Ο τελευταίος σπουδαίος ηθοποιός της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ, έφυγε σε ηλικία 103 ετών. Ο «Σπάρτακος» σηματοδοτεί τη δεύτερη συνεργασία του Κερκ Ντάγκλας με τον σημαντικότερο Αμερικανό σκηνοθέτη της γενιάς του, τον ιδιοφυή Στάνλεϊ Κιούμπρικ και με αφορμή την συμπλήρωση 60 χρόνων από την κυκλοφορία του, θυμόμαστε το βραβευμένο με Όσκαρ, επικό φιλμ.

Στη Ρώμη του 73 π.Χ. ο Λέντουλος Βατιάτος (Πίτερ Ουστίνοφ), αγοράζει έναν σκλάβο θρακικής καταγωγής, τον Σπάρτακο για να τον εκπαιδεύσει στη σχολή των μονομάχων που διαθέτει. Μια μέρα ο Βαριάτος δέχεται την επίσκεψη του διεφθαρμένου γερουσιαστή Μάρκου Λικίνιου Κράσσου (Λόρενς Ολίβιε), ο οποίος του ζητάει να οργανώσει μια μονομαχία μεταξύ σκλάβων, για να ψυχαγωγηθεί η σύζυγός του Λαίδη Έλενα (Νίνα Φοχ), η κουνιάδα του Κλαύδια (Τζοάνα Μπαρνς) και ο σύζυγός της Μάρκος Γλάβρος (Τζον Νταλ).

Στην αρένα ο Σπάρτακος καλείται να σκοτώσει τον αντίπαλό του, αλλά εκείνος αρνείται και επιτίθεται στον Μάρκο Λικίνιο που παρακολουθεί το θέαμα από την εξέδρα. Στη συνέχεια, ο Σπάρτακος κι οι υπόλοιποι σκλάβοι δημιουργούν μια στρατιά που απελευθερώνει όσους σκλάβους συναντήσει στο δρόμο της για τη Ρώμη. Τα νέα της εξέγερσης φτάνουν στη Ρώμη και προκαλούν αναστάτωση στη γερουσία.

Ο πολιτικός αντίπαλος του Κράσσου, Σεμβρόνιος Γράχκος (Τσαρλς Λότον), βρίσκει έναν τρόπο να κατατροπώσει τον Κράσσου που δε βρίσκεται στη Ρώμη. Στέλνει τον Μάρκο Γλάβρο να αντιμετωπίσει τους σκλάβους, αφήνοντάς ένα μικρό μέρος του στρατού με αρχηγό τον Ιούλιο Καίσαρα (Τζον Γκάβιν) να φυλάει τη Ρώμη, ενώ παράλληλα συνωμοτεί με τον Λέντουλο Βατιάτο, ο οποίος θεωρεί τον Κράσσο υπαίτιο της εξέγερσης.

Η υπόθεση της ταινίας είναι εμπνευσμένη από τη ζωή του Σπάρτακου, υποκινητή της επανάστασης των μονομάχων κατά την αρχαιότητα. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι ο Κερκ Ντάγκλας στον ρόλο του Σπάρτακου, ο Λόρενς Ολίβιε στον ρόλο του Μάρκου Λικίνιου Κράσου, η Τζιν Σίμονς στον ρόλο της Βαρίνιας, ο Πίτερ Ουστίνοφ στον ρόλο του εμπόρου σκλάβων, Λέντουλου Βατιάτου, ο Τζον Γκάβιν στον ρόλο του Ιουλίου Καίσαρα, ο Τσαρλς Λότον στον ρόλο του Σεμβρόνιου Γράκχου και ο Τόνι Κέρτις στον ρόλο του Αντωνίνου.

Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία της αριστουργηματικής, αντιπολεμικής ταινίας «Σταυροί στο Μέτωπο» (Paths of Glory – 1957), ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ και ο Κερκ Ντάγκλας, ενώνουν για δεύτερη φορά τις δυνάμεις τους, στην μεγάλη οθόνη. Το αποτέλεσμα θα είναι ένα επικό φιλμ, το οποίο θα τιμηθεί με τέσσερα Όσκαρ: «Σπάρτακος».

Για την ιστορία, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο πρώτος σκηνοθέτης της ταινίας, ήταν ο Άντονι Μαν, ο οποίος απολύθηκε μετά την πρώτη εβδομάδα γυρισμάτων από τον Κερκ Ντάγκλας, του οποίου η εταιρία Bryna Productions είχε αναλάβει και την παραγωγή της ταινίας. Έτσι, ο Αμερικανός ηθοποιός, θα μπει στην μικρή εκείνη λίστα των καλλιτεχνών, που είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν δύο φορές, με τον «δύσκολο», αλλά ιδιοφυή, Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Ο «Σπάρτακος», γυρίστηκε στα στούντιο της Universal, αλλά για τις επικές σκηνές στο πεδίο της μάχης, το συνεργείο και οι συντελεστές του έργου, ταξίδεψαν στην Ισπανία. Πρόκειται για ένα επικό ιστορικό δράμα, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Χάουαρντ Φαστ, το οποίο διασκευάστηκε για την μεγάλη οθόνη από τον θρυλικό σεναριογράφο Ντάλτον Τράμπο, το όνομα του οποίου βρισκόταν στην κορυφή της διαβόητης Μαύρης Λίστας του Μακαρθισμού.

Αυτή ήταν η πρώτη και η μόνη ταινία στην οποία ο Κιούμπρικ δεν είχε τον πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο. Μετά από 167 μέρες γυρισμάτων και αρκετούς μήνες στο δωμάτιο του μοντάζ, ο κορυφαίος Αμερικανός σκηνοθέτης, κατάφερε να ολοκληρώσει το φιλμ του, έστω κι αν δεν είχε το δικαίωμα να αλλάξει το σενάριο, όπως αρχικά ήθελε ο ίδιος.

Αν και αυτή ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή, η πιο επιτυχημένη εμπορικά ταινία της φιλμογραφίας του, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ έχοντας δει από κοντά τη δύναμη των μεγάλων στούντιο και τις ιδιοτροπίες των ηθοποιών – σταρ του, είναι πλέον αποφασισμένος ότι θα συνεχίσει να δημιουργεί ταινίες, με τους δικούς του όρους, έστω κι αν αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να απομακρυνθεί για πάντα από την Αμερική και το Χόλιγουντ.

Όπως προαναφέραμε, ο «Σπάρτακος» βραβεύτηκε με τέσσερα βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και με το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου για τον Πίτερ Ουστίνοφ. Ήταν η εμπορικότερη σε εισπράξεις ταινία στην ιστορία της Universal Pictures, μέχρι και το 1970, ενώ το 2017 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.

Στάνλεϊ Κιούμπρικ / Stanley Kubrick (26 Ιουλίου 1928 — 7 Μαρτίου 1999)

Τελειομανής, σχολαστικός, ιδιότροπος, λάτρης της λεπτομέρειας και πολλοί ακόμη είναι οι επιθετικοί προσδιορισμοί που έχουν συνοδέψει κατά καιρούς το έργο του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Πρόκειται πραγματικά για έναν εμβληματικό καλλιτέχνη που μέσα από τις ταινίες του, κατάφερε να διευρύνει τα όρια της Έβδομης Τέχνης, όσο ελάχιστοι.

Από αντιπολεμικά αριστουργήματα («Σταυροί στο Μέτωπο»), μέχρι επιστημονική φαντασία («2001: Οδύσσεια του Διαστήματος») και από πολιτική σάτιρα («Dr Strangelove»), μέχρι θρίλερ («Η Λάμψη») και ταινίες εποχής («Barry Lyndon»). Κάθε ταινία του Αμερικανού σκηνοθέτη αποτελεί κι ένα σημείο αναφοράς, στην πορεία και την εξέλιξη του Σινεμά.

Γι’ αυτό εξάλλου κι αν θα έπρεπε να επιλέξουμε έναν και μόνο σκηνοθέτη, για να αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό ιδιοφυής, μέσα από ολόκληρη την Ιστορία της Έβδομης Τέχνης, αυτός θα ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ένας καλλιτέχνης χαρισματικός και καινοτόμος, του οποίου η συμβολή, στην πορεία και την εξέλιξη του Σινεμά, υπήρξε καταλυτική.

Γεννημένος στη Νέα Υόρκη, στις 26 Ιουλίου του 1928 ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ υπήρξε εμπνευστής ενός άλλου Σινεμά. Αν και τιμήθηκε μόλις μ’ ένα Όσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ, για την ταινία «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», η επιρροή του στις μελλοντικές γενιές τόσο των θεατών όσο και των συναδέλφων του, υπήρξε καθοριστική. Ταινίες όπως το «Κουρδιστό Πορτοκάλι», «Η Λάμψη» και πολλές ακόμα δημιουργίες του Κιούμπρικ, έμειναν χαραγμένες στη μνήμη των θεατών, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον Κινηματογράφο.

Στις 7 Μαρτίου του 1999 στο Λονδίνο, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ έφυγε από τη ζωή και κηδεύτηκε, όπως ο ίδιος επιθυμούσε, στην Αγγλία όπου και διέμενε τα τελευταία σαράντα χρόνια της ζωής του. Έστω και καθυστερημένα, η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου αναγνώρισε την αξία και το έργο του Στάνλεϊ Κιούμπρικ μετά θάνατον και το 2000 τον τίμησε μ’ ένα Όσκαρ για την συνολική του προσφορά στον χώρο της Έβδομης Τέχνης.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι τρεις από τις ταινίες του επιλέχθηκαν από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στον κατάλογο των 100 καλύτερων ταινιών στην Αμερική. Πρόκειται για τα φιλμ: «2001: A Space Odyssey» (στο νούμερο 22), «Dr Strangelove» (στο νούμερο 26) και «A Clockwork Orange» (στο νούμερο 46). Γνωστός ως ο πλέον ολοκληρωμένος και καινοτόμος σκηνοθέτης, ο Κιούμπρικ δημιούργησε ταινίες εγκώμια, συχνά αμφιλεγόμενες, ωστόσο πάντα αντάξιες της τελειομανής φύσης του.

Κερκ Ντάγκλας / Kirk Douglas (9 Δεκεμβρίου 1916 – 5 Φεβρουαρίου 2020)

Ο σπουδαίος Αμερικανός ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, παραγωγός ταινιών, αλλά και συγγραφέας, Κερκ Ντάγκλας, ήταν ο τελευταίος μεγάλος αστέρας της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ. Στην πλούσια φιλμγραφία του, συναντάμε τις ταινίες: «Αμάρτημα του Παρελθόντος» (Out of the Past – 1947), «Φλογισμένα Πάθη» (Champion – 1949), «Αστυνομική Ιστορία» (Detective Story – 1951), «Το Τελευταίο Ατού» (Ace in the Hole – 1951), «Η Ωραία και το Κτήνος» (The Bad and the Beautiful – 1952), «20 Χιλιάδες Λεύγες Υπό την Θάλασσα» (20000 Leagues Under the Sea – 1954), «Η ζωή ενός ανθρώπου» (Lust for Life – 1956), «Σταυροί στο Μέτωπο» (Paths of Glory – 1957), «Σπάρτακος» (Spartacus – 1960) και «Επτά Ημέρες του Μαΐου» (Seven Days in May – 1964).

Συνολικά προτάθηκε τρεις φορές για Όσκαρ Ά Ανδρικού Ρόλου, χωρίς όμως να το κερδίσει ποτέ. Ωστόσο το 1995 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών του απένειμε Τιμητικό Βραβείο Όσκαρ για τα 50 χρόνια παρουσίας ως δημιουργική και ηθική δύναμη στον κόσμο του Κινηματογράφου. Έχει επίσης βραβευτεί από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI) με βραβείο προσφοράς στην Έβδομη Τέχνη, ενώ το 1999 τον κατέταξε στη 17η θέση της λίστας με τους σημαντικότερους σταρ, όλων των εποχών.

• Διαβάστε επίσης:
• Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Διερευνώντας τα όρια της Έβδομης Τέχνης
• Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Ο σκηνοθέτης από το μέλλον
• Κερκ Ντάγκλας: Ο «σκληρός» του Χόλιγουντ

Σπάρτακος / Spartacus
Σκηνοθεσία: Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Σενάριο: Ντάλτον Τράμπο, Χάουαρντ Φαστ (μυθιστόρημα)
Πρωταγωνιστές: Κερκ Ντάγκλας, Λόρενς Ολίβιε, Τζιν Σίμονς, Τσαρλς Λότον, Τόνι Κέρτις, Πίτερ Ουστίνοφ, Τζον Γκάβιν
Μουσική: Άλεξ Νορθ
Φωτογραφία: Ράσελ Μέτι και Clifford Stine
Μοντάζ: Robert Lawrence, Robert Lawrence και Irving Lerner
Έτος Παραγωγής: 1960
Χώρα Παραγωγής: Η.Π.Α.
Διάρκεια: 184 λεπτά