Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, στην Αθήνα, συναντιούνται μυστικά οι αντιπρόσωποι των τεσσάρων κομμάτων (ΚΚΕ, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας) που  υπογράφουν την ίδρυση του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Το ΚΚΕ είχε ξεκινήσει πριν το καλοκαίρι του 1941 τις διεργασίες για την οργάνωση λαϊκής εξέγερσης με στόχο την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της Ελλάδας.

Πραγματοποιήθηκαν αλλεπάλληλες επαφές με εκπροσώπους και αρχηγούς των υπολοίπων πολιτικών κομμάτων, όμως χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σκοποί του ΕΑΜ ήταν η απελευθέρωση της χώρας από τον ξένο ζυγό και η πλήρης ανεξαρτησία της, ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης με σκοπό την προκήρυξη εκλογών για Συντακτική Εθνοσυνέλευση με βάση την αναλογική, έτσι ώστε ο λαός να αποφασίσει για το πολιτικό σύστημα με το οποίο θα κυβερνηθεί η χώρα.

Ήδη από τον Οκτώβριο του 1941 το ΕΑΜ οργανώνει κινητοποιήσεις και απεργίες που σηματοδοτούν τον ξεσηκωμό του ελληνικού λαού απέναντι στον κατακτητή. Ακολούθως, το Φεβρουάριο του 1942, δημιουργείται το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός  Στρατός). Με αρχηγό τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάσης Κλάρας) μια χούφτα αντάρτες θα ξεκινήσουν για τα βουνά της Φθιώτιδας και σύντομα θα δημιουργήσουν ένα στρατό 50.000 μαχητών (πάνω από 100.000 υπολογίζεται η συνολική δύναμή του μαζί με τις εφεδρείες). Αδιαμφισβήτητα το ΕΑΜ μαζί με όλες τις οργανώσεις του (Εθνική Αλληλεγγύη, Εργατικό ΕΑΜ, ΕΑΜ Νέων, ΕΠΟΝ, Εθνική Πολιτοφυλακή, ΟΠΛΑ και  ΕΛΑΣ) υπήρξε η μεγαλύτερη αντιστασιακή δύναμη στην Ελλάδα μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη και υποστηρικτές σε όλη την κατεχόμενη επικράτεια.

Το ΕΑΜ προσπάθησε να αντιμετωπίσει την πείνα που θέρισε τον ελληνικό λαό το χειμώνα του 1941 αλλά κυρίως τον επόμενο, του 1942, όταν η κατάσχεση των προμηθειών και τροφίμων από τις κατοχικές δυνάμεις στοίχισε τη ζωή σε 250.000  Έλληνες κυρίως στις μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα. Η «Ελεύθερη Ελλάδα», ήταν ένα μεγάλο τμήμα της χώρας με ηπειρωτικές κυρίως περιοχές, το οποίο εκτεινόταν από τα σύνορα με την Αλβανία και μέχρι την Πάρνηθα, όπου επιχειρήθηκε να δημιουργηθεί από το ΕΑΜ ένα κράτος με λαϊκή τοπική αυτοδιοίκηση, δημόσια εκπαίδευση, δομές υγείας και λαϊκά δικαστήρια.

Τον Οκτώβριο του 1944 με την απελευθέρωση της χώρας το ΕΑΜ συμμετέχει με 6 υπουργούς στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στα τέλη Νοεμβρίου όμως οι διαβουλεύσεις για την αποστράτευση των ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ ναυαγούν και οι εαμίτες υπουργοί αποχωρούν από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Ακολουθούν τα Δεκεμβριανά και η Μάχη της Αθήνας όπου συγκρούονται το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τις βρετανικές και κυβερνητικές δυνάμεις.

Στις 11 Ιανουαρίου 1945 υπογράφεται ανακωχή ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές και στις 12 Φεβρουαρίου 1945 ακολουθεί η Συμφωνία της Βάρκιζας με την οποία προβλέπεται η παράδοση του οπλισμού του ΕΛΑΣ, η διάλυσή του, αλλά και η ευρεία αμνηστία, διασφάλιση της ελευθερίας του λόγου, άρση του στρατιωτικού νόμου και προκήρυξη δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα (αβασίλευτη ή βασιλευόμενη δημοκρατία). Όμως ο αφοπλισμός δεν ολοκληρώνεται ποτέ και ακολουθεί η περίοδος της Λευκής Τρομοκρατίας όπου παραστρατιωτικές οργανώσεις με την ανοχή  των αρχών τρομοκρατούν και δολοφονούν κομμουνιστές, επικαλούμενες αντεκδίκηση, με αποτέλεσμα την έξοδο των μελών του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην παρανομία. Σύντομα η χώρα θα βυθιστεί σε μία από τις πλέον σκοτεινές περιόδους της ιστορίας της, τον Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949).

Το ΕΑΜ διαλύεται το 1946 με πρωτοβουλία του ΚΚΕ. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατηγορήθηκε για εγκλήματα και οι αγωνιστές του έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 1981 για να τους αναγνωριστεί επισήμως, με νόμο της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου, η συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση με τις συνακόλουθες τιμές και παροχές, κυρίως υπό τη μορφή συντάξεων.

Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών: Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ

Ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΑΜική Αντίσταση την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα (’41-’44). 14 αφηγήσεις. 14 ιστορίες. Ένας λαός ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Ένα ντοκιμαντέρ για τη συλλογική μνήμη.

Με αφετηρία τις μαρτυρίες ανθρώπων που έλαβαν μέρος στην Αντίσταση, το ντοκιμαντέρ Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών επιχειρεί να ρίξει φως σε γνωστές και άγνωστες ιστορίες του αγώνα τους, όπως αυτές διαδραματίστηκαν μέσα στις συνοικίες της Αθήνας.

Από την περίοδο του λιμού του ’41-’42, τα συσσίτια των λαϊκών επιτροπών και της Εθνικής Αλληλεγγύης, τις μεγαλειώδεις πορείες ενάντια στην επιστράτευση και την κάθοδο των Βουλγάρων, τις μάχες του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στις συνοικίες, την ίδρυση του ΕΑΜ με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, τις παράνομες προκηρύξεις και τα συνθήματα της ΕΠΟΝ στους τοίχους μέχρι την απελευθέρωση της Αθήνας οι πρωταγωνιστές συνθέτουν ένα μωσαϊκό εμπειριών, αγώνων και προσδοκιών για το πώς επέλεξαν να συγκρουστούν με την ηττοπάθεια και τη συνεργασία με τον ναζισμό-φασισμό.

Οι προσωπικές ιστορίες «δένουν» με σπάνιο αρχειακό υλικό, πρωτότυπη μουσική των drog_A_tek και πλάνα του σήμερα μέσα από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, το Σκοπευτήριο της Καισαριανής και τις συνοικίες της Αθήνας.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Γιάννης Ξύδας
Έρευνα – Σενάριο: Γιάννης Ξύδας
Αφήγηση: Ρήγας Αξελός
Δ/νση φωτογραφίας – Μοντάζ: Ξενοφώντας Βαρδαρός
Ηχοληψία – Μιξάζ: Ανδρέας Γκόβας
Πρωτότυπη μουσική: drog_A_tek
Κάμερα: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Χρήστος Πανάγος
Μετάφραση – Υποτιτλισμός: Ηλίας Διάμεσης
Γραφιστική επιμέλεια: Κώστας Μηναϊδης
Υπεύθυνη επικοινωνίας – Απομαγνητοφωνήσεις: Σέβη Σαλαγιάννη
Παραγωγή: Ομάδα Συλλογική Μνήμη

Πληροφορίες για την ιστορία του ΕΑΜ από την ert.gr