Η Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης συνεχίζει δυναμικά τις προβολές του Μαΐου και αυτή την εβδομάδα μας προτείνει ένα Κινηματογραφικό Αφιέρωμα στον Ρώσο σκηνοθέτη, Νικήτα Μιχάλκοφ, με τον τίτλο: «Τα ήσυχα βράδια του Νικήτα Μιχάλκοφ». Μέσα από τέσσερις χαρακτηριστικές ταινίες της πλούσιας φιλμογραφίας του δημιουργού, που το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τις απολαύσει στην μεγάλη οθόνη, στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος, από την Πέμπτη 8 Μαΐου έως και την Κυριακή 11 Μαΐου. Του Γιώργου Ρούσσου.

 

Τα ανεκπλήρωτα όνειρα για μια άλλη ζωή, οι ελπίδες που  διαψεύστηκαν, η σύγκρουση του παλιού και του νέου κόσμου και τα σκληρά χτυπήματα των κρίσιμων ιστορικών στιγμών, όπως τα κατέγραψε ο φακός του διακεκριμένου Ρώσου δημιουργού Νικήτα Μιχάλκοφ, παρουσιάζονται στο πλαίσιο του νέου αφιερώματος της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης με τίτλο: «Τα ήσυχα βράδια του Νικήτα Μιχάλκοφ». 

 

Στο πλαίσιο του Αφιερώματος, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει στην μεγάλη οθόνη, τα εξής τέσσερα φιλμ:

• Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ (1980)
• Πέντε Βράδια (1979)
• Σκλάβα της Αγάπης (1976)
• Τα Μηχανικά Πιάνα (1977)

 

Το αναλυτικό πρόγραμμα προβολών του Αφιερώματος «Τα ήσυχα βράδια του Νικήτα Μιχάλκοφ» στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, έχει διαμορφωθεί ως εξής:

 

Πέμπτη, 8 Μαΐου

19:00  Πέντε βράδια

21:30  Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ

 

Παρασκευή, 9 Μαΐου

19:00  Τα μηχανικά πιάνα

21:30  Σκλάβα της αγάπης

 

Σάββατο, 10 Μαΐου

19:00  Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ 

21:30  Τα μηχανικά πιάνα

 

Κυριακή, 11 Μαΐου

19:00  Σκλάβα της αγάπης

21:30  Πέντε βράδια

 

Λίγα λόγια για τις ταινίες του Αφιερώματος:

 

Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ

Σκηνοθεσία: Νικήτα Μιχάλκοφ

Σοβιετική Ένωση (1980), Διάρκεια: 140 λεπτά, Έγχρωμη

Ένας άεργος ευγενής, ο Ομπλόμοφ, καλόκαρδος αλλά τεμπέλης, της αριστοκρατικής παλιάς σχολής και ο Στoλτς, ένας δυναμικός και φιλόδοξος επιχειρηματίας, ποτισμένος με το πνεύμα του ορθολογισμού και της προόδου, είναι φίλοι από τα παιδικά τους χρόνια. Ο Ομπλόμοφ παραμένοντας προσκολλημένος στις αξίες ενός παλιού κόσμου που χάνεται, αρνείται πεισματικά να αποδεχτεί τη στάση ζωής του φίλου του και την απορρίπτει ως ματαιόδοξη, κυνική και επιφανειακή. Βέβαια, βαθιά μέσα του υποφέρει, γιατί γνωρίζει ότι έχει ήδη ξεπεραστεί από τα πράγματα και πως δεν έχει θέση σ’ έναν καινούριο νέο κόσμο, που αλλάζει ραγδαία. Όταν ανάμεσά τους μπαίνει η όμορφη Όλγα, οι ζωές τους και η σχέση τους θα δοκιμαστούν.

 

Η ταινία είναι κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος Ομπλόμοφ, γραμμένο το 1859, από τον Ιβάν Αλεξάντροβιτς Γκοντσάροφ (1812-1891), που μαζί με τον Γκόγκολ θεωρείται από τους θεμελιωτές της ρεαλιστικής παράδοσης στη ρώσικη λογοτεχνία. Ο Γκοντσάροφ είναι οξυδερκής παρατηρητής των αλλαγών που επέφερε στο ρωσικό πνεύμα, στην ψυχή και στη νοοτροπία, η εισβολή του Ναπολέοντα στην Ρωσία, καθώς και των συνεπειών της αντίστροφης πορείας του ρωσικού στρατού προς τα δυτικά, διότι σ’ αυτές τις ιστορικές διαδρομές, ήρθαν σε επαφή για πρώτη φορά  και συγκρούστηκαν δύο διαφορετικοί κόσμοι. Οι παραδοσιακές απαρχαιωμένες φεουδαρχικές δομές της Ανατολής, με τον ατομικισμό, τον ορθολογισμό, το επιχειρηματικό πνεύμα και τις επιστημονικές κατακτήσεις της Δύσης.

Η ταινία αυτή του Μιχάλκοφ, μία από τις καλύτερες του σκηνοθέτη και η πρώτη του  μεγάλη παραγωγή, κατορθώνει να συλλάβει και να αποτυπώσει στην οθόνη, με μεγάλη σαφήνεια και διαύγεια την αντιπαράθεση, την σύγκρουση καθώς και τις αντιφατικές όψεις του παλιού και του νέου κόσμου, μέσα από τους αντιδιαμετρικά αντίθετους κεντρικούς χαρακτήρες. Ο έξοχα σκιαγραφημένος Ομπλόμοφ – ένας προδρομικός τσεχωφικός ήρωας- συμβολίζει τη ράθυμη και ονειροπόλα  αιώνια ρωσική ψυχή, γεμάτη εξάρσεις και συναισθηματισμούς. Ενώ ο θετικιστής Στολτς, είναι το επιθετικό, στεγνό και ενεργητικό πνεύμα της νέας εποχής, που προσπαθεί να κερδίσει όχι μόνο το μέλλον, αλλά και την καρδιά της Όλγας.

 

Γεμάτη λυρισμό και ποίηση, η ταινία “Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ”, διαθέτει εκπληκτική  κινηματογράφηση των φυσικών τοπίων και μεταφέρει την ιστορική σύγκρουση, ανάμεσα στο παρελθόν που υποχωρεί και στο μέλλον που προελαύνει ακάθεκτο, στο εσωτερικό της σχέσης των κεντρικών χαρακτήρων. Ο Μιχάλκοφ καταφέρνει, μ’ έναν μοναδικό τρόπο να αποτυπώσει τις κρίσιμες ιστορικές αλλαγές, στα εσωτερικά τοπία των ηρώων, ακριβώς την στιγμή που ο ένας χάνεται στα απόνερα της Ιστορίας και ο άλλος βρίσκει το πέρασμα προς το μέλλον. Σπουδαία η ερμηνεία του Όλεγκ Ταμπακόφ στο ρόλο του Ομπλόμοφ.

 

Πέντε Βράδια

Σκηνοθεσία: Νικήτα Μιχάλκοφ

Σοβιετική Ένωση (1979), Διάρκεια: 102 λεπτά, Ασπρόμαυρη και έγχρωμη

Η ταινία εκτυλίσσεται στη Μόσχα, γύρω στο 1960. Ο Αλεξάντρ Ίλιν εγκαταλείπει τη νεαρή ερωμένη του και επισκέπτεται την παλιά του ερωμένη Ταμάρα, που είχε να δει εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Οι δυο τους, είχαν ζήσει στο παρελθόν μια παθιασμένη ερωτική σχέση που διακόπηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, επειδή ο νεαρός, φοιτητής τότε, Αλεξάντρ Ίλιν αρνήθηκε να συμμορφωθεί και ήρθε σε σύγκρουση με τους σταλινικούς μηχανισμούς που είχαν ως αποτέλεσμα να απομακρυνθεί βίαια από τη Μόσχα. Ο Αλεξάντρ, ξαναβρίσκει την παλιά του αγάπη που έχει παραμείνει  ανύπαντρη όπως κι ο ίδιος, και νοικιάζει ένα δωμάτιο στο σπίτι της, όπως και τότε.

 

Η Ταμάρα, εργοδηγός σ’ ένα εργοστάσιο, ζει με τον νεαρό ανιψιό της, ενώ ο Αλεξάντρ δηλώνει πως είναι μηχανικός σε χημική βιομηχανία. Τώρα πια είναι και οι δύο κοντά στη μέση ηλικία, κουρασμένοι και απογοητευμένοι από τη ζωή. Όταν συναντούνται, με δυσκολία συγκρατούν τη συγκίνησή τους. Μέσα στα πέντε βράδια που μένει σπίτι της θα παιχτεί το δράμα της ύπαρξής τους σε πέντε πράξεις…

 

Το θεατρικό έργο του Αλεξάντρ Βολόντιν “Πέντε Βράδια”, γραμμένο το 1959, στο οποίο βασίστηκε η ομότιτλη ταινία του Νικήτα Μιχάλκοφ, προσέδωσε στο θέατρο των αρχών της δεκαετίας του ’60, την ελεύθερη πνοή της πρόσφατης  αποσταλινοποίησης. Οι «θετικοί ήρωες» του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού», όπως και οι υποχρεωτικοί ύμνοι στο καθεστώς και στην δημιουργία του «νέου ανθρώπου» απουσιάζουν και βασικά αυτό που εντυπωσιάζει, είναι η επανεμφάνιση στη θεατρική σοβιετική σκηνή της τσεχωφικής ατμόσφαιρας και θεματολογίας. 

 

Ο Μιχάλκοφ, το μεταφέρει με επιτυχία  στην μεγάλη οθόνη,  διατηρώντας την περίτεχνη θεατρική του δομή με τον ίδιο τρόπο που προσέγγισε τον Τσέχωφ στην ταινία τα “Μηχανικά Πιάνα” και μας μιλά για τις χαμένες ζωές που παρασύρθηκαν βίαια από τον ρου της Ιστορίας. Μας μιλά για τα θρυμματισμένα όνειρα που θυσιάστηκαν στον βωμό μια αδύνατης επανάστασης και για την συναισθηματική και σωματική, φθορά που προκαλεί το πέρασμα του χρόνου.

 

Θα μπορέσουν άραγε τα πέντε βράδια να καλύψουν το κενό των δεκαπέντε χρόνων που χωρίζουν τους δύο πρώην εραστές; Θα καταφέρουν να βγουν από την μοναξιά τους και να αναζωπυρώσουν την σβησμένη ερωτική τους σπίθα; Με μεγάλη σκηνοθετική δεξιοτεχνία και σε ελεγειακούς τόνους ο Νικήτα Μιχάλκοφ κινηματογραφεί το κυνήγι της ευτυχίας και το προαιώνιο παιχνίδι της αγάπης και του έρωτα, επιβεβαιώνοντας και μία ακόμη φορά, το μεγάλο του ταλέντο.

 

Σκλάβα της Αγάπης

Σκηνοθεσία: Νικήτα Μιχάλκοφ

Σοβιετική Ένωση (1976), Διάρκεια: 94 λεπτά, Ασπρόμαυρη / Έγχρωμη

Κριμαία 1917. Η επανάσταση των μπολσεβίκων είναι σε εξέλιξη και οι εξεγερμένοι Κόκκινοι έχουν ήδη επικρατήσει στη Μόσχα, ενώ οι δυνάμεις των Λευκών, στα δυτικά, προσπαθούν να κρατήσουν τον εδαφικό έλεγχο της περιοχής. Εν μέσω λοιπόν της εμφύλιας σύρραξης και ενώ όλη η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση αναταραχής και εμφύλιου σπαραγμού, στην Κριμαία ένα κινηματογραφικό συνεργείο προσπαθεί να ολοκληρώσει τα γυρίσματα μιας ταινίας με τίτλο «Η σκλάβα της αγάπης». Μία δημιουργία, που αφηγείται μια δακρύβρεχτη και πονεμένη ερωτική ιστορία.

 

Το μόνο που ενδιαφέρει τους ανθρώπους της παραγωγής, παρ’ όλο τον χαμό που επικρατεί, είναι πώς να καταφέρουν να βρουν το φιλμ που χρειάζονται για να μπορέσουν να τελειώσουν την ταινία και μοιάζει να αδιαφορούν για τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα γύρω τους. Στον χρόνο της αναμονής, μέχρι την εύρεση του σελυλόιντ, ο οπερατέρ Βίκτορ πολιορκεί και κατακτά ερωτικά την πρωταγωνίστρια της ταινίας, την όμορφη Όλγα. Όμως η Ιστορία, ενδεδυμένη τη στολή της Επανάστασης, θα εισβάλλει βίαια στο κινηματογραφικό πλατό και οι συνέπειες θα είναι τραγικές…

 

Αυτή είναι η δεύτερη ταινία του Νικήτα Μιχάλκοφ, που τον έκανε γνωστό και εκτός συνόρων της Σοβιετικής Ένωσης, τραβώντας πάνω του τα βλέμματα της διεθνούς κριτικής. Δεν είναι μονάχα μια αλληγορία γύρω από τη σχέση Τέχνης και Εξουσίας, αλλά και μια ταινία για τη μαγεία του ίδιου του σινεμά. Ο 30χρονος  δημιουργός της, κινηματογραφεί εκπληκτικά τη ζωή των ανθρώπων του κινηματογραφικού συνεργείου, τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην διάρκεια των γυρισμάτων, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσά τους, τα πάθη, τις εμμονές και τις μικρές τους ιστορίες.

 

Ταυτόχρονα όμως, κι ενώ οι καλλιτέχνες ζουν μέσα στη φενάκη της βιοτεχνίας των ονείρων, έξω στην πραγματική ζωή, η Ιστορία καραδοκεί, απειλητική μέχρι να σαρώσει τα πάντα στο βίαιο πέρασμά της. Η φλόγα της αγάπης,  δεν εκπέμπει μονάχα ένα παθιασμένο σήμα ελευθερίας, που εμπεριέχεται σε κάθε μορφή τέχνης, αλλά και μας «προσγειώνει» στην σκληρή πραγματικότητα, μιλώντας μας παράλληλα για το πώς η Ποίηση, η Ομορφιά και το Όνειρο, συχνά δεν αντέχουν και καταρρέουν στα σκληρά χτυπήματα των κρίσιμων ιστορικών στιγμών.

 

Τα Μηχανικά Πιάνα

Σκηνοθεσία: Νικήτα Μιχάλκοφ

Σοβιετική Ένωση (1977), Διάρκεια: 103 λεπτά, Έγχρωμη

Ρωσία, αρχές του 20ου αιώνα. Μια όμορφη καλοκαιρινή ημέρα, η Άννα Πετρόβνα, χήρα στρατηγού, καλεί στο εξοχικό της τον γαμπρό της και την κόρη της, Σοφία Γιεγκόροβνα, κάποιους γείτονες γαιοκτήμονες, ένα γιατρό και τον δάσκαλο, Μιχαήλ Βασίλιεβιτς Πλατόνωφ. Ο Μιχαήλ είναι παντρεμένος με τη Σάσενκα και ζει μια ήρεμη ζωή. Σ’ αυτό το κάλεσμα ξανασυναντά ύστερα από χρόνια τη Σοφία, που υπήρξε ο μεγάλος νεανικός του έρωτας και το παρελθόν ξαναζωντανεύει καθώς αρχίζουν να ανασκαλίζουν τις αναμνήσεις τους για τον ανεκπλήρωτο έρωτά τους, που τερματίστηκε άδοξα.

 

Παντρεμένοι τώρα και οι δύο, και με τους συζύγους τους παρόντες στο εξοχικό, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αναπολούν τις ωραίες τους στιγμές. Όταν όμως, στη διάρκεια της γιορτής, ο Πλατόνωφ εξομολογείται στη Σοφία ότι το παλιό του ερωτικό πάθος δεν έχει σβήσει, εκείνη, παρορμητικά, του προτείνει να εγκαταλείψουν τα πάντα και να φύγουν μαζί. Μια κρίσιμη και καθόλου εύκολη απόφαση που απειλεί να καταστρέψει τα πάντα και να έχει τραγικές συνέπειες.

 

Τα “Μηχανικά Πιάνα”, τρίτη ταινία του Νικήτα  Μιχαλκωφ,  είναι η  κινηματογραφική μεταφορά του “Πλατόνωφ”, ενός νεανικού θεατρικού έργου του Τσέχωφ, που ο μεγάλος θεατρικός συγγραφέας έγραψε το 1881 και το οποίο βρέθηκε στα χειρόγραφά του, μετά τον θάνατό του. Πρόκειται για την πρώτη από τις τρεις “αναμετρήσεις” του σκηνοθέτη με το έργο του Ρώσου δραματουργού. Ο Μιχάλκοφ μας μεταφέρει στα τέλη του 19ου αιώνα, αποτυπώνοντας με μεγάλη ευαισθησία και ακρίβεια την χαρακτηριστική τσεχωφική ατμόσφαιρα σκιαγραφώντας τέλεια το ιστορικό πλαίσιο. Την παρακμιακή προεπαναστατική αριστοκρατία μιας εποχής που νομοτελειακά βαδίζει προς το τέλος της, καθώς δεν μπορεί να αντισταθεί στον επερχόμενο εκσυγχρονισμό που έρχεται από το μέλλον.

 

Ο Μιχάλκοφ χρησιμοποιώντας και στοιχεία από άλλα έργα του Τσέχωφ, διεισδύει  στον πυρήνα της προβληματικής του. Τα όνειρα για μια άλλη ζωή που δεν εκπληρώθηκαν, οι ελπίδες που διαψεύστηκαν, το κενό που παραμονεύει στο κέντρο της ύπαρξης, η θλίψη για το εφήμερο της ζωής και το παροδικό των ανθρώπινων πραγμάτων και κυρίως, το άπιαστο πουλί του έρωτα και το ανέφικτο της ευτυχίας. Ισορροπώντας την ταινία ανάμεσα στην ειρωνεία και στη μελαγχολία, στη χαρά και στη λύπη, ο δημιουργός, συλλαμβάνει με επιτυχία αυτή τη μοναδική και ιδιάζουσα αίσθηση της «ποίησης της καθημερινότητας» του Τσέχωφ. Η ταινία γυρισμένη εξ ολοκλήρου  σ’ ένα τυπικό τσεχωφικό περιβάλλον – μια αγροικία δίπλα σε μια μικρή λίμνη, απομονωμένη από τη γύρω περιοχή – και βασισμένη στέρεα στις ερμηνείες όλων των ηθοποιών, θεωρείται μία από τις καλύτερες κινηματογραφικές μεταφορές του κόσμου του Τσέχωφ στην μεγάλη οθόνη.

 

Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, [email protected])

Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).

Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.

 

Το Κινηματογραφικό Αφιέρωμα, «Τα ήσυχα βράδια του Νικήτα Μιχάλκοφ», από την Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης, θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 8 Μαΐου έως και την Κυριακή 11 Μαΐου, στην Αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι).