Από το θρυλικό «El Topo» του 1970, μέχρι το μεθυστικό «Santa Sagre» του 1989 και από το σουρεαλιστικό «The Holy Mountain» του 1973, μέχρι το αυτοβιογραφικό «Ποίηση Χωρίς Τέλος». Με αφορμή τα γενέθλια του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, επιχειρούμε ένα κινηματογραφικό ταξίδι με οδηγό τις εξαιρετικές ταινίες του σπουδαίου Χιλιανού σκηνοθέτη.

Ο 90χρονος πλέον Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι (Alejandro Jodorowsky), γεννήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου του 1929 και  μας έχει χαρίσει μέχρι σήμερα δύο μικρού μήκους δημιουργίες του και μόλις οκτώ μεγάλου μήκους ταινίες. Παρ’ όλα αυτά ο Χιλιανός σκηνοθέτης έχει καταφέρει να διανύσει τη δική του μοναδική πορεία και να γράψει ιστορία, στον χώρο της Έβδομης Τέχνης. Καμία ταινία του Γιοντορόφσκι, δεν μοιάζει με αυτή που προηγήθηκε ή που πρόκειται να ακολουθήσει. Κάθε φορά είναι ένα νέο μοναδικό ερέθισμα το οποίο φαίνεται να αποτελεί την πηγή έμπνευσης του ιδιοφυούς καλλιτέχνη, με αποτέλεσμα η κατηγοριοποιήση των ταινιών του, αλλά και των επιρροών του, να αποτελεί ένα ιδιόμορφο παζλ για δυνατούς λύτες.

Ένα παζλ το οποίο ο θεατής θα καταφέρει να αποκωδικοποιήσει μόνο και εφ’ όσον αφεθεί να παρασυρθεί από την μαγεία των εικόνων που ο Γιοντορόφσκι θα του προσφέρει τόσο απλόχερα, μέσα από τις ταινίες του. Πνεύμα ανήσυχο, ο ιδιόρρυθμος καλλιτέχνης έχει υπάρξει με επιτυχία: σκηνοθέτης ταινιών, αλλά και του avant-garde θεάτρου, ηθοποιός, μίμος, συνθέτης, σεναριογράφος comics, συγγραφέας μυθιστορημάτων, ακόμη και γκουρού μιας μυστικιστικής σχολής ψυχολογίας.

Ως αυθεντικός κινηματογραφιστής, ο Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, επιδιώκει κάθε ταινία του να λειτουργεί ως μία μυστικιστική, υπερβατική εμπειρία για το κοινό. Ένα αμάλγαμα, παραισθησιογόνου σουρεαλισμού, με θρησκευτικές, σχεδόν μυστικιστικές αναφορές, που καθηλώνει τον θεατή χάρη στην τελειότητα του. Απορρίπτοντας συμβατικές μορφές αφήγησης και κινηματογραφικών κλισέ, ο Γιοντορόφσκι καλεί τον θεατή να αφεθεί ελεύθερος από τα δεσμά της λογικής και των πρέπει. Να περιφρονήσει τις καλλιτεχνικές του συμβάσεις και να ταξιδέψει μαζί με τον δημιουργό στο μοναδικό του εικονοκλαστικό σύμπαν…

Ο Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, γεννήθηκε στην Τοκοπίλλα της Χιλής στις 17 Φεβρουαρίου του 1929, από Εβραίους γονείς Ρωσικής καταγωγής. Άρχισε την κινηματογραφική του σταδιοδρομία στο Μεξικό, με χαρακτηριστικές δημιουργίες όπως η ταινία “Ο Τυφλοπόντικας” (El Topo, 1970) και “Το Ιερό Βουνό” (La montaña sagrada, 1973). Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, “Φάντο και Λίζ” (Fando y Lis, 1967), έμεινε στην ιστορία εκτός από το εικαστικό της αποτέλεσμα και για τις ταραχές που προκάλεσε η πρεμιέρα της στο φεστιβάλ ταινιών του Ακαπούλκο.

Παράλληλα όμως ο Γιοντορόφσκι έχει υπογράψει τα σενάρια για αρκετές σειρές κόμικς, οι περισσότερες από τις οποίες κινούνται στο δικό του μοναδικό σύμπαν και ανήκουν θεματικά στην επιστημονική φαντασία, ενώ το σχέδιο συχνά πυκνά υπόγραφε ο σπουδαίος Μόμπιους (Moebius). Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τα έργα του: “Ινκάλ”, “Μεταβαρώνοι”, “Τεχνοπάπες”, “Megalex” κ.α. Μερικές χαρακτηριστικές και αγαπημένες δημιουργίες του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, είναι:

«La Cravate» του 1957

Μία μικρού μήκους ταινία, διάρκειας είκοσι λεπτών, η οποία αποτελεί διασκευή της ιστορίας του Thomas Mann για ένα σκανταλιάρικο κορίτσι από το Παρίσι που βγάζει τα προς το ζην πουλώντας “ανθρώπινα κεφάλια”. Το “La Cravate” είναι η πρώτη δημιουργία του σκηνοθέτη Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι.

«Fando y Lis» του 1968

Ο κόσμος έχει καταστραφεί μετά από μια πυρηνική πανωλεθρία και δύο από τους εναπομείναντες ανθρώπους, ένα ανάπηρο κορίτσι ονόματι Λις και ο αφοσιωμένος της σύντροφος Φάντο, περιπλανώνται στο ερειπωμένο τοπίο ελπίζοντας να βρουν τη μυθική πόλη Ταρ.

Στην πορεία τους οι δύο νέοι, συναντούν και άλλους επιζώντες οι οποίοι αποζητούν στο τέλος του κόσμου, το δικό τους κρησφύγετο ανομίας. Ανάμεσα στην γενικότερη ακολασία και τη διαφθορά, η Λις και ο Φάντο, παλεύουν για να φτάσουν στον στόχο τους.

Το φιλμ «Fando y Lis», αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Γιοντορόφσκι. Μία δημιουργία που έθεσε τις βάσεις της φήμης του σκηνοθέτη, ως προκλητικού κινηματογραφιστή, την ίδια στιγμή που διαχειρίζεται με μαεστρία τις εικόνες του. Το γυμνό, η ωμή βία και οι “βλάσφημες” σκηνές του, αποτυπώνονται μοναδικά στον ασπρόμαυρο καμβά, ενός αφιλόξενου και δυστοπικού κόσμου.

«El Topo» του 1970

Ένας μαυροντυμένος πιστολέρο (Alejandro Jodorowsky) περιπλανιέται στην έρημο μέχρι που γνωρίζει μία γυναίκα. Αυτή επιμένει πως για να τον αγαπήσει, θα πρέπει αυτός να είναι ο καλύτερος πιστολέρο στον κόσμο. Για να κερδίσει αυτήν την τιμή πρέπει να πάει στην έρημο και να αναζητήσει τους τρεις μεγάλους δασκάλους των όπλων. Έτσι ο ήρωας μας ξεκινάει την περιπέτεια του, σ’ ένα αιματοβαμμένο “γουέστερν”, γεμάτο συμβολισμούς και σουρεαλιστικές σκηνές.

Αν και το συγκεκριμένο φιλμ έχει ως βάση του τα αισθητικά πρότυπα των spaghetti western, σύντομα εξελίσσεται σ’ ένα παραληρηματικό ταξίδι, εμποτισμένο με άνευ ορίων θρησκευτικά και αποκρυφιστικά σύμβολα. Σουρεαλιστικές εικόνες και καταστάσεις, με κυρίαρχη την αλληγορική διάθεση και την απομυθοποίηση των στερεοτύπων της οργανωμένης θρησκείας.

Το αποτέλεσμα είναι ένα γκροτέσκο φιλμ, το οποίο απέκτησε με το πέρασμα του χρόνου μυθικές διαστάσεις και στο οποίο ο Γιοντορόφσκι αναλαμβάνει να ενσαρκώσει τον κεντρικό χαρακτήρα. Μία συμβολική οντότητα που παρουσιάζεται συμβολικά ως μια υπερ-χωροχρονική παρουσία. Η θέαση της ταινία αποτελεί μία εμπειρία σχεδόν μυστικιστική, ενώ την ίδια στιγμή το φιλμ σηματοδοτεί ίσως την καλύτερη εισαγωγή στο μοναδικό σύμπαν του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι.

Στην ταινία συμμετέχει σε μικρή ηλικία και ο γιος του Γιοντορόφσκι, ο Μπρόντις (Brontis Jodorowsky), ενώ ο Αλεχάντρο, εκτός από την πρωταγωνιστικό ρόλο, υπογράφει τη σκηνοθεσία, το σενάριο αλλά και τη χρηματοδότηση του φιλμ.

«The Holy Mountain» του 1973

Ένας κλέφτης ξεφαντώνει στους δρόμους παρέα μ’ έναν χωρίς χέρια ή πόδια νάνο φίλο του, όταν μαθαίνει για κάποιον αλχημιστή, ο οποίος μετατρέπει περιττώματα σε χρυσάφι. Ανεβαίνει στον πύργο του αλχημιστή για να τον γνωρίσει, κι εκείνος τον παίρνει υπό την προστασία του, δείχνοντας του το πραγματικό του σχέδιο.

Μαζί με τους επτά πιο πλούσιους και διεφθαρμένους ανθρώπους του κόσμου, θα τον οδηγήσει μαζί του σ’ ένα πνευματικό ταξίδι στο Ιερό Βουνό. Μια ταινία υπερβατικής αναζήτησης, η οποία γυρίστηκε μ’ ένα καστ ηθοποιών που σύμφωνα με τα όσα έχουν γραφτεί… έπρεπε πριν τα γυρίσματα να υποβληθεί σε μυστικιστική εκπαίδευση με στόχο τη φώτιση.

Από τις προκλητικές χρήσεις των χριστιανικών συμβόλων, μέχρι τους περίτεχνα αποτυπωμένους κόσμους που αντιστοιχούν στις κυρίαρχες εκφράσεις της ανθρώπινης διαφθοράς, κι από τη δύσκολα ανεκτή βία μιας μαζικής σφαγής, μέχρι την αποκάλυψη του βουνού με τα αρχέγονα μυστικά, το “Ιερό Βουνό” (The Holy Mountain) αποτελεί ένα σουρεαλιστικό έπος αντάξιο της φήμης του δημιουργού.

Η ταινία «The Holy Mountain», αποτελεί την τρίτη μεγάλου μήκους δημιουργία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, με τον καλλιτέχνη να αναλαμβάνει κι εδώ τον ρόλο του πρωταγωνιστή, του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου.

«Santa Sagre» του 1989

Ένας νέος άντρας εισάγεται σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Μέσα από φλας μπακ, μαθαίνουμε ότι έχει τραυματιστεί ψυχικά ως παιδί, όταν αυτός και η οικογένεια του ήταν καλλιτέχνες τσίρκου. Εκεί είδε τον πατέρα του να κόβει τα χέρια της φανατικής θρησκόληπτης μητέρας του – και αρχηγού της αιρετικής εκκλησίας της Σάντα Σάνγκρε (Ιερό Αίμα) – και μετά να αυτοκτονεί.

Επιστρέφοντας στο παρόν, βλέπουμε τον νεαρό να δραπετεύει από το ίδρυμα και να ξαναβρίσκει την χωρίς χέρια μητέρα του. Παρά τη θέλησή του, αναλαμβάνει τον ρόλο των “χεριών της” και οι δυο τους αρχίζουν μια φρικιαστική περιοδεία φόνων και εκδίκησης.

Αν και θεωρείται ως η πιο “λογική” ταινία του σπουδαίου Χιλιανού δημιουργού, το «Santa Sagre» δεν παύει να είναι ταυτόχρονα και μια προκλητική αλληγορία, στην οποία πρωταγωνιστούν με διάχυτους συμβολισμούς η φρίκη, ο πόνος, οι παραισθήσεις, το βασανιστήριο μιας προβληματικής σεξουαλικότητας και βέβαια ο σουρεαλισμός.

Έχοντας ως ήρωα τον γιο του Άλεξ (Axel Jodorowsky) και με πρωταγωνίστρια την ηθοποιό Blanca Guerra, ο Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, στην πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία του, αφήνει τον εαυτό του εκτός κάδρου και περιορίζεται στον διττό ρόλο του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου.

«Ο Χορός της Πραγματικότητας» (La danza de la realidad) του 2013

Ένα αγόρι γεννιέται το 1929 στην Τοπκαπίλα, μια μικρή παραλιακή πόλη στην άκρη της Χιλιανής ερήμου. Μεγαλώνοντας μέσα σε μια ξεριζωμένη οικογένεια, το αγόρι θα γνωρίσει από νωρίς τη γοητευτική γραμμή ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα και θα επιλέξει να ζήσει ακριβώς εκεί. Το αγόρι το λένε Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι και μεγαλώνοντας θα γίνει ένας σπουδαίος σκηνοθέτης.

O δημιουργός των cult αριστουργημάτων, όπως το «Santa Sangre» ή το «El Topo», ολοκληρώνει την πρώτη του δημιουργία μετά το «Rainbow Thief» του 1990, γεννημένη μέσα από την πιο δημιουργική, φελινική φαντασία του. Όποιος έχει, έστω μια φορά, βυθιστεί στο μαγικό, ονειρικό σύμπαν του σπουδαίου Χιλιανού μαέστρου, θα ενθουσιαστεί μ’ αυτήν την ευκαιρία να ξανακάνει το παραμυθένιο ταξίδι. Αν πάλι αυτή είναι η πρώτη θέαση μίας ταινίας του Γιοντορόφσκι, καλωσήρθατε στον κόσμο μίας κινηματογραφικής ιδιοφυΐας.

Ύστερα από 23 χρόνια απουσίας από την ενεργό δράση (The Rainbow Thief – 1990), ο 86χρονος πλέον Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι, επιστρέφει με τη νέα του δημιουργία. Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της, τον Μάιο του 2013 στο πλαίσιο του 66ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών. Στην Ελλάδα είχαμε την ευκαιρία να την απολαύσουμε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς κατά την πρώτη προβολή του φιλμ στη χώρα μας, στο 26ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Ένα φιλμ το οποίο ο ίδιος ο Γιοντορόφσκι έχει βαφτίσει ως αυτοβιογραφικό, αν και ακροβατεί παροξυσμικά ανάμεσα στην αχαλίνωτη φαντασία και την πεζή πραγματικότητα.

Διαβάστε επίσης:

Ο σουρεαλιστικός «Χορός της Πραγματικότητας» του Γιοντορόφσκι

«Ποίηση Χωρίς Τέλος» (Endless Poetry / Poesía sin fin) του 2016

Βρισκόμαστε στο Σαντιάγο της Χιλής. Τη δεκαετία του ’40 και του ’50 ο «Αλεχαντρίτο» Χοδορόφσκι αποφασίζει να γίνει ποιητής, ενάντια στη θέληση της οικογένειάς του. Μπαίνοντας στους κύκλους της καλλιτεχνικής αβάν γκαρντ της εποχής, ο εικοσάχρονος Αλεχάντρο θα γνωρίσει τον Ενρίκε Λιν, τη Στέλλα Ντίαζ, τον Νικάνορ Πάρρα και άλλους πολλά υποσχόμενους αλλά άγνωστους ακόμα νεαρούς συγγραφείς, που στη συνέχεια θα γίνουν οι Μεγάλοι της μοντέρνας λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Βυθισμένοι σ’ έναν κόσμο ποιητικού πειραματισμού θα ζήσουν όλοι μαζί, όπως λίγοι αποτόλμησαν στο παρελθόν: αισθησιακά, αυθεντικά, με τρέλα και πλήρη ελευθερία. Επίσημη Συμμετοχή στο Τμήμα «Quinzaine: 15νθήμερο των Σκηνοθετών», στις Κάννες τον Μάιο του 2016.

Μέσα από τον φακό του ο Αλεχάντρο Χοδορόφσκι, αφηγείται τα χρόνια της νιότης του στη Χιλή, μία περίοδος απελευθέρωσης από τους κοινωνικούς και οικογενειακούς περιορισμούς και ένταξης στο μποέμ καλλιτεχνικό κύκλο της εποχής. Η ταινία λειτουργεί ως ένα αφιέρωμα στην καλλιτεχνική κληρονομιά της Χιλής, αλλά και ως μια ωδή στην αναζήτηση για την ομορφιά και την εσωτερική αλήθεια, ως παγκόσμια δύναμη ικανή να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου, με την υπογραφή ενός καλλιτέχνη που έχει αφιερώσει τη ζωή και την καριέρα του στην πνευματική και καλλιτεχνική ευαισθητοποίηση.

«Η «Ποίηση Χωρίς Τέλος» θα μπορούσε να θεωρηθεί η άτυπη συνέχεια του «Χορού της Πραγματικότητας» καθώς είναι δύο ταινίες ξεκινούν και τελειώνουν με τον ίδιο τρόπο, με ένα ταξίδι προς το άγνωστο. Ο λόγος που έκανα μία αυτοβιογραφική επιστροφή, μετά από 20 χρόνια απουσίας, είναι γιατί θεωρώ πως αυτές οι ταινίες ξεπερνούν τα συμβατικά όρια της παραγωγής μιας ταινίας […] Πρόκειται λοιπόν για μία ρεαλιστική ιστορία στην οποία προσθέσαμε σουρεαλιστικά χρώματα και περίτεχνες κινηματογραφικές ιδέες, αλλά παραμένει μία πραγματικότητα που εκφράζεται μέσα από τον κινηματογράφο.» – Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι