Το προσφυγικό δράμα όχι απλά δεν σταματά, αλλά οι ρίζες της οδύνης των προσφύγων, πετούν κλωνάρια σε διάφορα πεδία της κοινωνικής ζωής. Αυτό φαίνεται ανάγλυφα στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, παρακολουθώντας ταινίες εστιασμένες στο προσφυγικό, αλλά και τα φιλμ εκείνα που φωτίζουν τις συνέπειες του ξεριζωμού, χωρίς να έχουν επιλέξει ως θέμα τους το δράμα των προσφύγων. Έτσι αν δεν βρεις τις πληγές των προσφύγων σε ντοκιμαντέρ που κοιτούν στον παγωμένο βυθό ό,τι έχει μείνει από τα νεκρά τους σώματα (#387), βρίσκεις την Οδύσσειά τους σε πορνεία της Ευρώπης (Lovemobil), εκεί που ο ρατσισμός χτυπάει κόκκινο ή στη δημοσιογραφία που επιμένει στην ανάδειξη των αιτιών των προβλημάτων (This is not a movie). 

Ads

This is not a movie (Αυτό δεν είναι ταινία)

O σκηνοθέτης Yung Chang, ακολουθεί τον ανταποκριτή που έγραψε τη δική του ιστορία στη δημοσιογραφία Ρόμπερτ Φισκ. 40 χρόνια δημοσιογραφίας στον τόπο των εξεγέρσεων (από τη Βόρεια Ιρλανδία, στη δεκαετία του ‘80 μέχρι τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ, τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις Ισραηλινών – Παλαιστινίων έως την πιο πρόσφατη προσπάθειά του να προσεγγίσει όσο το δυνατόν περισσότερο την αλήθεια στον πόλεμο της Συρίας, ο Φισκ, συγγραφέας και του εμβληματικού βιβλίου «Ο μεγάλος πόλεμος για τον Πολιτισμό» του 2005, έχει καταφέρει να εξοργίσει πολλούς απλά μεταφέροντας συχνά και χωρίς σχόλιο, τα όσα έζησε. 

Μπορεί το φιλμ να μην εστιάζει στο προσφυγικό, ωστόσο η κάμερα συλλαμβάνει τον Φισκ στα συντρίμμια της Συρίας να μιλάει για τον παραλογισμό του πολέμου και να λέει «Εδώ άρχισαν όλα. Δείτε αυτό να καταλάβετε αυτό που συμβαίνει στη Δύση». 

Ads

image

«Αναρωτιέμαι πλέον γιατί έγινα δημοσιογράφος» λέει στην αρχή της ταινίας κι ενώ προσπαθεί να ξεφύγει από αδέσποτα πυρά. Μιλά με ντόπιους, παρακολουθεί διαδηλώσεις και κηδείες αμάχων και να δηλώνει ότι «οι καλοί δεν είναι αυτοί που κερδίζουν. Αυτά είναι μύθος· ο πόλεμος είναι πάντα μια απόλυτη αποτυχία του ανθρώπινου πνεύματος» καθώς και ότι «Υπάρχει η παρανόηση ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι αντικειμενικοί. Η ουσία της δημοσιογραφίας είναι να ελέγχει την εξουσία και τα κέντρα της».

Μονολογώντας ανάμεσα στα συντρίμμια του πολέμου ο Φισκ, αναρωτιέται αν «… υπάρχει κάτι μέσα μας που το επιτρέπει αυτό».

#387

Τον Απρίλιο του 2015, ένα πλοίο που μετέφερε περίπου 800 πρόσφυγες βυθίστηκε ανοιχτά της Λιβύης, προσθέτοντας ένα ακόμη κεφάλαιο στη λίστα της φρίκης. Τα θύματα είναι – όπως πάντα–  ανώνυμα, απρόσωπες φιγούρες που γλιστρούν στη λήθη, καταχωρημένες με αύξοντα αριθμό, σαν προϊόντα σε ράφι καταστήματος.

Στο ντοκιμαντέρ της Madeleine Leroyer, δεν βλέπουμε πρόσφυγες που αφηγούνται το δράμα τους. Μόνο ό,τι διασώθηκε από τους εκατοντάδες πνιγμένους. Ταυτότητες, ερωτικά γράμματα, διευθύνσεις σε χώρες της δύσης γραμμένες σε μικρά χαρτάκια, απομεινάρια από ρούχα, μουσκεμένα χαρτονομίσματα και άλλα αντικείμενα που φανερώνουν το πλοίο κουβαλούσε ανθρώπους με όνειρα. πίσω από την οποιαδήποτε προσπάθεια να εντοπιστεί η ταυτότητα των θυμάτων, εμφανίζεται η ασίγαστη δίψα για ζωή των ανθρώπων που πίστεψαν μπαίνοντας στο πλοίο, ότι ίσως εκείνη τη στιγμή ξεκινούσαν να γράφουν τη δική τους ιστορία προς την ελευθερία, το όνειρο, την ελπίδα. 

image

Lovemobil (Λαβμομπίλ) 

«Δεν θα με ψάξει κανείς αν πεθάνω… Θα είμαι μία ακόμη Νιγηριανή πόρνη στο εξωτερικό» λέει μία από τις γυναίκες που ακολουθεί η κάμερα της Elke Margarete Lehrenkrauss στο Lovemobil.

Μόλις πέφτει η νύχτα στην επαρχιακή Γερμανία, σαραβαλιασμένα τροχόσπιτα με φτηνιάρικα λαμπάκια διασχίζουν αυτοκινητόδρομους, χωράφια και σκοτεινά δάση. Αυτά τα μυστηριώδη οχήματα δεν κατευθύνονται κάπου συγκεκριμένα, αντιθέτως, αποτελούν τα ίδια προορισμό: ιδιότυπα περιφερόμενα πορνεία, με νεαρές ιερόδουλες από το πρώην Ανατολικό Μπλοκ και την Αφρική, παγιδευμένες σε αυτά τα τετράτροχα νεκροταφεία της ελπίδας για μια καλύτερη ζωή. Μια διεισδυτική ματιά σε εκείνους που έχουν εξοστρακιστεί στις χωματερές της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

image

image

Οι μετανάστριες δεν έχουν επιλογή. Θα μείνουν μόνες στα τροχόσπιτα του πληρωμένου σεξ, τα τοποθετημένα σε επαρχιακές λεωφόρους, σε ερημικές περιοχές κοντά σε δάση. Θα ικανοποιήσουν τις ορέξεις των στελεχών των πολυεθνικών που υπάρχουν τριγύρω και των σαδιστών πελατών που αν δεν τους αφήσουν να ασκήσουν βία πάνω τους δεν τις πληρώνουν. Το νοίκι ακριβό. 70 ευρώ τη μέρα περνάει και παίρνει η ιδιοκτήτρια και προαγωγός, που τη μια τις απειλεί και την άλλη μοιράζει απλόχερα ψυχολογική υποστήριξη. Ξαφνικά, ένα όχι τόσο αναπάντεχο φονικό έρχεται να γκρεμίσει την εφιαλτική επαναληψιμότητα, σαν μια υπενθύμιση πως το Κακό δεν κοιμάται ποτέ. Τα κορίτσια αρχίζουν να εξαφανίζονται και να δολοφονούνται. 

Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ για το προσφυγικό δράμα αλλά για το trafficking στην «πολιτισμένη» Γερμανία. Είναι όμως ένα ντοκιμαντέρ, που δίνει απάντηση σε όσους και όσες αναρωτιούνται, τι απέγιναν κάποιοι από τους πρόσφυγες που δεν χάθηκαν στον βυθό της Μεσογείου. 

image

image