Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012) παρουσιάζει ένα σκληρό, αλλά αυθεντικό πορτρέτο της ελληνικής κοινωνίας. Της Ελλάδας που ποδοπατήθηκε στην Κατοχή, που αναγκάστηκε σε μαζική μετανάστευση, που επέστρεψε απογοητευμένη στις ρίζες της, για να διαπιστώσει ότι είναι πιο μπερδεμένη παρά ποτέ. Πενήντα χρόνια μετά, θυμόμαστε μία σπουδαία ταινία του Ελληνικού Σινεμά, με αφορμή την συμπλήρωση οκτώ χρόνων, χωρίς τον εμβληματικό δημιουργό.

Ads

«Η σχέση μου με τον κινηματογράφο άρχισε σχεδόν σαν εφιάλτης. Ήταν το ’46 ή ’47, δεν θυμάμαι. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που πήγαινε πολύς κόσμος στο Σινεμά και εμείς μικροί τρυπώναμε ανάμεσα στον συνωστισμό των μεγάλων για να χαθούμε στο μαγικό σκοτάδι του εξώστη. Είδα πολλές ταινίες τότε, αλλά η πρώτη ήταν μια ταινία του Michael Curtiz, το «Angels With Dirty Faces». Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία «Η Σκόνη του Χρόνου», όπου ο ήρωας οδηγείται από δυο φύλακες στην ηλεκτρική καρέκλα. Καθώς προχωρούν, οι σκιές τους μεγαλώνουν στον τοίχο. Ξαφνικά μια κραυγή… Δεν θέλω να πεθάνω. Αυτή η κραυγή για καιρό μετά στοίχειωνε τις νύχτες μου. Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή μου με μια σκιά που μεγάλωνε σ’ έναν τοίχο και μια κραυγή.» – Θόδωρος Αγγελόπουλος

image

Μετά από χρόνια δουλειάς στη Γερμανία, ένας άντρας επιστρέφει στο χωριό του, Τυμφαία της Ηπείρου. Μια χούφτα πέτρινα σπίτια σε μια έρημη, τραχιά και αποδεκατισμένη περιοχή από τα τόσα χρόνια μετανάστευσης, όπου μετράνε τις μέρες τους οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι – γέροι, γυναίκες και μικρά παιδιά. Κανένας δεν τον περιμένει, ενώ η κόρη του, στο κατώφλι του σπιτιού, δεν τον αναγνωρίζει.

Ads

Λίγες μέρες αργότερα, η σύζυγος, με τη βοήθεια του εραστή της, τον σκοτώνει και τον θάβει στον κήπο, φυτεύοντας κρεμμυδάκια πάνω στον τάφο του. Καίει τα ρούχα και τα λιγοστά υπάρχοντά του, και διαδίδει στο χωριό ότι ο άντρας της ξαναέφυγε για τη Γερμανία. Για να κάνει ακόμα πιο πιστευτή την αναχώρησή του και για να δημιουργήσει ένα άλλοθι, φεύγει με τον εραστή της για τα Γιάννενα. Στο ξενοδοχείο δίνουν το όνομα του συζύγου και μιας άλλης γυναίκας. Στο χωριό όμως η ξαφνική αναχώρηση του μετανάστη δημιουργεί υποψίες και γρήγορα θα φθάσει η αστυνομία.

image

Αυτός είναι ο βασικός πυρήνας του θέματος που θα αναπτυχθεί μέσα από την «Αναπαράσταση», κάνοντας μας κοινωνούς στις έρευνες που διεξάγονται, προκείμενου να έρθει η αλήθεια στο προσκήνιο. Έχουμε λοιπόν, τη γραφειοκρατική διαδικασία της ανάκρισης, που αναζητά έναν ένοχο για να κλείσει την υπόθεση, αλλά κι εκείνην μίας ομάδας δημοσιογράφων, η οποία, καταγράφοντας τις μαρτυρίες των κατοίκων, αναδεικνύει το κοινωνιολογικό πλαίσιο, που υπέθαλψε αυτή την ιστορία.

Το χρονικό του φόνου σηματοδοτείται με τη σύλληψη της γυναίκας, αλλά η δραματική κοινωνική πραγματικότητα του χωριού παραμένει ανοιχτή πληγή. Η ταινία ολοκληρώνεται σκόπιμα, με την επανάληψη της σκηνής του φόνου, θέλοντας να μας θυμίσει, πως η αμετάβλητη πραγματικότητα πάνω στην οποία ωρίμασε ο φόνος, παραμένει εκεί.

image

Το Σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ειλικρινές και χωρίς φτιασίδια, παρουσιάζει μία Ελλάδα, που ποδοπατήθηκε στην Κατοχή και αναγκάστηκε σε μαζική μετανάστευση. Ίσως αυτός είναι κι ένας από τους λόγους, που το έργο του αγαπήθηκε περισσότερο στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό…

«Να μιλήσω στην επόμενη ταινία μου πιο απλά. Αλλά η απλότητα είναι κατάκτηση, όχι επιλογή. Ο Σεφέρης έλεγε “Θα ‘θελα να μιλήσω πιο απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη”. Όσοι συνεχίζουμε να κάνουμε κινηματογράφο είναι, επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Δεν είναι πια επάγγελμα αλλά τρόπος αναπνοής…» – Θόδωρος Αγγελόπουλος

image

Η πρεμιέρα της ταινίας, «Αναπαράσταση» (Reconstruction – 1070), πραγματοποιήθηκε στο 11ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όπου και τιμήθηκε με πέντε βραβεία: Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας, ‘Β Γυναικείου Ρόλου (Τούλα Σταθοπούλου), Φωτογραφίας (Γιώργος Αρβανίτης), Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη και Καλύτερης Μεγάλου Μήκους Ταινίας, από την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου. Στη συνέχεια, η ταινία ταξίδεψε και στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου, όπου και απέσπασε το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, FIPRESCI.

Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012)

image

Γεννημένος στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου του 1935, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως, εγκατέλειψε στο πτυχίο. Το 1961 φεύγει στη Γαλλία και γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης με καθηγητές τον Ζωρζ Σαντούλ και τον Ζαν Μιτρί, ενώ την επόμενη χρονιά δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC. Στη συνέχεια θα φοιτήσει κοντά στον εθνολόγο – σκηνοθέτη Ζαν Ρους στο Musee d l’homme όπου θα διδαχθεί το σινεμά-ντιρέκτ.

Με την επάνοδο του στην Ελλάδα το 1964, θα εργαστεί στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» ως κριτικός κινηματογράφου, μαζί με τους καλούς του φίλους, την Τώνια Μαρκετάκη και τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Το 1965 του προτείνεται από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και το συγκρότημα Φόρμινξ να γυρίσει μια ταινία για το μουσικό συγκρότημα, η οποία όμως, δεν έμελλε να ολοκληρωθεί ποτέ. Η πρώτη του ταινία παρουσιάζεται το 1968 και είναι η μικρού μήκους «Εκπομπή» που θα προκαλέσει αίσθηση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ δύο χρόνια αργότερα η μεγάλου μήκους «Αναπαράσταση», όντας η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη, θα σημαδέψει τη νέα εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου.

image

Η «Αναπαράσταση», είναι απλά η αρχή, από εκεί και πέρα, οι ταινίες του, θα συμμετάσχουν στα σημαντικότερα διεθνή φεστιβάλ, αποσπώντας τα μεγαλύτερα βραβεία: Χρυσός Φοίνικας Καννών, Χρυσός και Αργυρός Λέων Βενετίας, πολυάριθμα βραβεία FIPRESCI, δύο βραβεία Φέλιξ καλύτερης Ευρωπαϊκής ταινίας και αναρίθμητα άλλα βραβεία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι τουλάχιστον δύο από τις ταινίες του, ο «Θίασος» και το «Βλέμμα του Οδυσσέα», συμπεριλαμβάνονται σχεδόν πάντα, στις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

image

«Την Ελλάδα, την έμαθα σχεδόν χωριό-χωριό κάνοντας ρεπορτάζ για τις ταινίες μου. Μέχρι τότε δεν τη γνώριζα καθόλου. Ήμουν παιδί του άστεως και των καυσαερίων. Ξεκίνησα τα ταξίδια μου στην “μέσα” Ελλάδα με την “Αναπαράσταση”, μια ταινία που μιλάει για μια χώρα όπου οι άντρες έχουν φύγει στη Γερμανία και στα ερείπια των χωριών κυκλοφορούσαν μόνο γυναίκες. Πήγα στην Κέρκυρα για να διαβάσω τη δικογραφία. Μετά πήγα στο χωριό όπου είχε γίνει το έγκλημα. Κάθισα στο καφενείο. Οι ντόπιοι που ντρέπονταν γι’ αυτό που είχε συμβεί στο χωριό τους μαζεύτηκαν και με κοίταζαν ακίνητοι. Κατάλαβα ότι έπρεπε να φύγω όσο το δυνατόν γρηγορότερα και να ψάξω άλλο μέρος. Έφτασα απόγευμα και με ψιλόβροχο στη Ζίτσα, στα Ζαγόρια. Κανείς στους δρόμους. Μόνο κάτι μαυροφορεμένες γυναίκες χάνονταν σαν οπτασίες μέσα στους τοίχους των σπιτιών που από την υγρασία ήταν κατάμαυροι. Το μαύρο πάνω στο μαύρο. Εκπληκτικό πράγμα. Στο καφενείο, ένας γέρος μόνος του τραγουδούσε – “Μωρή κοντούλα λεϊμονιά, με τα πολλά λεμόνια…” Αυτό το ταξίδι μου στην Ελλάδα συνεχίζεται ακόμα…» – Θόδωρος Αγγελόπουλος

image

Αναπαράσταση / Reconstruction
Σκηνοθεσία: Θεόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Στρατής Καρράς, Θανάσης Βαλτινός
Παραγωγή: Γιώργος Σαμιώτης
Πρωταγωνιστές: Τούλα Σταθοπούλου, Γιάννης Τότσικας, Θάνος Γραμμένος, Πέτρος Χοϊδάς, Μιχάλης Φωτόπουλος, Αλέξανδρος Αλεξίου, Γιάννης Μπαλάσκας, Μερσούλα Καψάλη, Νίκος Αλευράς, Χρήστος Παληγιαννόπουλος, Τέλης Σαμαντάς
Μουσική Εκτέλεση: Τάσος Χαλκιάς
Τραγούδι: Παντελής Σούλης
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Τάκης Δαυλόπουλος
Σκηνογραφία: Μικές Καραπιπέρης
Ήχος: Θανάσης Αρβανίτης
Έτος Παραγωγής: 1970
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα
Φορμάτ: 35mm
Χρώμα: Ασπρόμαυρο
Διάρκεια: 110 λεπτά