Νωρίτερα αυτό το μήνα, μια ομάδα 60 εξέχοντων επιστημόνων και μηχανικών συναντήθηκε πίσω από κλειστές πόρτες στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Boulder. Θέμα συζήτησης τους; Ο αποικισμός του Άρη.

Στόχος αυτού του «σεμιναρίου σχετικά με τον κόκκινο πλανήτη» (Mars workshop), ήταν να ξεκινήσει η διαμόρφωση συγκεκριμένων σχεδίων για την οικοδόμηση και τη διατήρηση μιας ανθρώπινης αποικίας στον Άρη μέσα στα επόμενα 40 έως 100 χρόνια. Η συνάντηση οργανώθηκε από την εταιρία SpaceX του Elon Musk με συμμετοχή μελών του προγράμματος εξερεύνησης του Άρη της NASA.

Αυτό το «σεμινάριο» φανερώνει πόσο πιθανό και ρεαλιστικό είναι το σενάριο αποστολής ανθρώπων στον Άρη. Αλλά ενώ η SpaceX και οι συνεργάτες μελετούν αν μπορούμε να ζήσουμε εκεί, άλλοι διερωτώνται αν πρέπει να μείνουμε εκεί.

Μια έρευνα της Pew Research Centre που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο ζήτησε από τους ενήλικες των ΗΠΑ να κατατάξουν πόσο σημαντικές θεωρούν τις εννέα από τις τρέχουσες πρωταρχικές αποστολές της NASA. Η αποστολή ανθρώπων στον Άρη βρέθηκε στην όγδοη θέση, ενώ μόνο το 18% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι πρέπει να θεωρείται ως υψηλή προτεραιότητα.

Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι το ταξίδι στον Άρη για τους ανθρώπους είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς ακριβό, επικίνδυνο, αλλά και βαρετό. Ωστόσο, πολλοί υποστηρικτές της εξερεύνησης του Άρη, πιστεύουν ότι η θυσία αξίζει τον κόπο. Αλλά ο Zahaan Bharmal αναλύει σε δημοσίευμά του στον Guardian ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι που δεν χρειάζεται να επισκεφτούμε τον κόκκινο πλανήτη.

Οι άνθρωποι θα μολύνουν τον Άρη

Πριν λίγο καιρό είδαμε ένα κόκκινο ηλεκτρίκ σπορ αυτοκίνητο Tesla Roadster, που κατασκευάζει η αυτοκινητοβιομηχανία του Musk να «αιωρείται» στο διάστημα. Βρισκόταν στην κορυφή του πυραύλου Falcon Heavy και η SpaceX ήλπιζε να το απελευθερώσει σε τροχιά με τον Άρη. Ένα διαφημιστικό κόλπο αλλά και θαυμάσια επίδειξη τεχνικής ικανότητας.

Ωστόσο, υπήρχαν πολλοί που προβληματίστηκαν με αυτή την επίδειξη. Σε αντίθεση με κάθε προηγούμενο σκάφος που έχει σταλεί στον Άρη, αυτό το αυτοκίνητο (μαζί με την κούκλα οδηγό) δεν είχε αποστειρωθεί. Και για τον λόγο αυτό, ορισμένοι επιστήμονες το περιέγραψαν ως το «μεγαλύτερο φορτίο των γήινων βακτηριδίων που εισέρχονται ποτέ στο διάστημα».

Εάν οι άνθρωποι τελικά προσγειωθούν στον Άρη, δεν θα φτάσουν μόνοι τους. Θα φέρουν μαζί τους τα γήινα μικρόβιά τους. Τρισεκατομμύρια από αυτά. Υπάρχει ένας πραγματικός κίνδυνος ότι κάποια από αυτά τα μικρόβια θα μπορούσαν να βρουν τον δρόμο τους στην επιφάνεια του Άρη και, συγχρόνως, να μπερδέψουν – ίσως ανεπανόρθωτα – την αναζήτηση της ζωής του Άρη. Κι αυτό επειδή δεν θα μπορούμε να διακρίνουμε τη γηγενή ζωή από τα μικρόβια που είχαμε φέρει μαζί μας.

«Η παρουσία μας στον Άρη θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο έναν από τους κύριους λόγους για τους οποίους βρεθήκαμε εκεί, δηλαδή την αναζήτηση της ζωής», αναφέρει ο Bharmal. Επιπλέον, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να μάθουμε πώς μπορούν να αντιδράσουν τα μικρόβιά μας στο ευαίσθητο οικοσύστημα του Άρη.

Τα ρομπότ είναι καλύτερα από τον άνθρωπο

Ένας εύκολος τρόπος να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μόλυνσης είναι να σταλούν ρομπότ στον Άρη αντί των ανθρώπων. Τα ρομπότ άλλωστε έχουν πολλά εγγενή πλεονεκτήματα. Είναι πολύ φθηνότερα από τους ανθρώπους, επειδή δεν χρειάζονται τεράστια υποδομή υποστήριξης για να παρέχουν πράγματα όπως το νερό, τα τρόφιμα και ο αέρας. Επίσης δεν μπορούν να νοσήσουν από κάποια ασθένεια, να προβληθούν από την ακτινοβολία ή να κινδυνέψουν από άλλους κινδύνους ενός τέτοιου ταξιδιού.

Τα τελευταία 40 χρόνια, η διεθνής διαστημική κοινότητα έχει ανακαλύψει πολλές νέες πληροφορίες για τη ζωή στον Άρη από ρομποτικές αποστολές. Πριν από μερικές εβδομάδες, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος Mars Express βρήκε στοιχεία για την ύπαρξη ενός «σώματος υγρού ύδατος» στον Άρη.

Παράλληλα, το Curiosity Rover έχει ανακαλύψει οργανικά μόρια και παραλλαγές μεθανίου στην ατμόσφαιρα – και τα δύο θετικά σήματα της ζωής. Και παρόλο που οι περισσότερες ενέργειες του καθορίζονται από τους επιστήμονες, το Curiosity χρησιμοποιεί επίσης τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύει αυτόνομα τις εικόνες και να επιλέγει στόχους για το σύστημα ανίχνευσης λέιζερ.

Με τους ταχύτατους ρυθμούς προόδου στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, είναι πιθανό ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων θα βελτιωθεί στο μέλλον. Τα ρομπότ στον Άρη θα είναι σε θέση να εκτελούν όλο και πιο σύνθετες επιστημονικές έρευνες, θα έχουν πρόσβαση σε κρατήρες και φαράγγια που οι άνθρωποι θα δυσκολεύονται να προσεγγίσουν και πιθανώς να είναι σε θέση να αναλύουν τους μικροοργανισμούς.

Ας δούμε πρώτα τι θα κάνουμε με τη Γη

Το πιο πολυσυζητημένο ζήτημα σχετικά με τον Άρη είναι αναμφισβήτητα η ένταση ανάμεσα σε όσους ονειρεύονται ένα «δεύτερο σπίτι» και σε εκείνους που δίνουν προτεραιότητα σε αυτό που έχουμε τώρα.

Πριν από τον θάνατό του, ο Stephen Hawking έκανε τη ζοφερή πρόβλεψη ότι η ανθρωπότητα είχε μόνο 100 χρόνια στη Γη. Βρισκόμαστε άλλωστε αντιμέτωποι με έναν αυξανόμενο κατάλογο απειλών: την κλιματική αλλαγή, τον υπερπληθυσμό, τον πυρηνικό πόλεμο. Γι’ αυτό και ο Hawking πίστευε ότι είχαμε φτάσει στο «σημείο μη επιστροφής» και δεν είχαμε άλλη επιλογή ως είδος από τον αποικισμό άλλων πλανητών, ξεκινώντας από τον Άρη.

Ο Musk έχει επίσης πει πολλές φορές ότι χρειαζόμαστε έναν «εφεδρικό πλανήτη», σε περίπτωση που υπάρξει ο κίνδυνος να καταστραφεί η Γη, από μια σύγκρουση με αστεροειδή για παράδειγμα.

Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι τα τρισεκατομμύρια που απαιτούνται για την αποικιοποίηση του Άρη θα μπορούσαν να δαπανηθούν καλύτερα, επενδύοντας σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή την ενίσχυση των πλανητικών αμυντικών μας σε περίπτωση σύγκρουσης με έναν αστεροειδή.

Επιπλέον, εάν κάτι πραγματικά φρικτό συνέβαινε στη Γη, δεν είναι ξεκάθαρο ότι ο Άρης θα ήταν στην πραγματικότητα μια αποτελεσματική λύση για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Τεράστια υπόγεια καταφύγια στη Γη, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να προστατεύσουν περισσότερους ανθρώπους, πιο εύκολα από μια αποικία στον Άρη.

Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Άρης δεν έχει καμία ατμόσφαιρα, έχει ελλιπή βαρύτητα και είναι εκτεθειμένος στην ακτινοβολία περίπου 100 φορές περισσότερο από τη Γη.

Τα παραπάνω επιχειρήματα δείχνουν ότι ίσως δεν είμαστε έτοιμοι να πάμε στον Άρη, τουλάχιστον όχι για την ώρα. Οφείλουμε αρχικά να εξετάσουμε τις λύσεις σχετικά με την προστασία του πλανήτη και την ανάπτυξη νέων ρομποτικών συσκευών.

Η τεχνολογία δεν θα είναι έτοιμη να στείλει έναν άνθρωπο στον Άρη για τουλάχιστον άλλα 10, ίσως ακόμη και 15 χρόνια. Αυτό είναι ένα καλό γιατί αυτή τη φορά θα πρέπει να έχουμε αρκετό χρόνο να σκεφτούμε αν πραγματικά πρέπει και θέλουμε να αποικίσουμε σε έναν άλλον πλανήτη, αναλύοντας διεξοδικά όλες τις παραμέτρους.