Ο Μανουέλ ντε Ολιβέιρα γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου του 1908 στο Πόρτο της Πορτογαλίας. Το πλήρες όνομά του ήταν Μανουέλ Καντίντο Πίντο ντε Ολιβέιρα. Ο κορυφαίος Πορτογάλος κινηματογραφιστής, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 106 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα μοναδικό έργο, ενώ υπήρξε και ο γηραιότερος σκηνοθέτης στην ενεργό δράση, γυρίζοντας ταινίες μέχρι το τέλος της ζωής του.

Στο 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου – 10th Athens Avant Garde Film Festival, θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στην μεγάλη οθόνη, 12 μικρού, μεσαίου και μεγάλου μήκους ταινίες, oι περισσότερες από τις οποίες παρουσιάζονται σε πρώτη προβολή στην Ελλάδα ή σε αθηναϊκή πρεμιέρα. Bασικός ομιλητής για τον Ολιβέιρα θα είναι ο Ζοζέ Μανουέλ Κόστα (διευθυντής της Πορτογαλικής Ταινιοθήκης), ενώ για τις πρώτες του ταινίες θα μιλήσει ο Μιγκουέλ Σάμπρα (Miguel Seabra Lopes), σεναριογράφος της ταινίας «Πυρετός» (Α Febre) της Maya Da-Rin που θα προβληθεί στην ενότητα Athenian Premieres.

Μανοέλ ντε Ολιβέιρα / Manoel de Oliveira
(11 Δεκεμβρίου 1908 – 2 Απριλίου 2015)

Γεννημένος το 1908, στο Πόρτο, από ευκατάστατους γονείς, ο Ολιβέιρα  μυήθηκε στον κινηματογράφο το 1927. Πέθανε το 2015, στα 106 του χρόνια, έχοντας διανύσει 88 χρόνια μιας θαυμαστής κινηματογραφικής πορείας. Στη διάρκεια του πολέμου και υπό το αυταρχικό καθεστώς του Σαλαζάρ, σκηνοθέτησε την πρώτη του μυθοπλασία «Ανίκι-Μπόμπο» (1942), με προδρομικά νεορεαλιστικά στοιχεία, στην οποία αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας παιδιών σε μια φτωχογειτονιά του Πόρτο.

Μετά τον πόλεμο αποφάσισε να σπουδάσει πάνω στο έγχρωμο φιλμ στη Γερμανία. Η εντυπωσιακή χρήση του χρώματος, καθώς και το αναδυόμενο, ασυμβίβαστα μοντέρνο ύφος του, διαφαίνεται στο αριστούργημα «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» (1962), το οποίο εμπνεύστηκε από την τελετουργική αναπαράσταση των Παθών του Ιησού στην τοπική κοινότητα του χωριού Κουράλια της Πορτογαλίας.

Από τη δεκαετία του 1970 και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τρεις ταινίες από την Τετραλογία των Ματαιωμένων Ερώτων: την μπoυνουελική μαύρη κωμωδία «Παρελθόν και Παρόν» (1972), τη μεγαλοπρεπή «Καταραμένη Αγάπη»  (1979), μια τραγική ιστορία αγάπης, τοποθετημένη στα τέλη του 18ου αιώνα, για ένα ζευγάρι που είναι ερωτευμένο σε πείσμα των οικογενειών τους  και την απαράμιλλη «Φρανσίσκα» (1981), βασισμένη σε πραγματική ιστορία, που παρακολουθεί τις περιπέτειες ενός συγγραφέα και ενός φίλου του οι οποίοι ερωτεύονται δύο αδερφές.

Από τη δεκαετία του 1990 έως τον θάνατο του, ο Ολιβέιρα γύριζε μία ταινία τον χρόνο. Στο 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου, θα παρουσιαστούν οι ταινίες «Όχι ή η μάταιη δόξα της διαταγής» (1990), που διαδραματίζεται στην πορτογαλική αποικία της Αγκόλα, δίνοντας ένα σαφές αντί-πολεμικό μήνυμα: ότι οι αυτοκρατορίες πάντοτε αφήνουν πίσω τους μονάχα ερείπια, την «Κοιλάδα του Αβραάμ» (1993), μια πορτογαλική εκδοχή της Μαντάμ Μποβαρί και «Το κουτί» (1994), ένα ευαίσθητο πορτραίτο των φτωχών ανθρώπων στη Λισαβόνα με πρωταγωνιστές έναν τυφλό επαίτη και την κόρη του.

Τέλος, τόσο η ταινία «Ταξίδι στην αρχή του κόσμου» (1997) όσο και η αυτοβιογραφική «Το Πόρτο της παιδικής μου ηλικίας» (2001), αποκαλύπτουν έναν σκηνοθέτη που επιστρέφει στα μέρη της νιότης του. Αξίζει να αναφέρουμε πως στο «Ταξίδι στην αρχή του κόσμου», ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, στην τελευταία του εμφάνιση, υποδύεται τον ηλικιωμένο Πορτογάλο σκηνοθέτη Μανοέλ, ο οποίος, παρέα με φίλους ηθοποιούς, πραγματοποιεί γυρίσματα στα μέρη της νιότης του.

Το αφιέρωμα μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και δύο μικρού μήκους ταινίες του σκηνοθέτη: «Το κυνήγι» (1963), μια σαρκαστική παραβολή για τον πορτογαλικό φασισμό, που προέκυψε από την είδηση της επιχείρησης διάσωσης δύο αγοριών. Η ταινία κόπηκε από τη λογοκρισία και στην εποχή της προβλήθηκε με διαφορετικό, αισιόδοξο τέλος. Το «Δουλεύοντας στον ποταμό Δούρο» (1931) είναι η πρώτη ταινία του Μανοέλ ντε Ολιβέιρα: ένα ποιητικό, ασπρόμαυρο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με εικόνες από τον καθημερινό μόχθο στις όχθες του ποταμού Δούρου, καθώς διασχίζει την πόλη του Πόρτο.

10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου – 10th Athens Avant Garde Film Festival

Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, ο αγαπημένος θεσμός της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, το Νοέμβριο έχει γενέθλια. Κλείνει τα δέκα και το γιορτάζει με πολλές εκπλήξεις και αξιόλογες εκδηλώσεις και προβολές. Το 10ο AΑGFF διεξάγεται από 20 μέχρι και 30 Νοεμβρίου στην Ταινιοθήκη και στο ExileRoom, φιλοδοξώντας να αναδείξει ό,τι πιο φρέσκο και ρηξικέλευθο συμβαίνει στον παγκόσμιο κινηματογράφο.

Διαβάστε Επίσης:
Το Σινεμά Αλλιώς: 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου