Ο Μίλος Φόρμαν, αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του, την Τσεχοσλοβακία και να ταξιδέψει ως πρόσφυγας στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Στην Αμερική, κατάφερε μέσα από το σημαντικό του έργο να καθιερωθεί και να αναγνωριστεί ακόμα και από το λαμπερό Χόλιγουντ, καθώς τιμήθηκε δύο φορές με το Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Ένα μικρό αφιέρωμα, στον σπουδαίο καλλιτέχνη, με οδηγό τέσσερις χαρακτηριστικές ταινίες του.

Μίλος Φόρμαν / Milos Forman

Ο Μίλος Φόρμαν γεννήθηκε στο Κασλάβ της Τσεχοσλοβακίας, στις 18 Φεβρουαρίου του 1932. Στα εννέα του, οι γονείς του πιάστηκαν από την Γκεστάπο, εγκλείστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και έτσι ο σκηνοθέτης μεγάλωσε σε σπίτια συγγενών του. Από τα μαθητικά του χρόνια έδειξε ενδιαφέρον για το θέατρο και οι πρώτες μεγάλες αγάπες ήταν ο Τσάρλι Τσάπλιν και ο Μπάστερ Κίτον.

Φοίτησε στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Πράγας και το 1963 γύρισε την πρώτη του ταινία με τίτλο «Black Peter». Ακολούθησαν «Οι Έρωτες μιας Ξανθιάς» το 1965. Πρόκειται για την ταινία που του χάρισε μεγαλύτερη αποδοχή διεθνώς. Το 1968, με την εισβολή των Σοβιετικών στην Πράγα, έφυγε για τη Νέα Υόρκη και γύρισε το φιλμ «Taking Off», το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1971.

Η πρώτη του μεγάλη διεθνής επιτυχία, σε συνεργασία με τον παραγωγό Ζαούλ Ζάεντς, ήταν το φιλμ «Στη Φωλιά του Κούκου» που κέρδισε πέντε βραβεία Όσκαρ μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας.

Ακολούθησαν τα «Hair», «Ragtime» και στη συνέχεια μία ακόμη μεγάλη επιτυχία – ξανά με παραγωγό τον Ζάεντς – ίσως η μεγαλύτερή του, το «Amadeus» του 1984. Ένα φιλμ που τιμήθηκε με οκτώ Όσκαρ και χάρισε στον Μίλος Φόρμαν, το δεύτερο Όσκαρ Σκηνοθεσίας της σπουδαίας καριέρας του.

Ακολούθησαν οι ταινίες: «Valmont» (1989), «The People vs. Larry Flynt» (1996 – Υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας), «Man οn the Moon» (1999). Στα «Φαντάσματα του Γκόγια» – με πρωταγωνιστές τους: Χαβιέ Μπαρντέμ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ και Νάταλι Πόρτμαν – συνεργάστηκε για τρίτη φορά με τον παραγωγό Ζάουλ Ζάεντς. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης, έφυγε την Παρασκευή, 13 Απριλίου του 2018, σε ηλικία 86 ετών.

Οι Έρωτες Μιας Ξανθιάς / Loves of a Blonde
Σκηνοθεσία: Μίλος Φόρμαν
Σενάριο: Μίλος Φόρμαν, Γιάροσλαβ Πάπουσεκ
Πρωταγωνιστές: Hana Brejchová, Vladimír Pucholt, Vladimír Mensík
Μουσική: Εβζέν Ιλίν
Φωτογραφία: Μίροσλαβ Οντρίτσεκ
Μοντάζ: Μίροσλαβ Χάγιεκ
Χώρα Παραγωγής: Τσεχοσλοβακία
Έτος Παραγωγής: 1965
Διάρκεια: 90 λεπτά

Πρόκειται για μία ηθογραφική κωμική ταινία, βασισμένη στο σενάριο που συνυπογράφει ο σκηνοθέτης Μίλος Φόρμαν, σε συνεργασία με τον Γιάροσλαβ Πάπουσεκ. Πρωταγωνιστεί η Χάνα Μπρέγτσοβα. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες του Νέου Κύματος Τσεχοσλοβακίας. Το φιλμ αφηγείται τις ερωτικές ιστορίες μίας νεαρής κοπέλας που εργάζεται σε εργοστάσιο υποδημάτων, στο Ζρουτς νατ Σάζαβου. Όμως ένα βράδυ, την ξελογιάζει, ένας μουσικός, ο οποίος στη συνέχεια εξαφανίζεται. Όταν εκείνη πάει να τον βρει στο πατρικό του, στην Πράγα, δημιουργείτε μεγάλη αναστάτωση. Έτσι επιστρέφει στον τόπο της και συνεχίζει να εργάζεται στο εργοστάσιο.

Η ταινία μεταξύ άλλων υπήρξε Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Το περιοδικό Empire, την κατέταξε 89η, στις 100 Σπουδαιότερες Ταινίες του Παγκόσμιου Κινηματογράφου.

Στη Φωλιά του Κούκου / One Flew Over The Cuckoo’s Nest
Σκηνοθεσία: Μίλος Φόρμαν
Σενάριο: Λόρενς Χόουμπεν, Μπο Γκόλντμαν, Κεν Κέισι (μυθιστόρημα)
Πρωταγωνιστές: Τζακ Νίκολσον, Λουίζ Φλέτσερ, Ντάνι Ντε Βίτο, Μπραντ Ντούριφ, Βίνσεντ Σκιαβέλι
Μουσική: Τζακ Νίτσε
Φωτογραφία: Χάσκελ Γουέξλερ
Μοντάζ: Sheldon Kahn
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α., Τσεχοσλοβακία
Έτος Παραγωγής: 1975
Διάρκεια: 133 λεπτά

Στο Όρεγκον του 1963, ο Ραντλ Πάτρικ Μακ Μέρφι (Τζακ Νίκολσον) ένας ψυχοπαθής εγκληματίας που εκτίει μικρή ποινή σε αγροτική φυλακή, μεταφέρεται σε ψυχιατρική κλινική. Ο Μακ Μέρφι ελπίζει πως εκεί θα περάσει τους τελευταίους μήνες της ποινής του σε ένα περιβάλλον πιο ήρεμο και αποφεύγοντας τη σκληρή δουλειά. Η πτέρυγα του Μακ Μέρφι όμως διευθύνεται από τη σκληρή και άκαμπτη νοσοκόμα Μίλντρεντ Ρέιτσεντ (Λουίζ Φλέτσερ), η οποία χρησιμοποιεί ανορθόδοξες ιατρικές μεθόδους προκειμένου να υποτάξει και να ταπεινώσει τους ασθενείς της.

Ο Μακ Μέρφι ανακαλύπτει ότι οι ασθενείς φοβούνται περισσότερο τη Ρέιτσεντ από την επανένταξή τους στον έξω κόσμο και γρήγορα γίνεται αρχηγός μιας ομάδας ασθενών. Οι ασθενείς αυτοί είναι ο Μπίλι Μπίμπιτ (Μπραντ Ντουρίφ), ένας νέος που τραυλίζει από νευρικότητα, ο Τσάρλι Τσεσγουίκ (Σίντνεϊ Λάσικ), ένας άνδρας με συμπεριφορά και αντιδράσεις παιδιού, ο Μαρτίνι (Ντάνι Ντε Βίτο) που έχει παραισθήσεις, ο Ντέιλ Χάρντιγκ (Γουίλιαμ Ρέντφιλντ) ένας μορφωμένος παρανοϊκός και ο Τσιφ Μπρόμντεν (Γουιλ Σάμσον) ένας πανύψηλος κωφάλαλος Αμερικανός ιθαγενής. Ο Μακ Μέρφι συγκρούεται με τη νοσοκόμα Ρέιτσεντ και ένας πόλεμος νεύρων ξεσπάει ανάμεσά τους.

Η ταινία αποτελεί κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Κεν Κέισι και έχει ως πρωταγωνιστές τον Τζακ Νίκολσον και τη Λουίζ Φλέτσερ. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την έχει κατατάξει στην 20ή θέση, ως μια από τις καλύτερες αμερικάνικες ταινίες όλων των εποχών. Το φιλμ προτάθηκε για εννέα (9) Βραβεία Όσκαρ κι απέσπασε πέντε, όλα σε βασικές κατηγορίες:

• Καλύτερης Ταινίας – Μάικλ Ντάγκλας και Σολ Ζάετς
• Σκηνοθεσίας – Μίλος Φόρμαν
• Α’ Ανδρικού Ρόλου – Τζακ Νίκολσον
• Α’ Γυναικείου Ρόλου – Λουίζ Φλέτσερ
• Διασκευασμένου Σεναρίου – Λόρενς Χόουμπεν και Μπο Γκόλντμαν

Αμαντέους / Amadeus
Σκηνοθεσία: Μίλος Φόρμαν
Σενάριο: Πίτερ Σάφερ
Πρωταγωνιστούν: Φ.Μάρεϊ Άμπραχαμ, Τομ Χαλς, Ελίζαμπεθ Μπέριτζ
Μουσική: Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, Αντόνιο Σαλιέρι
Φωτογραφία: Μίροσλαβ Όντρζιτσεκ
Μοντάζ: Michael Chandler
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α., Γαλλία, Τσεχοσλοβακία
Έτος Παραγωγής: 1984
Διάρκεια: 160 λεπτά

Το 1823, ο συνθέτης Αντόνιο Σαλιέρι (Φάριντ Μάρεϊ Έιμπραχαμ), που βρίσκεται πια σε προχωρημένη ηλικία, αποπειράται να αυτοκτονήσει ζητώντας δυνατά για συγχώρεση εφόσον κατά τα λεγόμενά του ήταν υπαίτιος για το θάνατο του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (Τομ Χαλς) το 1791. Ο συνθέτης εισάγεται σε τρελοκομείο κι εκεί δέχεται την επίσκεψη ενός νεαρού ιερέα, ο οποίος προσπαθεί να τον εξομολογήσει.

Ο Σαλιέρι είναι αρχικά διστακτικός αλλά τελικά αρχίζει να διηγείται τα γεγονότα από την αρχή: τη γνωριμία του με τον Μότσαρτ, τη μεγάλη ιδιοφυΐα της μουσικής, την αντιπαλότητα μεταξύ των δυο συνθετών (ο Σαλιέρι ζήλευε το ταλέντο και την επιτυχία του Μότσαρτ) και το σατανικό του σχέδιο το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη.

Το βραβευμένο με οκτώ Όσκαρ κομψοτέχνημα του Μίλος Φόρμαν για τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, είναι μία ταινία που ξεπέρασε τα όρια της μουσικής βιογραφίας. Βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του καταξιωμένου Πίτερ Σάφερ, έγινε μία οξυδερκή σπουδή για το χάσμα ανάμεσα στο θεϊκό ταλέντο και την ανθρώπινη μετριότητα. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την ταινία στην 53η θέση στoν κατάλογο με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Τα Φαντάσματα του Γκόγια / Goya’s Ghosts
Σκηνοθεσία: Μίλος Φόρμαν
Σενάριο: Μίλος Φόρμαν, Ζαν Κλοντ Καριέρ
Πρωταγωνιστούν: Χαβιέ Μπαρντέμ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Νάταλι Πόρτμαν, Ράντι Κουέιντ, Μπλάνκα Πορτίγιο
Μοντάζ: Άνταμ Μπουμ
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Χαβιέ Αγκιρεσαρόμπε
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Πατρίτσια Φον Μπραντενστάιν
Μουσική: Βάρχαν Μπάουερ, Χοσέ Νιέτο
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α., Ισπανία
Έτος Παραγωγής: 2006
Διάρκεια: 113 λεπτά

Ο Μίλος Φόρμαν παρουσιάζει το 2006 μία επική υπερπαραγωγή εμπνευσμένη από τα έργα και τις ημέρες του μεγάλου Ισπανού εικαστικού καλλιτέχνη Φρανσίσκο Γκόγια. Τα ταραγμένα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων και της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης αναβιώνουν μοναδικά μέσα από τις ερμηνείες των Χαβιέ Μπαρντέμ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ και Νάταλι Πόρτμαν.

Στην Ισπανία του 1792 με την Καθολική εκκλησία να εξουσιάζει, ο Γκόγια είναι ο δημοφιλέστερος ζωγράφος της χώρας. Όταν η έφηβη μούσα του κατηγορείται ως αιρετική από έναν πονηρό καλόγερο που κινεί τα νήματα πίσω από την Ιερά Εξέταση, ένα μεγάλο σκάνδαλο θα ξεσπάσει που θα θέσει σε κίνδυνο τόσο τη δημιουργικότητα του μεγάλου καλλιτέχνη όσο και την ίδια τη ζωή του.

Η ιδέα για μια ταινία με θέμα τη ζωή του μεγάλου Ισπανού ζωγράφου Φρανσίσκο ντε Γκόγια και την εποχή της Ιεράς Εξέτασης ήταν στο μυαλό του Μίλος Φόρμαν από τα φοιτητικά του χρόνια στην Τσεχοσλοβακία: «Το project δεν ξεκίνησε με τον Γκόγια. Άρχισε από τότε που ήμουν φοιτητής. Τότε έπεσε στο χέρι μου ένα βιβλίο για την Ισπανική Ιερά Εξέταση και το γεγονός της καταδίκης ενός ανθρώπου που κατηγορήθηκε άδικα. Σκεφτόμουν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν η ραχοκοκαλιά μια θαυμάσιας ιστορίας. Υπήρχαν πολλοί παραλληλισμοί μεταξύ του κομμουνιστικού καθεστώτος και της Ιεράς Εξέτασης. Ήξερα φυσικά ότι μια τέτοια ιστορία δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει υπό το καθεστώς της πατρίδας μου εκείνη την εποχή, λόγος για τον οποίο παράτησα την ιδέα για αρκετά χρόνια».