Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Μήπως είναι η εργασία; Μήπως η μάθηση; Η οικογένεια; Ο πλούτος; Και τι κάνουμε όταν ο θάνατος μας χτυπά την πόρτα; Έχει η ζωή μας κάποιο νόημα ή όλα είναι μάταια; Τον Μάιο του 1983, η θρυλική παρέα των Monty Python σοκάρει το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, με την 5η και τελευταία ταινία τους. Η παρέα που όρισε τη σάτιρα στο Σινεμά, παρουσιάζει τον καλύτερο της εαυτό και κερδίζουν δικαίως το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής. Σαράντα χρόνια μετά θυμόμαστε το θρυλικό «Νόημα της Ζωής».

Η ταινία προσπαθεί να δώσει μια απάντηση στα βασανιστικά ερωτήματα: ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε; Αλλά εδώ δεν πρόκειται για καμιά φιλοσοφική πραγματεία. Εδώ πρόκειται για τους Monty Python, που με το θεότρελο, «άσεμνο» χιούμορ τους, δεν αφήνουν τίποτα χωρίς να μπει στο στόχαστρο της κριτικής τους. Σατιρίζουν μέχρι τελικής πτώσεως όλους τους κοινωνικούς περιορισμούς που μας εμποδίζουν να χαρούμε την ομορφιά της ζωής.

Οι Monty Python, μέσα από μια σειρά απολαυστικά σκετς, παρουσιάζουν όλα τα στάδια της ζωής: γέννηση, εκπαίδευση, δουλειά, γάμο, σεξ, κοινωνία, θάνατο, γεμίζοντας τις ιστορίες με απίστευτες κωμικές ατάκες, αναρχικό χιούμορ, απρόσμενα μουσικά νούμερα, animation, εξωφρενικές μεταμφιέσεις κ.α. Μια τυπική δηλαδή ταινία των Monty Python. Μια κωμωδία, με όλα εκείνα τα στοιχεία που λατρέψαμε σε αυτή την απίθανη κωμική ομάδα, που άφησε ιστορία στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Η ταινία έχει σπονδυλωτή δομή. Χωρίζεται σε κεφάλαια, που καλύπτουν όλα τα στάδια της ζωής ενός ανθρώπου. Οι ιστορίες είναι διαφορετικές μεταξύ τους αλλά απαντούν όλες σε πλευρές του ίδιου θέματος. Συγκεκριμένα, οι Monty Python αναλύουν τις «7 ηλικίες του ανθρώπου», όπως τις περιγράφει ο Σαίξπηρ στην κωμωδία του «Όπως σας αρέσει»: νήπιο, κλαψιάρης μαθητής, εραστής, φαντάρος, δικαστής, ανόητος γέρος, ξεκούτιασμα και απόλυτη λήθη.

Στο πρώτο κεφάλαιο, η ταινία περιλαμβάνει τα σκετς «το θαύμα της γέννησης» και «Τρίτος κόσμος», όπου, αφού έχουμε παρακολουθήσει μια πολύ απρόβλεπτη γέννα, μεταφερόμαστε σε μια εργατική γειτονιά του Γιόρκσαϊρ, όπου γεννάνε αμέτρητα παιδιά, καθοδηγούμενοι από θρησκευτικούς περιορισμούς. Το σκετς καταλήγει σε ένα «βλάσφημο» μιούζικαλ, με τον μοναδικό τρόπο των Monty Python. Στο δεύτερο κεφάλαιο, «Ανάπτυξη και μάθηση» βλέπουμε μια σχολική τάξη, όπου το σεξ δεν είναι απαγορευμένο ζήτημα, αλλά ευκαιρία για γνώση. Ο καθηγητής παραδίδει μάθημα σεξουαλικής αγωγής και μάλιστα με ζωντανή πρακτική.

Στο τρίτο κεφάλαιο, «Πολεμώντας αλλήλους», περνάμε από διάφορους ιμπεριαλιστικούς πολέμους της Μεγάλης Βρετανίας, όπου, ανάμεσα στα άλλα, βλέπουμε μια επίθεση που συνεχώς αναβάλλεται λόγω γενεθλίων, αλλά κι έναν τραυματισμένο στρατιωτικό που ψάχνει το πόδι του. Στο τέταρτο κεφάλαιο, «Μέση ηλικία», βλέπουμε τις διακοπές ενός μεσήλικου ζευγαριού σε ένα γκροτέσκο μέρος, που όμως περνά απαρατήρητο εξαιτίας της κοινωνικής συμβατικότητας. Στο πέμπτο κεφάλαιο, «μεταμόσχευση ζωντανών οργάνων», βλέπουμε πώς μπορείς να χάσεις το συκώτι σου χωρίς να το καταλάβεις. Πρόκειται για γνήσιο black humor.

Στο έκτο κεφάλαιο, «τα φθινοπωρινά χρόνια», βλέπουμε έναν πλούσιο, υπερβολικά παχύσαρκο κύριο κυριολεκτικά να σκάει από το φαΐ. Στο έβδομο στάδιο, «Θάνατος», μια κοινωνική εκδήλωση χαλάει από έναν απρόσμενο επισκέπτη, που φοράει μαύρη κουκούλα και κρατάει δρεπάνι. Σας θυμίζει κάποιον; Και πώς θα τον αντιμετωπίσουν οι καλεσμένοι; Πρέπει να ανησυχούν ή όλα είναι καλά γιατί: «στον παράδεισο πάντα είναι Χριστούγεννα»;

Στην ταινία βλέπουμε ότι σατιρίζεται η εκκλησία και πόσο έχει επιδράσει στη γεννητικότητα των εργατικών τάξεων, το σχολείο ως θεματοφύλακας της ηθικής που καταπιέζει τη σεξουαλικότητα των νέων, η σύγχρονη εργασία – δουλεία στις πολυεθνικές εταιρείες, τα μπερδεμένα συστήματα υγείας, η βουλιμία των πλούσιων κοινωνικών τάξεων, η τρέλα και η ανοησία του πολέμου, αλλά και ο ύστατος φόβος μας μπροστά στον ερχομό του θανάτου. Την ίδια στιγμή, όλα τα βαθιά νοήματα της ζωής σχολιάζονται από έξι χρυσόψαρα μέσα σε ένα ενυδρείο, που δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους Monty Python, σε ένα τρελό alter ego τους.

Οι Monty Python στην τελευταία τους ταινία ως ομάδα, δίνουν το πιο ώριμο έργο της καριέρας τους, που είναι συνάμα και το πιο καυστικό, ωμό και γκροτέσκο. Το «Νόημα της Ζωής» είναι μια απίστευτα κωμική ταινία. Αλλά είναι κι ένα απόσταγμα της σοφίας αυτής της ιδιοφυούς παρέας Άγγλων κωμικών. Το γέλιο που προσφέρει είναι άφθονο και σουρεαλιστικό αλλά πάντα έχει σκοπό να παρωδήσει τη σοβαροφάνεια και τους ασφυκτικούς θεσμούς του πολιτισμένου κόσμου. Οι Monty Python φτάνουν το χιούμορ βαθιά στο πρόβλημα και αφήνουν έτσι παρακαταθήκη στον κινηματογράφο, τη δική τους συμβολή στο νόημα της ζωής.

Οι «Monty Python» σχηματίστηκαν τη δεκαετία του ’60 από τους Γκρέιαμ Τσάπμαν, Τζον Κλιζ, Έρικ Άιντλ, Τέρι Γκίλιαμ, Τέρι Τζόουνς, Μάικλ Πάλιν. Για αρκετά χρόνια τα έξι μέλη δούλευαν για λογαριασμό της τηλεόρασης του BBC γράφοντας και παίζοντας, παράλληλα. Λίγο πριν το «Flying Circus», o Τζον Κλιζ και ο Γκρέιαμ Τσάπμαν είχαν μόλις ολοκληρώσει το σόου «At last the 1948 Show», ενώ οι Ερικ Αϊντλ, Μάικλ Πέιλιν, Γκρέιαμ Τσάπμαν και Τέρι Τζόουνς μαζί με τον μοναδικό Αμερικανό της παρέας, τον Τέρι Γκίλιαμ, είχαν ετοιμάσει το «Do not adjust your set», ένα πρόγραμμα για παιδιά.

Το 1969 συνεργάστηκαν όλοι μαζί ως μια ομάδα και έστησαν το σόου «Monty Python’s Flying Circus», μια παραγωγή βασισμένη σε σατιρικά σκετς. Το πρώτο επεισόδιο προβλήθηκε τον Οκτώβριο του ’69 και άλλαξε τα δεδομένα στη βρετανική τηλεόραση, καταρρίπτοντας κάθε συντηρητική αντίληψη μ’ ένα μοναδικό αναρχικό χιούμορ που ξέφυγε πολύ γρήγορα εκτός συνόρων, γνωρίζοντας παγκόσμια επιτυχία. Οι ευφυέστατοι καλλιτέχνες έθεσαν νέα θεμέλια στην κωμωδία, αλλάζοντας όχι μόνο την αντιμετώπισή της από τον μέσο θεατή αλλά ταυτόχρονα και τον τρόπο σκέψης του.

Το «Ιπτάμενο Τσίρκο των Μόντι Πάιθον» ολοκληρώθηκε το 1974, ύστερα από τέσσερις επιτυχημένες σεζόν και σαράντα πέντε συνολικά επεισόδια, αλλάζοντας πλέον για πάντα το μέσο της βρετανικής – και όχι μόνο – τηλεόρασης. Η σάτιρά τους δεν άφησε τίποτα ασχολίαστο, άγγιξε τολμηρά και με καυστικό τρόπο, θέματα ταμπού μέχρι τότε. Την πολιτική, τη γραφειοκρατία, την οικογένεια, τη θρησκεία, ιστορικά πρόσωπα, καθημερινές καταστάσεις απλών ανθρώπων και πάνω απ’ όλα την υποκρισία μιας παρηκμασμένης αυτοκρατορίας που ζούσε ακόμη κάτω από τη σκιά του ξεπερασμένου παρελθόντος της.

Μετά το τέλος της σειράς, ακολούθησαν πέντε ταινίες με την ίδια σατιρική διάθεση, το ίδιο αυθεντικό ύφος και το ίδιο καυστικό χιούμορ:

• And Now for Something Completely Different (1971)
• Monty Python and the Holy Grail (1975)
• Monty Python’s Life of Brian (1979)
• Monty Python Live at the Hollywood Bowl (1982)
• Monty Python’s The Meaning of Life (1983)

Ο κινηματογράφος βοήθησε πολύ στην εξάπλωση και παγκοσμιοποίηση του φαινομένου «Monty Python» καθώς, αντίθετα με την τηλεοπτική σειρά που δεν μεταδιδόταν παντού, οι ταινίες προβάλλονταν πλέον σε όλο τον κόσμο.

Οι «Monty Python» στάθηκαν απέναντι στο κατεστημένο διακωμωδώντας το, όσο ελάχιστοι στο παρελθόν. Έσπασαν στερεότυπα στην έννοια της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι ποτέ δεν έπαψαν να μας θυμίζουν: «πρέπει πάντοτε να κοιτάζουμε τη φωτεινή πλευρά της ζωής / Always Look on the Bright Side of Life…»

Διαβάστε Επίσης:

• Monty Python: Η παρέα που όρισε τη σάτιρα
• 40 χρόνια «Life of Brian»: Το σατιρικό έπος των Monty Python
• «Το Αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης»

Το Νόημα της Ζωής / Monty Python’s The Meaning of Life
Σκηνοθεσία: Τέρι Τζόουνς
Σενάριο: Γκράχαμ Τσάπμαν, Τζον Κλιζ, Ερικ Αιντλ, Τέρι Γκίλιαμ, Τέρι Τζόουνς, Μάικλ Πάλιν
Πρωταγωνιστούν: Γκράχαμ Τσάπμαν, Τζον Κλιζ, Ερικ Αιντλ, Τέρι Γκίλιαμ, Τέρι Τζόουνς, Μάικλ Πάλιν
Φωτογραφία: Πίτερ Χάναν, Ρότζερ Πρατ
Μοντάζ: Τζούλιαν Ντόιλ
Μουσική: Τζον Ντου Πρεζ
Έτος Παραγωγής: 1983
Χώρα Παραγωγής: Ηνωμένο Βασίλειο
Διάρκεια: 107 λεπτά