Η τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας είναι σχεδόν ταυτισμένη στη συνείδησή μας με τα βιντεοπαιχνίδια και το τρισδιάστατο σινεμά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια τα όρια του virtual reality διευρύνονται συνεχώς και πλέον καλύπτουν αμέτρητα πεδία, από την αρχαιολογία έως την ιατρική και από την εκπαίδευση έως την καλλιτεχνική δημιουργία. Πριν λίγο καιρό όμως, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά με σκοπό τη «συνάντηση» μίας μητέρας με τη νεκρή κόρη της.

Η συναισθηματικά φορτισμένη «επανένωσή» τους παρουσιάστηκε ζωντανά σε ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ του Munhwa Broadcasting Corporation (MBC) με τίτλο «I Met you» για τη νοτιοκορεατική τηλεόραση και δεν άργησε να κάνει τον γύρο του διαδικτύου, προκαλώντας μια έντονη συζήτηση για τα ηθικά διλήμματα, την ψυχολογία και την εκμετάλλευση των μέσων ενημέρωσης.

Το βίντεο ξεκινάει με το μικρό κορίτσι – που πέθανε από λευχαιμία το 2016 – το οποίο εμφανίζεται σε ένα πάρκο και μοιάζει σαν να παίζει κρυφτό.

Η μητέρα φορώντας τα ειδικά γυαλιά και γάντια εικονικής πραγματικότητας, μπορούσε να δει και να αγγίξει την κόρη της, η τρισδιάστατη εικόνα της οποίας είχε δημιουργηθεί και προγραμματιστεί να «αντιδρά» σε πραγματικό χρόνο με τα λόγια και τις κινήσεις της μητέρας.

Όπως ήταν αναμενόμενο η μητέρα, Jang Ji-sung, δεν μπόρεσε να κρύψει την συγκίνηση της και ξέσπασε σε κλάματα όταν αντίκρισε την νεκρή κόρη της.

Η εταιρία είχε εργαστεί για ένα διάστημα οκτώ μηνών, προκειμένου να δημιουργήσει με ακρίβεια το πρόσωπο, τις αντιδράσεις αλλά και τη φωνή του κοριτσιού.

Αλλά στον πραγματικό κόσμο, η Jang Ji-sung, στέκεται μπροστά σε μια πράσινη οθόνη -στούντιο, φορώντας ένα ακουστικό εικονικής πραγματικότητας και γάντια με ευαισθησία στην αφή. Η «Nayeon» τη ρωτά: «Πού ήσουν, μαμά; Με σκεφτόσουν;». Εκείνη της απαντά με δάκρυα: «Αυτό κάνω πάντα». Οι δυο τους συνεχίζουν και λένε πόσο έλειψε η μία στην άλλη.

Στη συνέχεια μέσω του ειδικού εξοπλισμού, τραγούδησε μαζί της, την παρακολούθησε να παίζει και γιόρτασε τα γενέθλια της με τούρτα και μπαλόνια. Η ευχή της μικρής για τα εικονικά γενέθλιά της ήταν η μητέρα της να μην πενθεί και να κλαίει άλλο πια. Μάλιστα σε κάποια στιγμή, η μικρή φαίνεται να τρέχει προς το μέρος της δίνοντας στη μητέρα ένα λουλούδι λέγοντας «μαμά, μπορείς να δεις ότι δεν πονάω πια, έτσι;» Στο τέλος της εννιάλεπτης συνάντησης η Nayeon ξαπλώνει για να κοιμηθεί, λέγοντας πως έχει κουραστεί και η μητέρα της την αποχαιρετά.

Στο στούντιο βρίσκοντας τόσο ο σύζυγος της Jang Ji-sung, όσο και τα υπόλοιπα παιδιά τους, που επίσης δεν έκρυψαν τη συγκίνηση τους, αφού η κάμερα τους κατέγραψε να σκουπίζουν τα δάκρυά τους από τη συνάντηση.

Σε συνέντευξη της η μητέρα μετά την «συνάντηση» ήταν φανερά εξουθενωμένη, αλλά ανέφερε ότι είχε ανάγκη αυτήν την εμπειρία: «Συνάντησα και πάλι τη Nayeon, η οποία με χαιρέτησε με χαμόγελο. Ήταν για λίγο, αλλά ήταν μια ευτυχισμένη στιγμή. Νομίζω ότι έζησα ένα όνειρο που πάντοτε επιθυμούσα».

«Τρία χρόνια μετά, πλέον πιστεύω πως θα έπρεπε να την αγαπώ περισσότερο παρά να μου λείπει και να αρρωσταίνω στη σκέψη της ώστε να είμαι πιο δυνατή όταν θα τη συναντήσω αργότερα. Ελπίζω πως πολλοί άνθρωποι θα θυμούνται την Nayeon αφότου δουν αυτό το ντοκιμαντέρ», έγραψε στο μπλογκ της η μητέρα.

Δεν ήταν λίγοι οι θεατές που εξέφρασαν στη Jang τη συμπάθεια και την υποστήριξή τους για την ιδέα. «Η μητέρα μου πέθανε απροσδόκητα πριν από δύο χρόνια και εύχομαι να τη συναντήσω μέσω της εικονικής πραγματικότητας», δήλωσε ένας από αυτούς, όπως μεταδίδει το aljazeera.

Ηθικά ζητήματα και εκμετάλλευση

Η συγκεκριμένη εφαρμογή της τεχνολογίας της εικονικής πραγματικότητας ανοίγει συζήτηση για μια σειρά ηθικών ζητημάτων, που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και τη χρήση της στην καθημερινότητά μας.

Μια τέτοιου είδους συνάντηση μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τον ψυχισμό των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να δυσκολευτούν να διαχειριστούν το συναισθηματικό φορτίο και την απώλεια.

Την ίδια στιγμή εγείρονται και πολλά ακόμα ερωτήματα σαν αυτά: Τι γίνεται αν βρίσκεστε στη μέση μιας οδυνηρής συνομιλίας με το μέλος της οικογένειάς σας, και το ακουστικό VR σβήνει για κάποιο τεχνικό πρόβλημα όταν είναι η σειρά του άλλου; Τι γίνεται αν, για να έχετε μια τέτοια συνάντηση, θα πρέπει να παρακολουθείτε διαφημιστικά μηνύματα κάθε δεκαπέντε λεπτά; Τι γίνεται αν ένας χάκερ μπει στο σύστημα και κάνει το αγαπημένο σας πρόσωπο να μιλά άσχημα σε εσάς; Μπορεί κάποιο είδος θεραπείας να ανατρέψει αυτό το είδος συναισθηματικής βλάβης;

Οι σύμβουλοι ψυχικοί υγείας τονίζουν πως το πιο σημαντικό είναι σε οποιαδήποτε έκφανση δύο σχέσεων να υπάρχει αλήθεια. «Στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπάρχει καμία αλήθεια. Θα ήταν πάρα πολύ όμορφο σε ένα όνειρο η μητέρα να συναντήσει την κόρη και να κάνει μαζί της όλες αυτές τις συζητήσεις. Αλλά το όνειρο θα ήταν φτιαγμένο μέσα από το ασυνείδητο της ίδιας της μητέρας. Η εικονική πραγματικότητα δεν βγαίνει από το ασυνείδητο. Είναι κάτι φτιαχτό, κάτι ψεύτικο», αναφέρει στο tvxs.gr ο Δημήτρης Μπέγιογλου, κλινικός ψυχολόγος και συντονιστής της ομάδας Playback Ψ.

Και προσθέτει: «Σίγουρα παίζει ρόλο και ο πολιτισμός κάθε χώρας. Στη Σεούλ για παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό ότι συναντά κανείς πολλές κλινικές απεξαρτήσεις από ανθρώπους που είναι εθισμένοι με την τεχνολογία και κυρίως παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας. Μπορεί ένας Κορεάτης να αισθανθεί γεμάτος με την εμπειρία αυτή, αλλά αυτό είναι κάτι πολιτιστικό. Στην Ελλάδα πιστεύω πως θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να φέρει κάτι τέτοιο ανακούφιση. Στην Κορέα που τους αρέσει να μπερδεύουν την πραγματική με την εικονική διάσταση, ίσως να αποτελούσε μια παρηγοριά».

Σχετικά με τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια εμπειρία αναφέρει ότι η βασική επίπτωση είναι ότι μπορεί να εθιστεί κάποιος. «Αν αυτή η εμπειρία δώσει μια χαρά και μια ανακούφιση θα θέλει οπωσδήποτε να την ξαναζήσει κι άλλες φορές μέχρι να φτάσει σε ένα σημείο που θα θέλει συνέχεια να φορά το μηχάνημα και να συναντά το νεκρό άτομο στον ψεύτικο κόσμο της εικονικής πραγματικότητας. Θα εθιστεί δηλαδή σε ένα ψέμα».

Ωστόσο τονίζει πως η εμπειρία αυτή θα μπορούσε να ήταν ανακουφιστική αν γινόταν υπό την εποτεία κάποιου ειδικού. «Ο ειδικός, ο ψυχολόγος δηλαδή θα μπορούσε να καθοδηγεί το άτομο και να του επισημαίνει ότι πρόκειται για μια εικονική πραγματικότητα. Να αποτελέσει τον ρόλο του οδηγητή και του βοηθού σε αυτή τη διαδικασία. Δυστυχώς αν μπει το άτομο μόνο του σε αυτή τη διαδικασία είναι πολύ πιθανό να χαθεί και να οδηγηθεί σε εθιστικές συμπεριφορές. Εγώ προσωπικά δεν είμαι κατά της τεχνολογίας, όταν όμως αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιείται με κάποιον έλεγχο. Ένας έφηβος για παράδειγμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία με μέτρο. Αν δεν υπάρχει ο έλεγχος θα καταντήσουμε να είμαστε όλοι δέσμιοι της εικονικής πραγματικότητας», κατέληξε ο κ. Μπέγιογλου.

Από τη μεριά του ο αρθρογράφος Park Sang-hyun δήλωσε ότι το ντοκιμαντέρ εκμεταλλεύεται τον προσωπικό πόνο στο βωμό του κέρδους. «Είναι κατανοητό ότι μια μητέρα που πάσχει από θλίψη θα ήθελε να συναντήσει την κόρη της. Κι εγώ το ίδιο θα έκανα», δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων AFP. «Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι ο ραδιοτηλεοπτικός φορέας εκμεταλλεύτηκε μια ευάλωτη μητέρα που έχασε ένα παιδί για χάρη της τηλεθέασης». «Αν η μητέρα είχε συμβουλευθεί από κάποιον ειδικό πριν από τη μαγνητοσκόπηση, δεν νομίζω να φτάναμε ως εκεί. Αναρωτιέμαι τι είδους ψυχίατρος θα το εγκρίνει αυτό», πρόσθεσε.

Χρειάστηκαν οκτώ μήνες κινηματογράφησης και προγραμματισμού για τη δημιουργία της Nayeon, αλλά οι παραγωγοί του ντοκιμαντέρ επέμειναν ότι η εκπομπή είχε σκοπό να «παρηγορήσει την οικογένεια» παρά να προωθήσει την εικονική πραγματικότητα στην Νότια Κορέα. Η τεχνολογία παρουσίασε έναν «νέο τρόπο διατήρησης των αγαπημένων στη μνήμη», δήλωσε ένας από τους παραγωγούς στους δημοσιογράφους. Η ίδια η Τζανγκ – η οποία έχει το όνομα της κόρης της και την ημερομηνία γέννησης τατουάζ στο χέρι της – ελπίζει ότι το πρόγραμμα θα μπορούσε να «παρηγορήσει» άλλους που είχαν χάσει τους αγαπημένους τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι με το πέρασμα των χρόνων θα υπάρχουν όλο και περισσότερες αντίστοιχες εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας που πιθανότατα θα επιχειρήσουν να κερδοσκοπήσουν από τον πόνο των άλλων, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ασθενών.