έτσι παραμένει ένα μυστήριο για τον Άρθουρ. «Ο Άρθουρ είναι ο τύπος που θέλει να είναι κανονικός, αλλά όπως ένα σκυλί που το κλωτσάει το αφεντικό του, αργά ή γρήγορα, αλλάζει. Έχει πάντα ένα κομμάτι μέσα του που προσπαθεί να είναι αληθινό με τον εαυτό του και σιγά σιγά στην ιστορία το βλέπουμε να βγαίνει».

Πάντα μόνος ανάμεσα στο πλήθος, ο Άρθουρ Φλεκ (Χοακίν Φίνιξ) αναζητά να συνδεθεί. Καθώς περιφέρεται στην εχθρική Γκόθαμ, ο Άρθουρ φοράει δύο μάσκες. Τη μία τη βάφει ο ίδιος στο πρόσωπο του κάθε πρωί που δουλεύει ως κλόουν. Τη δεύτερη δεν μπορεί να τη βγάλει ποτέ. Είναι η μεταμφίεση που κρύβει τη μάταιη προσπάθεια του να γίνει μέρος του κόσμου γύρω του και όχι απλώς ένας συνηθισμένος άντρας.

Ορφανός από πατέρα, ο Άρθουρ έχει μία αδύναμη μητέρα, που τον φωνάζει Happy, το παρατσούκλι που του καλλιεργεί ένα μόνιμο, σπασμωδικό χαμόγελο για να κρύψει τον πόνο μέσα του. Αλλά, κάθε φορά που τον περιγελούν, αυτός ο κοινωνικά απόβλητος άντρας εκτροχιάζεται ακόμα περισσότερο.

Η πολυσυζητημένη νέα εκδοχή του νοσηρού ήρωα κάνει τη διαφορά και επικεντρώνεται στη γένεση του εμβληματικού κακού, όπως ξεπήδησε από την περιθωριακή προσωπικότητα ενός μοναχικού ανθρώπου στην εχθρική Γκόθαμ των ‘80ς, που ποτέ δεν του έδωσε μία ευκαιρία.

Ο Φίλιπς ξετυλίγει μεθοδικά μία αλληγορική σπουδή χαρακτήρα και ο Φίνιξ μεταμορφώνεται εντυπωσιακά, μέσα από μία καθηλωτική ερμηνεία. Στην ταινία εμφανίζονται επίσης οι: Ρόμπερτ Ντε Νίρο (Taxi Driver), Ζαζί Μπιτζ (Deadpool 2), Φράνσις Κονρόι (American Horror Story) και Μαρκ Μάρον (GLOW), ενώ ο Φίλιπς έγραψε το σενάριο με τον υποψήφιο για Όσκαρ, Σκοτ Σίλβερ (The Fighter).

«Μου αρέσει η πολυπλοκότητα του Τζόκερ και ένιωσα ότι η προέλευση του έχει ενδιαφέρον, αφού κανένας δεν το έχει κάνει. Οπότε, ο Σκοτ Σίλβερ κι εγώ γράψαμε την εκδοχή ενός σύνθετου και πολύπλοκου χαρακτήρα και πώς μπορεί να εξελιχθεί ή να καταστραφεί. Αυτό με ενδιέφερε, όχι απλώς μία ιστορία με τον Τζόκερ, αλλά η ιστορία του πώς έγινε ο Τζόκερ […] Ένα από τα θέματα που ήθελα να εξετάσω ήταν η ενσυναίσθηση, ή μάλλον η έλλειψη της, που κυριαρχεί στον κόσμο του Άρθουρ» – Τοντ Φίλιπς

Κατάδυση στον σκοτεινό κόσμο του Γκόθαμ Σίτι

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η Γκόθαμ Σίτι είναι σε αναταραχή. Αλλά δεν πρόκειται για κάποια εγκληματική οργάνωση που ρισκάρει τα πάντα για τα συμφέροντα της. Είναι περισσότερο μια διάχυτη ατμόσφαιρα παρακμής. Όχι, δεν πρόκειται για τη Γκόθαμ Σίτι ή τον Τζόκερ, που θα αναγνωρίζαμε μετά από 80 χρόνια ιστοριών στο χαρτί ή στην οθόνη. Είναι μια πρωτότυπη, μοναδική εκδοχή του περιβόητου χαρακτήρα, μία σκοτεινή ιστορία ενός άντρα που όπως και η πόλη του, ή ίσως και εξαιτίας της, πλησιάζει στον γκρεμό. Το όνομα του είναι Άρθουρ Φλεκ.

Ο δημιουργός Τοντ Φίλιπς λέει σχετικά: «Μου αρέσει η πολυπλοκότητα του Τζόκερ και ένιωσα ότι η προέλευση του έχει ενδιαφέρον, αφού κανένας δεν το έχει κάνει. Οπότε, ο Σκοτ Σίλβερ κι εγώ γράψαμε την εκδοχή ενός σύνθετου και πολύπλοκου χαρακτήρα και πώς μπορεί να εξελιχθεί ή να καταστραφεί. Αυτό με ενδιέφερε, όχι απλώς μία ιστορία με τον Τζόκερ, αλλά η ιστορία του πώς έγινε ο Τζόκερ».

Η ταινία τοποθετεί το κοινό στον κόσμο του Άρθουρ, που υποδύεται υπνωτιστικά ο Χοακίν Φίνιξ καθώς μας ταξιδεύει στη σκοτεινή πλευρά. «Ένα από τα θέματα που ήθελα να εξετάσω ήταν η ενσυναίσθηση, ή μάλλον η έλλειψη της, που κυριαρχεί στον κόσμο του Άρθουρ» δηλώνει ο Φίλιπς. «Για παράδειγμα», συνεχίζει ο δημιουργός, «σε αυτή την ταινία βλέπεις τη διαφορά στον τρόπο που τα μικρά παιδιά και οι μεγάλοι αντιδρούν στον Άρθουρ, γιατί τα παιδιά βλέπουν τον κόσμο χωρίς φίλτρο. Δεν βλέπουν τους φτωχούς εναντίον των πλουσίων και δεν αντιλαμβάνονται έναν περιθωριακό άνθρωπο, όπως οι ενήλικες. Βλέπουν τον Άρθουρ σαν έναν τύπο που προσπαθεί να τα κάνει να χαμογελάσουν».

Το ανεξέλεγκτο, ανάρμοστο γέλιο του Άρθουρ, που μάταια προσπαθεί να το συγκρατήσει, δεν κερδίζει τη συμπάθεια των γύρω του, και τον εκθέτει σε γελοιοποίηση και αποξένωση. «Τώρα το σύνδρομο του είναι γνωστό, αλλά την εποχή της ταινίας δεν υπήρχε διάγνωση» εξηγεί ο δημιουργός.

Ο Φίνιξ παραδέχεται ότι ακόμα και στο γύρισμα: «Υπήρχαν στιγμές που τον λυπόμουν, καταλάβαινα το κίνητρο του και την επόμενη στιγμή με απωθούσαν οι επιλογές του. Ήταν μία πρόκληση για μένα και ήξερα ότι θα ήταν πρόκληση και για το κοινό και τις απόψεις του για τον Τζόκερ. Γιατί στον δικό του επινοημένο κόσμο, όπως και στον πραγματικό κόσμο, δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις».

«Μιλάμε συχνά για την κορυφή του παγόβουνου, αλλά όχι για το τι υπάρχει από κάτω, για το τι σε οδηγεί εκεί» επισημαίνει ο Φίλιπς. «Ο Άρθουρ είναι ο τύπος που βλέπεις στον δρόμο και τον αποφεύγεις ή τον πατάς. Με αυτή την ταινία ελπίζουμε ότι θα δούμε τι γίνεται κάτω από την επιφάνεια». Ο δημιουργός εμπνεύστηκε από ταινίες χαρακτήρων όπως το Serpico, Taxi Driver και Network. «Πήραμε στοιχεία και τα τοποθετήσαμε στη διαλυμένη Γκόθαμ Σίτι του 1981 και έτσι βγάλαμε την ταινία από το πλαίσιο των κόμικ που έχουμε δει στις ταινίες μέχρι σήμερα».

Ο Φίλιπς έγραψε το σενάριο με τον Φίνιξ ήδη στο μυαλό του. «Η δουλειά του Χοακίν μου έκανε πάντα εντύπωση, αλλά μου αρέσει το στυλ και το γεγονός ότι είναι απρόβλεπτος, κάτι που ταιριάζει με τον χαρακτήρα» δηλώνει ο Φίλιπς. «Είναι από τους καλύτερους, είναι ατρόμητος. Η δουλειά του είναι θαρραλέα και ευαίσθητη και θεωρούσα ότι αν τον είχαμε, θα κάναμε κάτι ξεχωριστό».

Παρόλο που έχει αντισταθεί σε ταινίες συγκεκριμένου είδους, ο ηθοποιός ενδιαφέρθηκε, όταν διάβασε το σενάριο. «Το βρήκα τολμηρό, σύνθετο και δεν έμοιαζε με τίποτα από αυτά που έχω διαβάσει στο παρελθόν. Ο Τοντ έχει μια ξεχωριστή ματιά στα πράγματα, που ταιριάζει τέλεια σε αυτή την ταινία» λέει ο Φίνιξ. «Όταν δουλεύω με έναν σκηνοθέτη, θέλω κάποιον που να έχει παρόμοια προσέγγιση στο υλικό και κανείς δεν μπορούσε να κάνει αυτή την ταινία, παρά μόνο ο Τοντ».

Η ιστορία του Άρθουρ είναι πλούσια σε λεπτομέρειες. Οι δύο σεναριογράφοι πέρασαν έναν χρόνο σε ένα μικρό γραφείο στη Νέα Υόρκη, όπου χαρτογράφησαν ένα μονοπάτι για αυτόν τον κανονικό άνθρωπο που καταλήγει να γίνει ένας μοχθηρός χαρακτήρας. «Στην εκδοχή μας, δεν θέλαμε κάποιον που πέφτει σε οξύ, οπότε περάσαμε τα πάντα από έναν φακό πραγματικότητας» λέει ο Φίλιπς.

«Για να έχει νόημα ο κόσμος της ταινίας μας, αναρωτηθήκαμε αν μεταμορφώνεται σε Τζόκερ όταν μακιγιάρεται. Και γιατί να μακιγιαριστεί; Μήπως είναι κλόουν; Και μετά αναρωτηθήκαμε γιατί να είναι κλόουν. Αποφασίσαμε ότι είναι κλόουν γιατί η μητέρα του του έλεγε πάντα ότι έπρεπε να φέρνει το γέλιο και τη χαρά στον κόσμο. Όλα ξεκίνησαν από αυτό το σημείο».

Στο πλάι του Χοακίν Φίνιξ, εμφανίζεται ο θρυλικός Ρόμπερτ Ντε Νίρο που υποδύεται τον τηλεοπτικό παρουσιαστή Μάρεϊ Φράνκλιν, ό,τι πιο κοντινό σε ήρωα έχει στο μυαλό του ο Άρθουρ και παρόλο που του είναι ξένος, τον θεωρεί συγγενική ψυχή. Άλλωστε, όποιος κωμικός πάει στην εκπομπή του Φράνκλιν βλέπει την καριέρα του να απογειώνεται. Αυτό εύχεται και ο Άρθουρ.

Ο Φίλιπς και ο Φίνιξ ανέπτυξαν μία στενή σχέση στα γυρίσματα, καθώς συνεργάστηκαν στενά για να ανακαλύψουν και να ορίσουν τα λεπτά σημεία της διττής φύσης του Άρθουρ. Η αφήγηση του ίδιου του Άρθουρ είναι διφορούμενη, δεν λέει πάντα την αλήθεια και έτσι η ταινία αφήνει την ιστορία του ανοιχτή σε ερμηνείες, όπως και η ίδια η εμπειρία του Άρθουρ.

«Υπάρχουν στιγμές που σκεφτόμουν ότι ο Άρθουρ θα απολάμβανε να αλλάξει την ιστορία του για να επηρεάσει το πώς νιώθει κάποιος για αυτόν και άλλες φορές που θα την άλλαζε γιατί πιστεύει ότι αυτή είναι η αλήθεια» επισημαίνει ο ηθοποιός. «Συνήθως αυτό είναι ενοχλητικό με τους χαρακτήρες, να μην καταλαβαίνεις τα κίνητρα τους. Αλλά με αυτόν τον χαρακτήρα ήταν απελευθερωτικό, κατάλαβα ότι μπορούσε να πάει προς πάσα κατεύθυνση. Δουλεύοντας με τον Τοντ πάνω σε μία σκηνή, αν δεν βρίσκαμε έναν αιφνιδιαστικό τρόπο να εξετάσουμε τη στιγμή, νιώθαμε ότι δεν κάναμε κάτι σωστά».

Ο Άρθουρ ζει με την αδύναμη μητέρα του, την Πένι Φλεκ, και αφοσιώνεται στη φροντίδα της. Η Πένι ζει στο μικρό τους διαμέρισμα, αλλά στην πραγματικότητα ζει στον κόσμο της, παρά την παρέα του. Η προσοχή της μοιράζεται στην τηλεόραση και στο τι πάει στραβά στην Γκόθαμ Σίτι, γράφοντας γράμματα στον Τόμας Γουέιν. Έχει δουλέψει για αυτόν 30 χρόνια και είναι σίγουρη ότι ο πλούσιος επιχειρηματίας θα τη βοηθήσει.

Η Φράνσις Κονρόι, που παίζει αυτή την εύθραυστη γυναίκα, θαύμασε την αφοσίωση του Φίνιξ. «Είναι ήσυχος, γίνεται ένα με τον ρόλο του και τον άλλο ηθοποιό στη σκηνή. Ξέρω τον Άρθουρ, όχι τον Χοακίν. Είναι μόνο ο χαρακτήρας, αφήνει τον εαυτό του πίσω και ζει μόνο την πραγματικότητα της σκηνής».

Μεγαλωμένος σχεδόν αποκλειστικά από τη ναρκισσιστική μητέρα του, ο Άρθουρ παλεύει να γίνει ορατός, ενώ ξέρει ότι περνάει απαρατήρητος στους περισσότερους, ακόμα και στη μητέρα του, που τον αποκαλεί ακόμα Happy, παρόλο που ποτέ του δεν ήταν χαρούμενος. Ο Άρθουρ λαχταρά να συνδεθεί με κάποιον, οποιονδήποτε. Παρακολουθεί με τη μητέρα του το σόου του Μάρεϊ Φράνκλιν και ονειρεύεται να πάει στην εκπομπή σαν καλεσμένος. Ένα νεύμα του ανθρώπου αυτού αρκεί να τα καταφέρει. Αλλά ο σκληρός επαγγελματίας Μάρεϊ θα κάνει τα πάντα για να αποσπάσει το γέλιο… ακόμα και σε βάρος κάποιου άλλου.

Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο παίζει τον ρόλο του Φράνκλιν. Ο Φίνιξ θυμάται την πρώτη τους μέρα στο γύρισμα, όπου μοιράστηκαν μία μεγάλη σκηνή. «Έχεις τη φαντασίωση ότι θα πας και θα τον ρωτήσεις ένα σωρό πράγματα, γιατί είναι ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Είσαι τόσο ενθουσιασμένος για την ευκαιρία, αλλά τελικά έχεις μία μεγάλη σκηνή και δεν υπάρχει χρόνος να τον ρωτήσεις αυτά που θέλεις».

Στην αναζήτηση συναισθηματικής σύνδεσης, ο Άρθουρ ονειρεύεται τη γειτόνισσα του Σόφι, με την οποία είναι ερωτευμένος. Η Ζαζί Μπιτζ, που παίζει τον ρόλο λέει: «Ο Σόφι και η κόρη της ζουν κοντά στον Άρθουρ και τον συναντά στο ασανσέρ. Μεγαλώνει το παιδί μόνη της και μάλλον περνάει δύσκολα. Μπορεί να δει, όμως, ότι ο Άρθουρ έχει δυσκολία στην επικοινωνία και ότι είναι ανασφαλής, οπότε τον ανέχεται και είναι καλή μαζί του. Του χαμογελάει όπως κάνουμε στους γείτονες μας». Η Μπιτζ απόλαυσε τη συνεργασία με τον Φίνιξ. «Είμαι θαυμάστρια της δουλειάς του για πολύ καιρό και πιστεύω ότι είναι ένας από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς του». Όσο για τον σκηνοθέτη λέει: «Δεν είχα άλλη τέτοια εμπειρία. Είναι απίστευτα συνεργάσιμος».

Ο Μπρετ Κάλεν υποδύεται τον υποψήφιο δήμαρχο και τρανό επιχειρηματία Τόμας Γουέιν, μία πατρική φιγούρα με την οποία προσπαθεί να συνδεθεί ο Άρθουρ χωρίς επιτυχία.

Η Μεταμόρφωση του Χοακίν Φίνιξ σε «Joker»

Για να δημιουργηθεί η περσόνα του Άρθουρ και κατ΄επέκταση του Τζόκερ, o Φίλιπς απευθύνθηκε στον ενδυματολόγο Μάρκ Μπρίτζες, που είχε αναλάβει τον Φίνιξ και στα The Master και Inherent Voice. Η φιγούρα του Φοίνιξ έγινε ιδιαίτερα ισχνή για τις ανάγκες του ρόλου. «Ειλικρινά δεν ξέρω πώς το κάνει» λέει ο Μπρίτζες για την πειθαρχία του Φίνιξ. «Αλλά ξεκινήσαμε πρόβες έξι μήνες πριν την ταινία, οπότε συνεργαστήκαμε πολύ στενά».
Σε ό,τι αφορά το κοστούμι του Τζόκερ για την ταινία, ο Μπρίτζες λέει: «Το ρούχο είναι οργανικό κομμάτι του χαρακτήρα. Βλέπουμε κομμάτια που φορούσε ο Άρθουρ πριν να επανασυναρμολογούνται για να γίνουν αυτό που τελικά φοράει ο Τζόκερ».

Ο ενδυματολόγος δούλεψε ανάποδα για να καθορίσει ποια ρούχα θα είχε στην τελική εμφάνιση του ήρωα. «Π. Χ. το ρούχο στο comedy club, πώς συνδυάζεται με άλλα ρούχα για να έχουμε το τελικό αποτέλεσμα; Στην τελική πρόβα, το κοστούμι ήταν τελείως δεκαετία ’70 και ο Χοακίν απέκτησε μία αυτοπεποίθηση που δεν είχε ως Άρθουρ, αλλά που ταιριάζει στον Τζόκερ. Για μένα αυτό ήταν σκέτη ικανοποίηση». O Φίνιξ λέει σχετικά: «Ως Τζόκερ, περπατάει περήφανα. Έχει σιγουριά. Πριν από αυτό ήταν σαν ένα καβούκι που κρύβεται ο ίδιος μέσα».

Joker
Σκηνοθεσία: Τοντ Φίλιπς
Σενάριο: Τοντ Φίλιπς, Σκοτ Σίλβερ
Πρωταγωνιστούν:  Χοακίν Φίνιξ, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Ζαζί Μπιτζ, Φράνσις Κονρόι, Μαρκ Μάρον, Μπιλ Καμπ, Γκλεν Φλέσλερ, Σι Γουίγκαμ, Μπρετ Κάλεν, Ντάγκλας Χοτζ
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Λόρενς Σερ
Σχεδιασμός Παραγωγής: Μαρκ Φρίντμπεργκ
Κοστούμια: Μαρκ Μπρίτζες
Μοντάζ: Τζεφ Γκροθ
Μουσική: Χίλντουρ Γκουντναντόττιρ
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α., Καναδάς
Έτος Παραγωγής: 2019
Διάρκεια: 122 λεπτά