Υπολογίζεται ότι ένα εκατομμύριο άνθρωποι μαζεύτηκαν στις παραλίες της κεντρικής Φλόριντα εκείνο το πρωινό της 16ης Ιουλίου του 1969 για να δουν ζωντανά την εκτόξευση του πυραύλου της αποστολής «Απόλλων 11» που φιλοδοξούσε να στείλει τους πρώτους ανθρώπους στη Σελήνη.

Τέσσερα 24ωρα αργότερα, ο Νηλ Άρμστρονγκ και ο Μπαζ Όλντριν (ο τρίτος της αποστολής ήταν ο Μάικλ Κόλινς), έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που περπάτησαν στην επιφάνεια του φεγγαριού, περνώντας στην ιστορία. Ακόμη 500 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι είδαν αυτή την ιστορική εκτόξευση σε απευθείας μετάδοση από την τηλεόραση σε όλο τον κόσμο.

«Όλοι κερδισμένοι»

Για την NASA, η επιτυχία της αποστολής ήταν σχεδόν ζήτημα ύπαρξης γι΄αυτήν, αφού, το πρόγραμμα «Απόλλων», από το 1961 μέχρι και το 1972 που «έτρεξε», κόστισε συνολικά 25,4 δισεκατομμύρια δολάρια της δεκαετίας του ’60, περίπου 180 δις. σημερινά δολάρια. Μόνο ο πόλεμος στο Βιετνάμ είχε στοιχίσει περισσότερο. Ουδείς από το επιστημονικό προσωπικό της είχε ψευδαισθήσεις τι θα σήμαινε μια αποτυχία, εν μέσω ακμής του Ψυχρού Πολέμου και με την Σοβιετική Ένωση να κυριαρχεί στην κούρσα του διαστήματος.

Για το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, ήταν ένα στοίχημα που έπρεπε να κερδηθεί οπωσδήποτε, ακριβώς λόγω του ανταγωνισμού με την ΕΣΣΔ, αλλά και για εσωτερική, πολιτικο-ιδεολογική χρήση. Η αμερικανική κοινωνία της εποχής ήταν βαθιά διχασμένη, τόσο οικονομικά, όσο και πολιτικά. Με αιχμή την αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ, αναπτύχθηκε ένα γιγαντιαίο αντιπολεμικό κίνημα, το οποίο, πολύ γρήγορα, αγκάλιασε και εξέφρασε την αντίθεση σε διαχρονικές πληγές των ΗΠΑ, όπως ο ρατσισμός, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός, τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων, το δικαίωμα στην σεξουαλική επιλογή και τη διαφορετικά και γενικά, το αίτημα για εμπέδωση και ενσωμάτωση του συνόλου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το αμερικανικό κράτος. 

Διαβάστε επίσης: Γιατί η «μαύρη Αμερική» δεν πανηγύρισε για το «Απόλλων 11»

Έτσι για τις συστημικές «δεξαμενές σκέψης», το πρόγραμμα «Απόλλων» και ειδικά η 11η αποστολή του, θεωρούνταν ότι ήταν διαθέσιμο για ιδεολογική εκμετάλλευση, στην «γραμμή» των σπουδαίων επιτευγμάτων στα οποία μπορεί να φτάσει ένα «ενωμένο έθνος». Μάλιστα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον τράβηξε αυτό το ιδεολόγημα σε πλανητικό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό, ότι μιλώντας στους αστροναύτες δήλωσε: «Για μια ανεκτίμητη στιγμή σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, όλοι οι άνθρωποι στη Γη είναι πραγματικά ένα»…

Για τον λαό, η πρόσληψη της αποστολής είχε επίσης χαρακτηριστικά διχασμού. Για το φτωχό, αποκλεισμένο και θύμα ρατσισμού, μαύρο κομμάτι της Αμερικής, η εκτόξευση ήταν είτε αδιάφορη, είτε αφορμή για οργισμένες διαδηλώσεις. Κυρίως, η αντίθεση από το οργανωμένο κίνημα για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών, επικεντρωνόταν στο γεγονός ότι, αφενός τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να δοθούν για να βελτιωθεί η ζωή εκατομμυρίων εξαθλιωμένων, αφετέρου, ότι κάθε άλλο παρά «όλους» τους Αμερικανούς αφορούσε, παρά μόνο το λευκό, «χορτασμένο» τμήμα του. Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και σε συμβολικό επίπεδο, το αμερικανικό κράτος απέτυχε παταγωδώς: Όλοι οι αστροναύτες που πάτησαν στην Σελήνη μέχρι σήμερα είναι λευκοί άνδρες.

Παρόλ΄αυτά, αντικειμενικά, η ανθρωπότητα έκανε όντως ένα τεράστιο άλμα πατώντας στον φυσικό δορυφόρο του πλανήτη μας. Μετά την εκτόξευση του Γκαγκάριν, ήταν η πιο συναρπαστική στιγμή στην περιπέτεια της κατάκτησης του διαστήματος. Σε επιστημονικό επίπεδο, προσέθεσε ανεκτίμητη νέα γνώση και άνοιξε απεριόριστους δρόμους στην μαζική χρήση των καινοτομιών που χρησιμοποιήθηκαν.

«Πυροτέχνημα»

Δυστυχώς, η συνέχεια δεν ήταν αναλόγως συναρπαστική. Μετά το ιστορικό βήμα του Άρμστρονγκ το δημόσιο ενδιαφέρον για τις προσεληνώσεις εξαντλήθηκε και οι αμφιβολίες για τα οφέλη από αυτές μεγάλωσαν. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και η αποτυχία της προσπάθειας της NASA να μετατρέψει τις καινοτομίες του προγράμματος σε πρακτικές και φθηνές εφαρμογές για τη βελτίωση της ζωής των φτωχών νοικοκυριών, αποτυχία που βέβαια χρεώνεται στους πολιτικούς και όχι στους επιστήμονες. Ο Νίξον έκλεισε γρήγορα το πρόγραμμα «Απόλλων» και απέρριψε κάθε σκέψη για κατασκευή σεληνιακής βάσης.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το εργατικό δυναμικό της NASA, συμπεριλαμβανομένων των αστροναυτών, διαφοροποιήθηκε ως προς τη συμμετοχή γυναικών και μειονοτήτων και η Αμερική εξέλεξε τον πρώτο μαύρο πρόεδρό της. Αλλά με την κρατική χρηματοδότηση για την διαστημική έρευνα να εξακολουθεί να ορίζεται με βάση πολιτικά και όχι επιστημονικά κριτήρια, η NASA πέρασε σε μια φάση «ημιζωής», με την πρώτη προσελήνωση να φαντάζει σαν ένα όλο και πιο μακρινό «πυροτέχνημα», το οποίο σχεδόν εξαφανίστηκε και πέρασε στη «χώρα» του μύθου, με τις τραγωδίες των διαστημικών λεωφορείων «Τσάλεντζερ», το 1986 και «Κολούμπια» το 2003.

Για δεκαετίες, ουδείς φαινόταν να ασχολείται με την Σελήνη. Ο Άρης έγινε το νέο διαστημικό, επιστημονικό – και στο βάθος επιχειρηματικό – «Ελντοράντο». Μαζί με τις μη επανδρωμένες αποστολές διαστημοσυσκευών στα σύνορα του Γαλαξία μας. Οι επιστημονικές υποσχέσεις για πλούσια αποθέματα πρώτων υλών στο αχανές σύμπαν άνοιξε την όρεξη της αγοράς και, σιγά – σιγά, τις κάνουλες της κρατικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης.

Ο καταλύτης όμως για να επανέλθει θριαμβευτικά το φεγγάρι μας στο προσκήνιο ήταν η είσοδος στη νέα κούρσα του διαστήματος νέων ισχυρών παικτών δίπλα στους παραδοσιακούς (ΗΠΑ, Ρωσία, Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία): Η Κίνα, η Ινδία και, πιο «σεμνά», το Ισραήλ.

Η Σελήνη και πάλι στη «μόδα»

Η Κίνα μπήκε πολύ δυναμικά. Τον περασμένο Ιανουάριο σημείωσε ένα ιστορικό διαστημικό επίτευγμα, καθώς έγινε η πρώτη χώρα που πρώτη «άγγιξε» τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, όπου προσεληνώθηκε το ρομποτικό σκάφος της Chang’e-4.

Το σκάφος, που είχε εκτοξευθεί στις 7 Δεκεμβρίου με ένα πύραυλο Long March-3B, με σκοπό να μελετήσει τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, η οποία είναι μόνιμα αόρατη από τη Γη, περιελάμβανε μια στατική άκατο και ένα μικρό ρόβερ, ενώ πολλά από τα επιστημονικά όργανα του ήταν ευρωπαϊκής κατασκευής.

Εκεί, το Chang’e-4 κατέγραψε ακόμη μία πρωτιά: Στο πλαίσιο πειράματος για μίνι βιόσφαιρα στη Σελήνη, βλάστησε ένας σπόρος βαμβακιού, ο πρώτος στο φεγγάρι.

Στο μεταξύ, οι παλαιότερες υποψίες για ύπαρξη πολύ νερού στη Σελήνη, άρχισαν να γίνονται βεβαιότητες τα τελευταία δύο χρόνια, προσελκύοντας στην σεληνιακή κούρσα και την οικονομική ελίτ. Παρουσιάζοντας, τον περασμένο Μάιο, τις «σεληνιακές» φιλοδοξίες του, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, ο Αμερικανός ιδρυτής και ιδιοκτήτης της Amazon και της διαστημικής εταιρείας Blue Origin, Τζεφ Μπέζος, χρησιμοποίησε τη φράση: «Ήρθε η ώρα για την Αμερική να επιστρέψει στο φεγγάρι. Αυτή τη φορά για να μείνει».

ΗΠΑ: Προς την Σελήνη, ξανά… με ιδιώτες

Με αυτά και μ’ εκείνα, οι ΗΠΑ άρχισαν να κοιτούν με νέο μάτι τον δορυφόρο μας. Έτσι, τον περασμένο Μάρτιο η NASA ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να στείλει ξανά αποστολές στη Σελήνη έως το 2020. «Για πρώτη φορά εδώ και πάνω από μια δεκαετία θα έχουμε χρήματα στον προϋπολογισμό μας για μια επιστροφή στο φεγγάρι με ανθρώπους. Ο πρόεδρος Τραμπ μας έδωσε την εντολή για επιστροφή στη Σελήνη και πρόκειται να το κάνουμε σύντομα, ίσως ακόμη και το 2019, αλλά τουλάχιστον το 2020», δήλωσε ο επικεφαλής της Τζιμ Μπριντενστάιν παρουσιάζοντας στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα την κυβερνητική πρόταση για το νέο προϋπολογισμό της υπηρεσίας. «Ενδιαφερόμαστε να μάθουμε για όλη τη Σελήνη, υπάρχουν πολλά που δεν ξέρουμε γι’ αυτή», πρόσθεσε.

Η NASA δίνει μεγάλη σημασία στον νέο διεθνή διαστημικό σταθμό Lunar Orbital Platform Gateway, που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από το δορυφόρο της Γης και ο οποίος θα υποστηρίζει τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές.

Η επιλογή της NASA να ρίξει το βάρος της στη Σελήνη και στον ‘Αρη θα αφήσει τις διαστημικές επιχειρήσεις χαμηλότερης τροχιάς, σε μεγάλο βαθμό, στα χέρια του ιδιωτικού τομέα. Η πρόσφατη πετυχημένη δοκιμαστική πτήση του σκάφους Crew Dragon της εταιρείας Space X, το οποίο θα μπορεί να μεταφέρει αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, έδειξε το δρόμο, όπως είπε ο Μπριντεστάιν.

Στην πραγματικότητα ο δρόμος είχε ανοίξει ήδη από τον Νοέμβριο του 2018, όταν η NASA ανακοίνωσε ότι επέλεξε εννέα αμερικανικές εταιρείες, οι οποίες θα ανταγωνισθούν μεταξύ τους για να συμμετάσχουν στο νέο δεκαετές διαστημικό πρόγραμμα προϋπολογισμού 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που θα οδηγήσει τους αστροναύτες των ΗΠΑ αρχικά ξανά στη Σελήνη και στη συνέχεια στον ‘Αρη.

Στην ουσία, η επόμενη προσελήνωση των ΗΠΑ θα γίνει από ιδιωτικές εταιρείες με χρήματα της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία θέλει να εμπλακούν πολλές επιχειρήσεις, ώστε να υπάρξει ανταγωνισμός μεταξύ τους, κάτι που – όπως ελπίζει – θα επιταχύνει τις εξελίξεις.

Μέσα από τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ο στόχος είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών που θα επιτρέψουν την εξερεύνηση της επιφάνειας του φεγγαριού. Μεταξύ άλλων, μέσα στην επόμενη δεκαετία, στο πλαίσιο του προγράμματος Commercial Lunar Payload Services, θα κατασκευασθούν και μετά θα δοκιμασθούν στην επιφάνεια της Σελήνης ρομποτικά ρόβερ, ανιχνευτές ακτινοβολίας, ανακλαστήρες λέιζερ και άλλος επιστημονικός εξοπλισμός.

Το 2022 αναμένεται να αρχίσει η κατασκευή ενός νέου διαστημικού σταθμού-εργαστηρίου σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, που θα δρα και ως ενδιάμεση στάση για πιο μακρινές διαστημικές αποστολές στον ‘Αρη και ακόμη παραπέρα.

Για μια «δυναμική αγορά ανάμεσα στη Γη και στη Σελήνη», έκανε λόγο τότε Μπραϊντενστάιν, ο οποίος εξέφρασε την ελπίδα ότι σε δέκα χρόνια άνθρωποι θα εργάζονται, με τη βοήθεια ρομπότ και ρόβερ, πάνω στη σεληνιακή επιφάνεια.

Για την ιστορία οι εννέα εταιρείες είναι οι: Astrobotic Technology, Deep Space Systems, Draper, Firefly Aerospace, Intuitive Machines, Lockheed Martin Space, Masten Space Systems, Moon Express και Orbit Beyond.

Από τον Απόλλωνα… στην Άρτεμις

Τον Μάιο η NASA έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες για το χρονοδιάγραμμα του φιλόδοξου προγράμματος «Άρτεμις», που έχει ως στόχο να πατήσουν ξανά Αμερικανοί αστροναύτες το πόδι τους στη Σελήνη το 2024.

Το πρόγραμμα «Άρτεμις» ονομάστηκε έτσι ως συνέχεια του προγράμματος «Απόλλων».

Η πρώτη αποστολή «Άρτεμις 1» θα είναι μια μη επανδρωμένη αποστολή γύρω από τη Σελήνη τον Ιούνιο του 2020. Θα ακολουθήσει το 2022 η «Άρτεμις 2», που θα είναι μια επανδρωμένη με αστροναύτες αποστολή σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Τελικά η «Άρτεμις 3» θα φέρει τους αστροναύτες για να βάλουν ξανά το πόδι τους στο φεγγάρι το 2024 και ανάμεσα τους η NASA έχει δεσμευθεί ότι θα είναι η πρώτη γυναίκα που θα περπατήσει στη Σελήνη.

Οι τρεις αποστολές θα γίνουν με τον μεγαλύτερο πύραυλο όλων των εποχών, τον SLS (Space Launch System), που ετοιμάζει μια κοινοπραξία εταιρειών με επικεφαλής τη Boeing. Στην κορυφή του πυραύλου θα βρίσκεται η διαστημική κάψουλα Orion (Ωρίων), την οποία αναπτύσσει μια άλλη κοινοπραξία με επικεφαλής τη Lockheed Martin. Εκτός από τις τρεις αυτές αποστολές της ίδιας της NASA, θα υπάρξουν άλλες πέντε αποστολές για τη μεταφορά στο διάστημα των επί μέρους τμημάτων του νέου τροχιακού σεληνιακού σταθμού «Gateway», που θα αποτελέσει την πύλη και το εφαλτήριο για τις μελλοντικές προσεληνώσεις. Οι πέντε αποστολές θα γίνουν μεταξύ 2022-2024 από ιδιωτικές εταιρείες για λογαριασμό της NASA.

Το 2024 οι αστροναύτες της αποστολής «Άρτεμις 3» θα κάνουν στάση στο διαστημικό σεληνιακό σταθμό Gateway, προτού συνεχίσουν το ταξίδι τους για την επιφάνεια της Σελήνης με μια άλλη άκατο προσελήνωσης. Ένα μέρος αυτής της ακάτου θα παραμείνει στο φεγγάρι και ένα άλλο τμήμα της θα μεταφέρει τους αστροναύτες πίσω στο διαστημικό σταθμό, όπου θα επιβιβασθούν στην κάψουλα Orion, που θα τους περιμένει «παρκαρισμένη» εκεί για να τους μεταφέρει πίσω στη Γη.

Βέβαια, το να έχεις εμπιστοσύνη στις διαθέσεις του Τραμπ δεν είναι και η πιο σοφή προσέγγιση. Μόλις τον περασμένο Μάιο ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε από το Κογκρέσο να αυξήσει τη χρηματοδότηση της NASA κατά επιπλέον 1,6 δισ. δολάρια, ποσό που χαρακτήρισε «προκαταβολή» εντός των ορίων της προσπάθειας με σκοπό οι ΗΠΑ να ξαναστείλουν αστροναύτες στη Σελήνη έως το 2024. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, τον περασμένο Ιούνιο, ο Τραμπ… επιτέθηκε στη NASA για τον ίδιο λόγο! Προχώρησε σε μια ανάρτηση στο Twitter που άφησε άφωνους τους πάντες: «Ξοδεύουμε τόσα πολλά χρήματα που η NASA δεν πρέπει να μιλάει για το να πάμε στο φεγγάρι, αυτό το κάναμε πριν 50 χρόνια. Πρέπει να επικεντρωθούν σε πολύ μεγαλύτερα πράγματα που κάνουμε, όπως το να πάμε στον Άρη»…

Ινδοί, οι επίμονοι

Όσο η NASA προσπαθεί να ερμηνεύσεις τις βουλές του προέδρου – στόχος μάλλον δυσκολότερος από την αποκάλυψη των μυστικών μιας μαύρης τρύπας – άλλες διαστημικές δυνάμεις προχωρούν αργά αλλά σταθερά. Έτσι, τον Ιούνιο, η Ινδία παρουσίασε το διαστημικό σκάφος Chandrayaan-2 που ήταν προγραμματισμένο να εκτοξευθεί την περασμένη Δευτέρα και να προσεληνωθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, μία ώρα πριν την εκτόξευση, αυτή ματαιώθηκε λόγω τεχνικού προβλήματος.

Αυτά συμβαίνουν και είναι σίγουρο ότι οι Ινδοί θα επιμείνουν. Εάν τα καταφέρουν, η Ινδία θα γίνει η τέταρτη χώρα του κόσμου που θα έχει πετύχει μια ελεγχόμενη «μαλακή» προσελήνωση, μετά τις ΗΠΑ, την ΕΣΣΔ-Ρωσία και την Κίνα.

Μάλιστα, η Ινδία επιδιώκει να κατασκευάσει τον δικό της διαστημικό σταθμό, αφού ολοκληρωθεί η πρώτη επανδρωμένη αποστολή της στο διάστημα το 2022.

Ο σταθμός αυτός, όπου οι αστροναύτες θα μπορούν να παραμείνουν για 15-20 ημέρες, θα ζυγίζει 20 τόνους και θα τεθεί σε τροχιά σε απόσταση περίπου 400 χιλιομέτρων από τη Γη.

Σε κάθε περίπτωση οι Ινδοί έχουν καταφέρει ήδη πράγματα με την εκτόξευση του Chandrayaan-1 το 2008, το οποίο είχε απλώς τεθεί σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι και δεν είχε επιχειρήσει προσελήνωση, αλλά είχε από ψηλά βοηθήσει να επιβεβαιωθεί η παρουσία νερού στο δορυφόρο της Γης.

Με το βλέμμα στο σεληνιακό υπεδάφος οι Ευρωπαίοι

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) σχεδιάζει για πρώτη φορά μια επιστημονική αποστολή στη Σελήνη με την προοπτική να αρχίσουν γεωτρήσεις στο φεγγάρι έως το 2025.

Ο Οργανισμός υπέγραψε ετήσιας διάρκειας συμβόλαιο με την αεροδιαστημική ευρωπαϊκή εταιρεία ArianeGroup, με έδρα το Παρίσι, η οποία κατασκευάζει τους πυραύλους Ariane της Ευρώπης, προκειμένου η δεύτερη να κάνει μια προκαταρκτική μελέτη για τη δυνατότητας μιας αποστολής εξόρυξης ρεγόλιθου στη σεληνιακή επιφάνεια.

Ο ρεγόλιθος αποτελεί ένα στρώμα που καλύπτει την επιφάνεια του δορυφόρου της Γης σε βάθος τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων και αποτελείται από ένα μίγμα διαφόρων υλικών και χημικών ουσιών. Στόχος της ESA είναι να εξάγει οξυγόνο, νερό και καύσιμα από τον ρεγόλιθο. Όλες οι διαστημικές υπηρεσίες εκτιμούν πλέον ότι είναι ζωτική η επί τόπου εξόρυξη και παραγωγή πρώτων υλών, αν πρόκειται να δημιουργηθεί μια μόνιμη σεληνιακή βάση στο μέλλον.

Οι Ρώσοι «τρολάρουν»

Για τη Σελήνη ετοιμάζονται και οι Ρώσοι. Τον περασμένο Φεβρουάριο, το ρωσικό πρακτορείο Sputnik επικαλούμενο έγγραφο τoυ Ρωσικού Κεντρικού Ινστιτούτου Έρευνας για την Κατασκευή Μηχανημάτων (TsNIIMash) ανέφερε ότι το 2031 αναμένεται να πατήσει το πόδι της στη Σελήνη η πρώτη επανδρωμένη ρωσική αποστολή.

Το σχέδιο προβλέπει τη μεταφορά του πληρώματος στη Σελήνη, προκειμένου να εξασκηθεί σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που σχετίζονται με «τις δραστηριότητες των κοσμοναυτών στη Σελήνη» και να φέρει σε πέρας αποστολές που θα ορίσει η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών.

Την επόμενη χρονιά, το 2032, αναμένεται να καταφθάσει στο φεγγάρι μια δεύτερη επανδρωμένη αποστολή συνοδεία ενός βαρέος σεληνιακού οχήματος ικανού να μεταφέρει κοσμοναύτες. Στόχος της, σύμφωνα πάντα με το ίδιο έγγραφο, θα είναι να δοκιμάσει οχήματα σχεδιασμένα να κινούνται στην επιφάνεια της Σελήνης. Το 2033 κοσμοναύτες σχεδιάζεται να κάνουν ταξίδια μεγάλων αποστάσεων με το ρόβερ για επιστημονική έρευνα και δοκιμή ρομποτικών συστημάτων, ενώ η κατασκευή της πρώτης ρωσικής βάσης στη Σελήνη προβλέπεται να ξεκινήσει το 2034.

Πάντως οι Ρώσοι δεν έχασαν την ευκαιρία να τρολάρουν τους Αμερικανούς και την πιο δημοφιλή θεωρία συνωμοσίας ότι η προσελήνωση το 1969 ήταν σκηνοθετημένη και μάλιστα από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ετσι, ο Ντμίτρι Ρογκόζιν, επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας, Roscosmos, δήλωσε χιουμοριστικά πως, όταν Ρώσοι κοσμοναύτες επισκεφτούν τη Σελήνη, θα ελέγξουν αν όντως οι Αμερικανοί επισκέφτηκαν το φεγγάρι…