Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη βρίσκεται προ των πυλών και είναι ικανή να δημιουργήσει νέα όντα τα οποία θα διαθέτουν σύντομα ισάξια ή και ανώτερη νοημοσύνη από τον μέσο άνθρωπο, ενώ παράλληλα πολύ σύντομα βρίσκεται μία άλλη σημαντική αλλαγή για την ανθρώπινη φύση. H καταγραφή, η ανάγνωση και η επέκταση της ανθρώπινης νόησης πέρα από το ανθρώπινο σώμα, σε συσκευές, μέσω της παρέμβασης στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Οι συνέπειες είναι θεμελιώδεις για το πώς βλέπουμε την ανθρώπινη φύση, θέτοντας τεράστια ζητήματα ηθικά και πολιτικά για την Δημοκρατία, τις πολιτικές ελευθερίες, την ανεργία και τις μορφές άσκησης πολιτικής εξουσίας, σε μία περίοδο που η Ακροδεξιά διεθνώς έχει πάρει το πάνω χέρι.

Αυτά είναι μερικά από τα σημεία της καταπληκτικής ομιλίας, του πρωτοπόρου Επίκουρου Καθηγητή Σύγχρονης Φιλοσοφίας και Γνωσιακής Επιστήμης, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Σπυρίδωνα – Ορέστη Παλέρμου, με θέμα: «Νους και Μηχανές: Προσβλέποντας στην Κυβερνο-Ηθική του Μέλλοντος», η οποία πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη στην κατάμεστη αίθουσα του Πολύκεντρου του Δήμου Ηρακλείου.

Συνδιοργάνωσαν το «Συμπόσιο Πολιτισμού», το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ), το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (Ι.Η.Δ.Λ.) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (Ι.Τ.Ε.), υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης.

Στον εξαιρετικό χαιρετισμό της η Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού και Ισότητας της Περιφέρειας Κρήτης, Γεωργία Μηλάκη, τόνισε μεταξύ των άλλων πως στις ραγδαίες εξελίξεις που έρχονται με την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, πρέπει να ξαναδούμε τα φιλοσοφικά και επιστημονικά κριτήρια του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη για την διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ των νέων έξυπνων μηχανών και του ανθρώπου.

Ο Πρύτανης του ΕΛΜΕΠΑ, Νίκος Κατσαράκης, επικεντρώθηκε στο μεγάλο θέμα της ανεργίας που θα προκύψει σε διεθνές επίπεδο με την μαζική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης καθώς και στο ζήτημα της Κλιματικής Κρίσης και κατά πόσο μπορεί να λυθεί, θέτοντας άμεσα την ταξική και πολιτική διάσταση του προβλήματος .

Ο Αναπληρωτής Διευθυντής του ΙΗΔΛ, του Ι.Τ.Ε., Μανόλης Στρατάκης στον χαιρετισμό του, έθεσε θεμελιακά ερωτήματα προς απάντηση και τόνισε μεταξύ των άλλων: «η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) και οι εφαρμογές της διαμορφώνουν ολοένα και περισσότερο την καθημερινότητά μας, τις αξίες μας την γνώση καθώς και το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Νομίζω ότι από το γεγονός αυτό ανοίγουν ερωτήματα τα οποία είναι και κοινωνικά και φιλοσοφικά και επιστημονικά.. .. Πώς αλλάζει ο ανθρώπινος Νους με την Τεχνητή Νοημοσύνη ; Πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει με τις θεωρίες για τον Νου; Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον μας και τι τεχνητή νοημοσύνη θέλουμε; Πάντως σίγουρα είναι ένας ακόμη λόγος η επιστήμη να βρίσκεται σε διάλογο τόσο με τον εαυτό της όσο και με την κοινωνία και τη φιλοσοφία, ώστε να επικοινωνεί και να κατανοεί τις ευκαιρίες, τις ιδέες, τις ανάγκες αλλά και τους κινδύνους και τα προβλήματα που ανακύπτουν… Στο ΙΗΔΛ, δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με την έρευνά μας στην ανάπτυξη λύσεων που όχι μόνο προάγουν την καινοτομία αλλά και διασφαλίζουν ότι αυτή εξυπηρετεί την κοινωνία με τρόπο ηθικό και δίκαιο».

Την εκδήλωση συντόνισε ο υποψήφιος διδάκτορας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Ι.Τ.Ε., Ιάκωβος Γεωργουδής Πιταροκοίλης.

Ο κεντρικός ομιλητής και πρωτοποριακός φιλόσοφος σε διεθνές επίπεδο, Ορέστης Παλέρμος, έριξε μερικές «βόμβες», κριτικής γνώσης που αφύπνισαν συνειδήσεις για τις ραγδαίες εξελίξεις, οι οποίες σχετίζονται με τις ελευθερίες, την δημοκρατία των πολιτών και δημιούργησαν έντονους προβληματισμούς σε ένα πλούσιο διάλογο που διεξήχθη με κομμένη την ανάσα χωρίς να φύγει κανένας πολίτης.

Συγκεκριμένα ο κύριος Παλέρμος, παρουσίασε, για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό, δύο αλληλένδετα, τρέχοντα και μελλοντικά ζητήματα καθηλώνοντας κυριολεκτικά το κοινό. Το πρώτο είναι η μετάβαση από την υπάρχουσα τεχνητή νοημοσύνη στην γενική τεχνητή νοημοσύνη, μια νοημοσύνη, δηλαδή, που είναι ικανή να προσομοιάσει όλες τις ικανότητες του μέσου ατόμου, εξίσου καλά.

Δεύτερον, σύμφωνα με την υπόθεση του επεκτεταμένου νου, καθίσταται ικανή η δυνατότητα επέκτασης των γνωσιακών δυνατοτήτων του ατόμου πέρα από τα όρια του βιολογικού σώματος σε τεχνολογικές συσκευές, όπως οι διεπαφές μηχανής – εγκεφάλου και τα εγκεφαλικά εμφυτεύματα, δημιουργώντας έναν ενιαίο γνωσιακό σύστημα.

Η κάθε περίπτωση, όπως περιέγραψε ο εν λόγω Καθηγητής, οδηγεί, από διαφορετικό δρόμο, στην δημιουργία νοημόνων οντοτήτων, οι οποίες δεν συγκροτούνται πλήρως από βιολογική ύλη, όπως στην περίπτωση των ανθρώπων και των ζώων, αλλά, παρόλα αυτά, επιδεικνύουν γνωσιακές ικανότητες και συμπεριφορές παρόμοιες – ή ακόμη και ανώτερες – από αυτές των ανθρώπων.

Πώς μπορεί να συμβεί αυτό το ενδεχόμενο; Όπως ανέλυσε διεξοδικά και με γλαφυρό τρόπο για τον μέσο πολίτη ο κ. Παλέρμος, οι οντότητες αυτές μπορούν είτε να προκύψουν μέσα από την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, είτε μέσα από την σύζευξη ανθρώπων και τεχνολογιών (τα λεγόμενα cyborgs, ή, σε ελεύθερη μετάφραση, κυβερνο-όντα).

Αναπόφευκτα, η συζήτηση μετακινήθηκε στα κοινωνικά ζητήματα και τις ηθικές προκλήσεις που ανοίγουν από αυτές τις εξελίξεις. Αφενός ανακύπτει το ζήτημα του εάν επιθυμούμε να αναπτύξουμε μία νοημοσύνη εφάμιλλη με τη δική μας, η οποία θα μπορεί σύντομα να μας υπερβεί.

Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο αφορά τόσο στην αδυναμία μας να κατανοήσουμε όσο και να τιθασεύσουμε μία τέτοια νοημοσύνη. Ένα από τα προβλήματα έχει να κάνει με τις αξίες και τους στόχους που θα θέλαμε να εξυπηρετεί μία τέτοια νοημοσύνη· φαινομενικά πανανθρώπινες αξίες,–όπως η ανθρώπινη χαρά και ελευθερία–τις οποίες, όμως, η φιλοσοφία και οι ανθρωπιστικές επιστήμες δεν έχουν καταφέρει να ορίσουν με σαφήνεια, παραμένοντας έτσι ανοιχτές σε ποικίλες, συχνά αμφιλεγόμενες, ή ακόμα και απρόβλεπτα επικίνδυνες μεταφράσεις.

Αφετέρου η επέκταση του ανθρώπινου νου σε συσκευές, οι οποίες θα μπορούν να θεραπεύσουν σωματικές και νοητικές αναπηρίες (όπως, για παράδειγμα, έξυπνα γυαλιά για τυφλούς), ή ακόμα και συσκευές σαν τα chips της Neuralink που θα δίνουν τη δυνατότητα χειρισμού ψηφιακών περιφερειακών (όπως υπολογιστές και τα βιονικά άκρα), ανοίγει, για πρώτη φορά, το δρόμο σε τρίτους να αποκτούν πρόσβαση και να χειραγωγούν τη σκέψη, παρακάμπτοντας τη βούληση και την κριτική αντίληψη των ατόμων.

Παράλληλα ο κ. Παλέρμος, έθεσε το ερώτημα του εάν τέτοιες γνωσιακά ενσωματωμένες συσκευές θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται απλώς ως αντικείμενα ιδιοκτησίας ή ως μέρη των προσώπων, τα οποία είναι ηθικά και νομικά ισάξια με τη βιολογική τους διάσταση.

Δύο ακόμη σημαντικά ζητήματα που ανοίγει η δυνατότητα ύπαρξης τεχνητής νοημοσύνης και κυβερνο-όντων είναι, αφενός, το εάν είναι επιθυμητό να δημιουργηθούν νέες, σύνθετες και πιο ανεπτυγμένες νοήμονες οντότητες και, αφετέρου, τον τρόπο με τον οποίο, κατά την μετάβαση αυτή, μπορεί να διασφαλιστεί η ελευθερία της σκέψης.