Μια πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έκανε έκκληση επείγουσας δράσης για να αποτραπεί μια «κρίση της άμμου», συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της εξόρυξης παραλιών, καθώς η ζήτηση αυξάνεται στα 50 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως εν μέσω αύξησης του πληθυσμού και αστικοποίησης.

Η άμμος διαδραματίζει βασικό ρόλο στη ρύθμιση του περιβάλλοντος, προστατεύοντας από τις καταιγίδες, ενεργώντας ως βιότοπος για πολλά είδη και ακόμη και προστατεύοντας από τη διάβρωση. Μάλιστα, η άναρχη χρήση της άμμου θα διαταράξει τις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές και θα ασκήσει πίεση στη βιοποικιλότητα.

Σημειώνεται, ότι πλέον φαίνεται ότι η άμμος είναι ο πιο εκμεταλλευόμενος φυσικός πόρος στον κόσμο μετά το νερό, αλλά η χρήση της είναι σε μεγάλο βαθμό δεν ελέγχεται, που σημαίνει ότι την καταναλώνουμε πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να αντικατασταθεί από γεωλογικές διεργασίες που χρειάζονται εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος (UNEP) του ΟΗΕ.

Ειδικότερα, η έκθεση αναφέρει ότι η παγκόσμια κατανάλωση για χρήση σε γυαλί, σκυρόδεμα και οικοδομικά υλικά έχει τριπλασιαστεί σε διάστημα δύο δεκαετιών φτάνοντας τους 50 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως, ή περίπου 17 κιλά ανά άτομο κάθε μέρα, βλάπτοντας ποτάμια και ακτές, ακόμη και αφανίζοντας μικρά νησιά.

Μια πολλαπλή κρίση

«Τώρα βρισκόμαστε στη θέση όπου οι ανάγκες και οι προσδοκίες των κοινωνιών μας δεν μπορούν να καλυφθούν χωρίς βελτιωμένη διαχείριση των πόρων άμμου», δήλωσε η Sheila Aggarwal-Khan, διευθύντρια του Οικονομικού Τμήματος στο UNEP στον πρόλογο της έκθεσης. «Αν ενεργήσουμε τώρα, είναι ακόμα δυνατό να αποφευχθεί μια κρίση άμμου».

Από την μεριά του ο Pascal Peduzzi του UNEP, που συντόνισε την έκθεση που συντάχθηκε από 22 συγγραφείς, είπε ότι ορισμένες από τις επιπτώσεις της υπερεκμετάλλευσης είναι ήδη αισθητές. Στον ποταμό Μεκόνγκ -ο μεγαλύτερος στη Νοτιοανατολική Ασία- η εξόρυξη άμμου προκάλεσε τη βύθιση του δέλτα, οδηγώντας σε αλάτωση προηγουμένως εύφορων εδαφών.

Παράλληλα, σε έναν ποταμό της Σρι Λάνκα, η αφαίρεση άμμου είχε αντιστρέψει τη ροή του νερού, που σημαίνει ότι το νερό του ωκεανού κατευθυνόταν προς την ενδοχώρα και έφερε κροκόδειλους με αλμυρό νερό μαζί του.

Σύμφωνα με το reuters, η ζήτηση θεωρείται πλέον ότι μετατοπίζεται στην Αφρική, όπου οι χωρικοί συχνά αφαιρούν άμμο από τις παραλίες για να χτίσουν αναπτυσσόμενες πόλεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να κάνει τις ακτές πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως πιο ισχυρές καταιγίδες.

Την ίδια στιγμή πάνω από είκοσι νησάκια στην Ινδονησία «σβήστηκαν» από τον χάρτη, ενόσω η Σιγκαπούρη εισήγε εκατομμύρια τόνους άμμου για τη μαζική επέκτασή της.

Πώς σχηματίζεται η άμμος;

Σύμφωνα με την Εθνική Διοίκηση Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, η άμμος σχηματίζεται όταν οι βράχοι διασπώνται από τις καιρικές συνθήκες και τη διάβρωση για χιλιάδες, ακόμη και εκατομμύρια χρόνια. Τα πετρώματα χρειάζονται χρόνο για να αποσυντεθούν, ειδικά ο χαλαζίας (πυρίτιο) και ο άστριος.

Συχνά ξεκινώντας χιλιάδες μίλια από τον ωκεανό, οι βράχοι ταξιδεύουν αργά στα ποτάμια και τα ρυάκια, καταρρέοντας συνεχώς στην πορεία, ανέφερε η NOAA.

Το μαύρισμα των περισσότερων παραλιών με άμμο είναι αποτέλεσμα οξειδίου του σιδήρου, πρόσθεσε η NOAA.

Απαραίτητη η άμεση λήψη μέτρων

Μεταξύ των συστάσεων της έκθεσης ήταν η απαγόρευση της εξόρυξης παραλιών και η δημιουργία ενός διεθνούς προτύπου για τη θαλάσσια βυθοκόρηση που μπορεί να βλάψει τη βιοποικιλότητα των ωκεανών.

Ζήτησε επίσης τη μείωση της ζήτησης με την επαναχρησιμοποίηση άμμου από ανακυκλωμένα υλικά, όπως το σκυρόδεμα και τα απορρίμματα εξόρυξης αντί της χρήσης της φυσικής άμμου.

Και υπογραμμίζουν τη σημασία χαρτογράφησης και επόπτευσης των υφιστάμενων πόρων άμμου, με προσεγγίσεις στη διαχείρισή της που θα λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε περιοχής. Μέτρο, με το οποίο ευελπιστούν ότι θα καταπολεμηθεί και το εκτεταμμένο λαθρεμπόριο.