Ο πρόσφατος επιστημονικός ισχυρισμός ότι οι Homo erectus ήταν τελικά οι πρώτοι ψήστες της ανθρωπότητας, πριν από 780.000 χρόνια – περίπου 600.000 χρόνια παλαιότερα από ό,τι ξέραμε μέχρι τώρα για το πρώτο μαγείρεμα τροφής με ελεγχόμενη φωτιά – προφανώς ξαναγράφουν την ιστορία.

Ads

Μέχρι σήμερα, οι πρώτες ενδείξεις μαγειρεμένου φαγητού ήταν περίπου 170.000 χρόνια πριν, με τους πρώτους Homo sapiens και τους Νεάντερταλ να χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να μαγειρέψουν λαχανικά και κρέας.

Ε, και;

Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που έθεσε η Deutsche Welle σε μέλη της ερευνητικής ομάδας που δημοσίευσε τα σχετικά ευρήματά της από την αρχαιολογική περιοχή Γκεσέρ Μπενότ Γιαακόβ, στο βόρειο Ισραήλ κοντά στην όχθη του ποταμού Ιορδάνη, σε μια περιοχή που κάποτε ήταν λίμνη.

Ads

Πρόκειται για ερευνητές τριών ισραηλινών πανεπιστημίων (Εβραϊκού Ιερουσαλήμ, Μπαρ-Ιλάν, Τελ Αβίβ), σε συνεργασία με επιστήμονες από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου και το γερμανικό Πανεπιστήμιο Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ του Μάιντς, με επικεφαλής την αρχαιολόγο Ιρίτ Ζοχάρ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό για θέματα οικολογίας και εξέλιξης «Nature Ecology & Evolution».

Γιατί έχει σημασία, λοιπόν, πότε άρχισαν οι άνθρωποι να μαγειρεύουν;

Η ανάπτυξη της μαγειρικής ήταν μια τεράστια στιγμή στην ανθρώπινη εξέλιξη, λένε στην DW οι επιστήμονες.

«Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η εξέλιξη από τον Homo erectus στον Homo sapiens πρέπει να σχετίζεται με μια αλλαγή στη διατροφή και τη χρήση της φωτιάς για το μαγείρεμα των τροφίμων. Υπάρχουν αλλαγές στην ανατομία της γνάθου και του κρανίου που υποδηλώνουν αυτό», λέει η Ζοχάρ.

Το μαγείρεμα κάνει το κρέας, τα ψάρια και τα λαχανικά να χωνεύονται πιο εύκολα, επιτρέποντας την ανάπτυξη του σώματος και του εγκεφάλου πολύ πιο αποτελεσματικά από την κατανάλωση ωμής τροφής. Κάνει επίσης τα τρόφιμα πολύ πιο ασφαλή για κατανάλωση καθώς σκοτώνει τα παθογόνα.

«Περιμέναμε από τους πρώτους ανθρώπους να μαγειρεύουν φαγητό τόσο πίσω στο χρόνο, αλλά δεν είχαμε ποτέ τα στοιχεία. Τώρα τα έχουμε και επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις μας σχετικά με τη σημασία του μαγειρέματος για τους πρώτους ανθρώπους» λέει ο David Braun, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Columbian College of Arts and Sciences στην Ουάσιγκτον, ο οποίος δεν συμμετείχε στη συγγραφή της μελέτης.

Όταν μάθαμε για πρώτη φορά να μαγειρεύουμε φαγητό είναι μια από τις πιο σημαντικές εξελικτικές στιγμές του είδους μας. Είναι αυτό που μας μεταμόρφωσε σε σύγχρονους ανθρώπους.

«Πριν από περίπου 1 έως 2 εκατομμύρια χρόνια, οι πρώτοι άνθρωποι ανέπτυξαν ψηλότερα σώματα και μεγαλύτερο εγκέφαλο. Υποθέτουμε ότι οι πλούσιες σε θερμίδες δίαιτες, και ειδικότερα το μαγείρεμα, οδήγησαν σε αυτήν την αλλαγή», λέει ο Braun.

«Ο καθορισμός αυτής της ημερομηνίας πριν από περισσότερα από 600.000 χρόνια έχει συνέπειες για την ανακατασκευή της εξελικτικής ιστορίας των αρχαίων ανθρώπων», είπε στη DW ο συν-συγγραφέας της μελέτης Jens Najorka από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.

Πιστεύεται ότι στην περιοχή που έγιναν οι έρευνες, ζούσαν κοινότητες Homo erectus της Αχελαίας Περιόδου (σσ: πολιτισμική και λιθοτεχνική περίοδος της Παλαιότερης Παλαιολιθικής περιόδου).

Οι κοινότητες αυτές είχαν ποικίλη διατροφή, που περιελάμβανε μεγάλα θηράματα, φρούτα και λαχανικά, καθώς και ψάρια γλυκού νερού από την κοντινή παλαιο-λίμνη Hula. Αλλά μέχρι τώρα, οι ειδικοί δεν ήξεραν αν έτρωγαν το φαγητό τους ωμό ή μαγειρεμένο.

Η επιστημονική ομάδα ανέλυσε τα υπολείμματα δοντιών ψαριού (από κυπρίνο και μπάρα) που βρέθηκαν κοντά σε εστίες στο Γκεσέρ Μπενότ Γιαακόβ.

Αναλύοντας την κρυσταλλική δομή των δοντιών, η ομάδα διαπίστωσε ότι είχαν μαγειρευτεί μέχρι και σε  500 βαθμούς Κελσίου.

«Αυτό υποδηλώνει ότι τα ψάρια είχαν μαγειρευτεί σε ελεγχόμενη θερμοκρασία και δεν είχαν απλώς καεί από κάποια άλλη φυσική αιτία», δήλωσε στη DW η Ζοχάρ.

«Μέχρι τώρα, κανείς δεν μπορούσε να αποδείξει ότι ο Homo erectus μαγείρευε φαγητό. Αυτή είναι η πρώτη απόδειξη ότι ο erectus είχε τη γνωστική ικανότητα να ελέγχει τη φωτιά και να μαγειρεύει φαγητό», πρόσθεσε.

Μετακινήσεις… του γλυκού νερού

Σύμφωνα με την ίδια, οι πρώτοι άνθρωποι μετανάστευσαν από την Αφρική μέσω λιμνών και ποταμών, με γλυκό νερό. Τοποθεσίες οικισμών και πρώιμης ανθρώπινης δραστηριότητας βρίσκονται πάντα κοντά σε γλυκό νερό.

«Φυσικά είναι πηγή νερού, αλλά νομίζω ότι αυτό που παραβλέπεται είναι η σημασία των ψαριών ως σταθερής πηγής τροφής για τους πρώτους ανθρώπους», λέει η Ζοχάρ.

Τα ψάρια είναι πλούσια πηγή πρωτεϊνών και θρεπτικών συστατικών και, σε αντίθεση με τα θηράματα, είναι διαθέσιμα για κατανάλωση όλο το χρόνο.

«Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι πρώτοι άνθρωποι έτρωγαν ψάρια μόνο όταν δεν υπήρχε τίποτα άλλο. Η μελέτη μας δείχνει ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Διαπιστώσαμε ότι τα ψάρια μαγειρεύονταν όλες τις εποχές του χρόνου, υποδηλώνοντας ότι ήταν ένα σημαντικό συστατικό της διατροφής» τονίζει η Ζοχάρ.

Αλλά πώς ψάρευε ο Homo erectus;

Για τον Braun, ένα από τα ανοιχτά ερωτήματα είναι πώς ο Homo erectus έπιανε ψάρια.

«Δεν υπάρχουν στοιχεία για την τεχνολογία ψαρέματος τότε. Οι ερευνητές βρήκαν 5.000 δόντια στο σημείο, αυτό είναι μια σοβαρή ποσότητα ψαριού που μαγειρεύεται σε μια μικρή κοινότητα», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, το νερό στους υγροτόπους ήταν πολύ ρηχό, επομένως οι άνθρωποι δεν χρειάζονταν εργαλεία δίχτυα ή καλάμια για να πιάσουν τα ψάρια.

«Πιστεύουμε ότι χρησιμοποίησαν τα χέρια τους, όπως κάνουν οι άνθρωποι με τα ψάρια του ποταμού σήμερα», λέει η Ζοχάρ.

Το κυνήγι στην ξηρά με εργαλεία όπως τα δόρατα  πιστεύεται ότι είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη στην ανθρώπινη ιστορία.

Το παλαιότερο αγκίστρι χρονολογείται πριν από 42.000 χρόνια, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι πάλευσαν με τα ψάρια για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια προτού εφευρεθούν πιο αξιόπιστες μέθοδοι από το «πιάστο με τα χέρια σου».

Συνεπώς, ο Homo erectus, έπιανε τα ψάρια με τα χέρια και μετά κατευθείαν στα κάρβουνα.