Γεννημένος στις 5 Ιουλίου του 1889, ο Ζαν Κοκτώ υπήρξε μία μοναδική περίπτωση στον χώρο της Τέχνης. Ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου, ο σπουδαίος Γάλλος καλλιτέχνης, που έφυγε από την ζωή στις 11 Οκτωβρίου του 1963, κατάφερε να συνδυάσει αρμονικά τα ταλέντα του και να μαγέψει τους θεατές με τα έργα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σουρεαλιστική ταινία του: «Η Πεντάμορφη Και Το Τέρας».

Ads

«Ο κινηματογράφος θα γίνει τέχνη μόνο όταν τα υλικά του γίνουν τόσο φθηνά, όσο το μολύβι και το χαρτί.» –  Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau: 5 Ιουλίου 1889 – 11 Οκτωβρίου 1963)

Ένας σχεδόν αποτυχημένος έμπορος ζει στην επαρχία με τον γιο του Ludovic (Michel Auclair) και τις τρεις κόρες του. Οι δύο από αυτές, η Félicie (Mila Parély) και η Adélaïde (Nane Germon) είναι η προσωποποίηση του κακού. Eγωίστριες, υποκρίτριες και κακομαθημένες, εκμεταλλεύονται την τρίτη κόρη Belle (Πεντάμορφη – Josette Day) και την υποχρεώνουν να τις υπηρετεί.

image

Ads

Μια μέρα κι ενώ ο πατέρας έχει βγει για δουλειά, χάνεται στον γυρισμό μέσα σ’ ένα δάσος. Εκεί βρίσκει ένα περίεργο κάστρο από το οποίο κόβει ένα τριαντάφυλλο για την κόρη του, Belle. Τότε εμφανίζεται μπροστά του ο ιδιοκτήτης του κάστρου, ένα τέρας, μισός άνθρωπος – μισός λιοντάρι (Jean Marais) με μαγικές όμως δυνάμεις, ο οποίος ζητά από τον έμπορο μία από τις τρεις κόρες του, προκειμένου να του χαρίσει την ζωή. Η Belle θυσιάζεται για να σώσει τον πατέρας της και πηγαίνει στο κάστρο. Εκεί θα ανακαλύψει πως το τέρας δεν είναι τόσο κακό όσο αρχικά δείχνει.

image

Η «Πεντάμορφη Και Το Τέρας» είναι ένα παραμύθι που εκδόθηκε για πρώτη φορά στα Γαλλικά το 1741 από την Γκαμπριέλ-Σουζάν Μπαρμπό ντε Βιλενέβ. Ωστόσο η ιστορία συμπυκνώθηκε και επανεκδόθηκε το 1756, από την Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπωμόν. Πολλές παραλλαγές της αρχικής ιστορίας έχουν δημιουργηθεί σε όλο τον κόσμο από τότε, με πιο γνωστή την μεταφορά της στην μεγάλη οθόνη σε ταινία κινουμένων σχεδίων το 1991 από την Disney.

image

Σε όλες τις εκδοχές όμως υπάρχει η ίδια κεντρική ιστορία της Πεντάμορφης και του Τέρατος. Εκείνος ήταν πρίγκιπας που έχασε τον πατέρα του σε νεαρή ηλικία. H μητέρα του χρειάστηκε να πολεμήσει για να υπερασπιστεί το βασίλειό της και τον άφησε με μια κακιά νεράιδα που προσπάθησε να τον αποπλανήσει όταν ενηλικιώθηκε. Όταν ο πρίγκιπας αρνήθηκε τον μεταμόρφωσε σε τέρας.

image

Η Πεντάμορφη είναι στην πραγματικότητα καρπός του έρωτα μεταξύ ενός βασιλιά και μιας καλής νεράιδας. Η κακιά νεράιδα προσπάθησε κάποτε να την σκοτώσει προκειμένου να παντρευτεί τον βασιλιά πατέρα της κι εκείνος αναγκάστηκε να στείλει την κόρη του με την οικογένεια ενός εμπόρου για να την σώσει.

«Εγώ εκθέτω τον εαυτό μου και παραιτούμαι απ’ το προνόμιο της ανωνυμίας και της μοναξιάς. Γυρίζω ταινίες για κάποιον μη υπάρχοντα θεατή, και αυτό με βοηθάει να’ μαι ελεύθερος ν’ αντισταθώ.» – Ζαν Κοκτώ

image

Η κλασσική πλέον ταινία του Ζαν Κοκτώ, «La Belle et la Bête» του 1946, με τον Ζαν Μαρε και την Ζωζέτ Ντε, στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, προσθέτει και την ιστορία του μνηστήρα της Πεντάμορφης ο οποίος ξεκινά με τον πατέρα και τις τρεις αδερφές της για το μαγικό κάστρο με σκοπό να σκοτώσουν το τέρας και να πάρουν τα πλούτη του.

Το διαχρονικό αριστούργημα το Κοκτώ θεωρείται δικαίως ως μία από τις σημαντικότερες στιγμές του Σινεμά του φανταστικού και εκτός από την ομώνυμη ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney το 1991 που προαναφέραμε, ενέπνευσε και την όπερα του Philip Glass το 1994, που ακολουθεί σκηνή σκηνή την ταινία και ουσιαστικά δημιουργεί ένα καινούργιο μουσικό σκορ.

Η «Πεντάμορφη Και Το Τέρας» (La belle & la bête) του Ζαν Κοκτώ, διατηρεί την κινηματογραφική της αξία μέχρι σήμερα, αφού εκτός από τον υπέροχο σουρεαλισμό και τον ρομαντισμό έχει να αναδείξει μοναδικές ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές, συνοδευόμενες από την υπέροχη μουσική του George Auric.

«Το να ταξιδέψουμε μακριά δεν προσφέρει τίποτα παραπάνω απ’ ότι το ταξίδι από την Αθήνα στη Σπάρτη. Το σώμα μας μοιάζει στέρεο, αλλά τα μόρια που το συνθέτουν είναι χωρισμένα από διαστήματα το ίδιο τεράστια όσο αυτά που μας φαίνονται να χωρίζουν τα άστρα. Το μόνο δυνατό άπειρο είναι μέσα μας. Τα υπόλοιπα δεν είναι παρά κάτι το γραφικό.» – Ζαν Κοκτώ

Ο ποιητής, ζωγράφος και σκηνοθέτης, Ζαν Κοκτώ, δημιουργεί μέσα από την ταινία του, μία μαγική ατμόσφαιρα, ενώ παράλληλα ο διευθυντής φωτογραφίας Henri Alekan σπάει κάθε σύμβαση του μέχρι τότε Σινεμά του φανταστικού με όχημα την υπέροχη, ασπρόμαυρη φωτογραφία του.

«Η εποχή μας έχει τη συνήθεια να συγχέει την ταχύτητα με τη βιασύνη. Επωφελούμαι για να σας πω τη σημασία που αποδίδω στο λεξιλόγιο σε μια εποχή που χάνει τον ειρμό των ιδεών της, γεγονός που προκαλεί καμιά φορά σοβαρή σύγχυση στη σκέψη. Μια λέξη χρησιμοποιημένη στη θέση μιας άλλης, και να που ξεκινά μια σειρά παρανοήσεων. Έχω συχνά μιλήσει γι’ αυτή την ακατανόητη βιασύνη των νέων, που το περπάτημα τους αποθαρρύνει γιατί αμέτρητα αυτοκίνητα τους περιφρονούν, τους λερώνουν με λάσπη, τους τυφλώνουν με αυθάδη φώτα. Αυτό το μοναχικό βάδισμα στην άκρη του δρόμου τους σπρώχνει προς την παντομίμα του οτοστόπ και τους επιβιβάζει σ’ αυτοκίνητα και σε ταχύτητες που δεν είναι δικές τους. Φαντάζονται ότι κερδίζουν χρόνο και τον χάνουν με τα ξένα προς τους ρυθμούς τους μέσα που χρησιμοποιούν…» -Ζαν Κοκτώ

Η σκηνοθεσία του Κοκτώ δημιουργεί μια μαγική ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε πίνακες του Gustave Doré και του Jan Vermeer. H ομάδα που έκανε πραγματικότητα αυτό το οπτικό θαύμα είναι ο διευθυντής φωτογραφίας Henri Alekan, με την κοφτερή ασπρόμαυρη φωτογραφία, αλλά και ο σκηνοθέτης Rene Clement, στον οποίο ο Κοκτώ εμπιστεύθηκε τα τεχνικά ζητήματα.

image

Η Πεντάμορφη Και Το Τέρας / Beauty and the Beast / La belle et la bête
Σκηνοθεσία: Ζαν Κοκτώ, René Clément (uncredited)
Σενάριο: Ζαν Κοκτώ, Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπωμόν
Πρωταγωνιστούν: Ζαν Μαρέ, Ζοζέτ Ντέι, Μιλά Παρελί, Μαρσέλ Αντρέ, Ναν Ζερμόν, Μισέλ Οκλέρ
Έτος Παραγωγής: 1946
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία
Διάρκεια: 93 λεπτά