Την Τετάρτη, σε ηλικία 97 ετών, έφυγε από τη ζωή ο δικηγόρος και συγγραφέας Βαρδής Β. Βαρδινογιάννης, ο οποίος είχε αναπτύξει πολυσχιδή δράση τόσο στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης όσο και στη διάρκεια του εμφυλίου αλλά και κατά τη χούντα των συνταγματαρχών. Η κηδεία του πραγματοποιείται σήμερα Πέμπτη στις 11 π.μ. στην εκκλησία της Παναγίτσας στο νεκροταφείο Ραφήνας.

Ads

Ο Βαρδής Β. Βαρδινογιάννης είχε διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην αντίσταση κατά των Γερμανών στην Κρήτη, στην οργάνωση και διεύθυνση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του στον αντιδικτατορικό αγώνα την περίοδο 1967-1974. Υπήρξε σημαίνον στέλεχος του ΚΚΕ Εσωτερικού και διώχθηκε για τις ιδέες του. Έζησε 10 χρόνια στη φυλακή, 2 χρόνια στην εξορία και συνολικά 13 χρόνια στην παρανομία. Βρισκόταν πάντοτε στην πρώτη γραμμή των αγώνων της εποχής του και υπήρξε μέχρι τέλους πιστός στις αξίες και τα ιδανικά της ανανεωτικής Αριστεράς. 

Στις 17 Ιουλίου του 1955, μαζί με άλλους 26 συντρόφους του, στελέχη του ΚΚΕ, απέδρασε από τις φυλακές των Βούρλων. Για την ιστορική απόδραση από τα Βούρλα, ο Βαρδής Β. Βαρδινογιάννης είχε μιλήσει στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα και τον Στέλιο Κούλογλου.

Το Tvxs.gr δημοσιεύει απόσπασμα της συνέντευξης – ντοκουμέντο…

Ads

[…] (σημ: Η απόδραση από τα Βούρλα) Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη μπορούμε να πούμε για όλο τον κόσμο τότε και δεν ήτανε μόνο για τον αριστοτεχνικό τρόπο, που οργανώθηκε που εκτελέστηκε αυτό το εγχείρημα. Αλλά ήταν και για την πολιτική σημασία που είχε εκείνη την περίοδο, διότι μην ξεχνάμε ότι ήτανε 6 χρόνια μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου. Είχε μεσολαβήσει μία περίοδος πάρα πολύ δύσκολη. Μπορεί να πει κανένας ένα καθεστώς που κατάργησε τοτς δημοκρατικούς θεσμούς κι υφίσταντο όλοι οι πολίτες την συνέπεια. Γι αυτό και χαιρετίστηκε (σημ: η απόδραση) από τους πολίτες, από όλο τον κόσμο.

Δεν υπήρξε και κανένας που να ανησυχήσει για το ότι αποδράσαν οι “κατάσκοποι” από τα Βούρλα. Μας είχανε ονομάσει κατάσκοπους τότε. Και βέβαια όλη αυτή η περίοδος είχε συσσωρεύσει ένα σωρό γεγονότα τα οποία σιγά-σιγά ένωναν το δημοκρατικό κόσμο, που ήθελε μια αλλαγή. Ήθελε αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών. Κι υπήρχανε τέτοια αρκετά γεγονότα στην πολιτική ζωή που δείχνανε ότι ενώνεται ο κόσμος για να παλέψει για την δημοκρατία και την αποκατάσταση των ελευθεριών. Η κατεστημένη δύναμη τότε της αυτονομαζόμενης Εθνικοφροσύνης είχε σφετεριστεί μια εξουσία που δεν τις ανήκε. Και έπαψε να έχει την έγκριση από τον ελληνικό λαό σιγά-σιγά. Μπορεί να ψήφιζαν αλλά δεν αγαπούσαν αυτό το σύστημα.

Ήθελαν να αλλάξει κι αυτό εκδηλώνονταν σε μία σειρά γεγονότα που υπήρξανε αυτή την περίοδο. Συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες με κορύφωμα μπορεί να πει κανείς το ότι στις εκλογές που έγιναν τότε η Δημοκρατική Συμπαράσταση κέρδισε τους περισσότερους Δήμους της χώρας. Αυτό ήταν ένα σημαντικό γεγονός. Βέβαια τότε με την απόδραση βγήκε ο Βραχνός που ήταν Υπουργός Εσωτερικών, βγήκε ο Αρχιστράτηγος της Εθνικοφροσύνης, και θριαμβολόγησε. Είπαν αστεία πράγματα. Αν τα ξαναδιαβάσετε θα δείτε πως αντιμετώπιζαν τότε την κατάσταση οι ιθύνοντες. Και πως μπορεί κανείς να γελάσει με αυτά που είπαν σε βάρος μας.  Αυτό είναι ένα σημείο που υπογραμμίζει και την σημασία της πράξης της δικής μας, η οποία δεν είναι μόνο το πως τη σχεδιάσαμε, πως την οργανώσαμε, πως την εκτελέσαμε. Αλλά έχει σημασία ότι πήραμε μια πολιτική απόφαση να κάνουμε αυτό το εγχείρημα για να έχει συνέπειες και είχε συνέπειες στην πολιτική ζωή της χώρας. Δηλαδή αποτέλεσε ένα πλήγμα κατά της πολιτικής αυτής της Κυβέρνησης. Ήτανε μια πράξη που ενθάρρυνε μπορεί να πει κανένας όλους αυτούς, που ήταν απαισιόδοξοι και λέγανε ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει κι είναι αιώνια εξουσία αυτών που κυβερνούν σήμερα.

Αυτά είχαν επίδραση στον ελληνικό λαό και γι αυτό το λόγο αν θέλετε όπου πήγαμε εμείς βρήκαμε φιλοξενία. Για το καθεστώς ήμασταν οι κατάσκοποι. Αν πραγματικά πίστευε κάποιος αυτό το παραμύθι, δεν θα είχαμε αυτή την υποδοχή που είχαμε. Πολιτικοί ήτανε οι σκοποί μας, πολιτική ήταν κι η πράξη που κάναμε. Είχε συνέπειες και νομίζω ότι βοηθήσαμε στην αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας, που χρειάστηκε πολλούς αγώνες για να φτάσουμε σε αυτήν. Νομίζω ότι κι οι δραπέτες των Βούρλων έχουνε μια ικανοποίηση, ότι συνέβαλαν με αυτή τους την πράξης στον αγώνα που γίνονταν για την αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών. Και από αυτή τη σκοπιά πρέπει να δούμε και σήμερα το θέμα κι όχι μόνο από το ότι έγινε μια μυθιστορηματική οργάνωση και πραγματοποίηση μιας απόδρασης από την φυλακή.

Εσείς πως είχατε βρεθεί στη φυλακή, με ποια κατηγορία;

Εμείς είχαμε τότε τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ, ο Λεωνίδας ο Τζεφρώνης είχε έρθει λίγο καιρό πριν σαν Γραμματέας της παράνομης οργάνωσης της Αθήνας.
Και σε μένα είχε ανατεθεί να καθοδηγήσω τρεις τέσσερις αχτίδες τότε κι είχαμε συνεργασία και βλεπόμαστε, αλλά κάποια στιγμή η Ασφάλεια κατάφερε να βρει τα ίχνη των οργανώσεων. Κι έγινε μια εκτεταμένη σύλληψη στελεχών τότε και μελών της οργάνωσης. Σιγά-σιγά βρεθήκαμε στα Βούρλα. Αγωνιζόμαστε πολιτικά, κάναμε αγώνα πολιτικό, ανεξάρτητα από τη μορφή που είχαμε  δώσει στην οργάνωσή μας, της βαθιάς παρανομίας. Αυτή σιγά-σιγά εξελίχθηκε αργότερα και στην ΕΔΑ κι υπήρχανε κι άλλες μορφές. Όμως σαν παράνομη οργάνωση τότε είχαμε συλληφθεί τα στελέχη και βρεθήκαμε στις φυλακές.

Η κατηγορία ποια ήταν;

Κατηγορία που μας προσήψαν τότε ήταν της κατασκοπίας. Έλεγαν ορισμένα αστεία πράγματα στα δικόγραφα τα οποία μας κοινοποίησαν κι στην δίκη αργότερα. Κι αυτό αποδεικνύει και την δυσκολία στην οποία βρέθηκαν αυτοί που μας συνέλαβαν. Γιατί ήταν πάρα πολύ αστεία αυτά που ελέχθησαν από την Κυβέρνηση τότε για την δράση τη δική μας. Πέρασαν έξι χρόνια υποδικίας και δεν τολμούσαν να κάνουν τη δίκη γιατί ήξεραν ότι θα έχουν προβλήματα επειδή δεν στηρίζονταν αυτή η κατηγορία της κατασκοπείας. Τότε ήτανε ο Νόμος για την Κατασκοπεία. Χρησιμοποιούσαν αυτό τον νομοθέτημα του Μεταξά, το νόμο 375. Με αυτό έγινε και η δίωξη μας. Έγινε η δίκη κι ενώ η πρώτη πράξη μπορεί να πει κανείς ήταν η απόδραση μας, η δεύτερη πράξη που συνέβαλε στους ίδιους σκοπούς ήταν η δίκη που κράτησε 28 μέρες τότε. Και στην οποία ακόμα και οι Στρατοδίκες δεν μπόρεσαν να μας καταδικάσουν. Και δίκασαν μόνο αυτούς που είχαν έρθει από το εξωτερικό, οι άλλοι απαλλαχθήκαμε.

Οι συνθήκες στις φυλακές, περιγράφετε στο βιβλίο ήταν κακές.

Η συνθήκες ήταν πάντα κακές κι ιδιαίτερα τότε που δεν υπήρχε μια Διεύθυνση στις τύχες του κράτους και κανείς δεν λογάριαζε τους κανόνες της νομιμότητας. Και για την λειτουργία των Δικαστηρίων και για το στήσιμο των υποθέσεων και για την διεξαγωγή των δικών. Μετά την απελευθέρωση δικάστηκαν πολλές εκατοντάδες στελέχη της Εθνικής Αντίστασης με διάφορες κατηγορίες από Δικαστήρια τα οποία έλεγαν ότι είναι Κακουργιοδικεία και Δικαστήρια ενόρκων, αλλά οι ένορκοι ήταν μία λίστα που έφτιαχνε η Κυβέρνηση τότε από δικούς της ανθρώπους. Κάθε λοιπόν κλήρωση ενόρκων κλήρωνε ενόρκους θανατοδίκες κι όλες οι δίκες κατέληγαν σε θάνατο.  Έχουμε πάνω από 500 τκαταδίκες σε θάνατο που εκτελέστηκαν, ενώ τον ίδιο καιρό, που πέρασαν από δίκη και τους δωσίλογους, έχουμε 600 δικογραφίες δοσίλογων από τις οποίες μόνο 40 παρεπέμποντο κι οι άλλοι που είχαν απαλλαχτικά βουλεύματα. Ναι μεν ανέφεραν πως ο τάδε συνέλαβε, παρέδωσε στους Γερμανούς ή βίασε γυναίκες, αλλά όλα αυτά τα έκανε γιατί επίστευε ότι υπηρετεί την πατρίδα. Απαλλαχτικό βούλευμα… Υπήρχε μία κατάσταση όπου καταρρακώνονταν η ιδέα της δικαιοσύνης. Δεν αποδίδονταν δικαιοσύνη. Για εμάς όταν πήγαμε στο Στρατοδικείο τότε σαν κατάσκοποι δεν είχαν καθόλου στοιχεία και τελικά υποχρεώθηκαν να απαλλάξουν τους περισσότερους. Από τους 42 δηλαδή μόνο 8 καταδικάστηκαν.

Το κλίμα μέσα στις φυλακές πως ήτανε;

Μέσα στην φυλακή ήτανε ανθρωποι της Αντίστασης, άνθρωποι που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα. Οι περισσότεροι κρατούμενοι ήτανε πολιτικοί κρατούμενοι οι οποίοι είχαν συνείδηση ας πούμε, του τι πρόσφεραν στην πατρίδα και επίσης του καθήκοντος να παλέψουνε και μέσα από την φυλακή, για αποκατάσταση της δημοκρατίας, για αμνηστία, για ελευθερίες κλπ. Υπήρχε μία συναδέλφωση, υπήρχε μία συνεννόηση μεταξύ όλων. Μία αλληλεγγύη. Υπήρχε αυτό το πνεύμα κι έτσι αντιμετωπίζαμε όλοι τη δίωξη. Σκεφτείτε ότι επί πολλά χρόνια τελικά οι δικασμένοι για κατοχικά αδικήματα, ή ακόμα και για αδικήματα της περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου έμειναν 16-17-20 χρόνια στην φυλακή. Κι αν πάρει κανείς κάθε μια από αυτές τις υποθέσεις τις δίκες κι εξετάσει τα στοιχεία, θα δει τι πραγματικές αποφάσεις πάρθηκαν. Και ποια ήτανε τα κίνητρα εκείνων που επέβαλαν θάνατο, ισόβια κλπ. […] Μιλάω για τις μεθόδους εξόντωσης των κρατουμένων. Διότι όταν ο άλλος μένει 10 και 15 χρόνια στην φυλακή με στερήσεις και με τέτοια διαβίωση, είναι φανερό ότι σιγά-σιγά εξοντώνεται και χάνει και την ζωή του. Την υγεία του οπωσδήποτε. Κι οι περισσότεροι κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους μέσα σε αυτή την κατάσταση.

Πως δουλεύατε στο 13 το κελί. Πως είχατε οργανώσει την δουλειά της απόδρασης;

Ήταν πολύ έντονη η δουλειά που κάναμε. Δουλεύαμε μέρα και νύχτα στο 13 κελί. Διότι οι συνθήκες της φυλακής, της ζωής που γίνονταν στην φυλακή μέσα, ήτανε τέτοιες που έπρεπε να κρυβόμαστε, έπρεπε να παίρνουμε ορισμένα μέτρα. Να προφυλαχτούμε ακόμα κι από τους συγκρατούμενους. Πολλές φορές την νύχτα αποδίδαμε πολύ περισσότερο διότι ήμασταν κλεισμένοι πέντε άνθρωποι, άλλοι φυλάγανε απάνω, άλλοι κατεβαίνανε κάτω στην στοά και δούλευαν. Κι η δουλειά ήτανε πολύπλοκη κι έπρεπε να σκάψουμε, έπρεπε να κοσκινίσουμε, έπρεπε να χωρίσουμε σε σακούλες τα διάφορα πράγματα, τα προϊόντα που θα βγαίνανε και πως θα κινιότανε. Και πολλές φορές παθέναμε και κάποια ζημιά. Ήταν πολλές δυσκολίες και κούραση μεγάλη. Κι υπήρχε βέβαια η αισιοδοξία κι υπήρξε πάντα ένα καλαμπούρι πάντα εκεί μέσα για να περνάμε όλες αυτές τις δυσκολίες […] Ο καθένας έκανε ένα σχέδιο. Τι θα κάνει όταν θα βγει που θα πάει, ποιον θα δει και πως. Αλλά κυρίως πως θα μπορέσει να συμμετάσχει ενεργητικά σε ένα αγώνα που τον τράβηξαν κλείνοντάς τον στη φυλακή. Όλοι αυτοί είχανε αυτή την πρόθεση. Και γι αυτό ήταν αισιόδοξοι και χαρούμενοι.

Και καταλαβαίνεται το κλίμα που υπήρχε την μέρα που αποδράσαμε. Τραβήξαμε τις πέτρες και βγήκε ο καθένας έξω και πήγαινε κάπου να δώσει αυτό που μπορούσε να δώσει. Ήταν αυτή η περίοδος. Όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι είχανε συνείδηση. Δεν ήταν αλλοτριωμένοι. Μπορεί να πήρανε ορισμένα πράγματα λαθεμένα στις εκτιμήσεις τους, αλλά τελικά έδιναν την ψυχή τους σε ένα αγώνα ο οποίος από την κατοχή ακόμα ήτανε μεγάλος. Μετέπειτα, και στο δεύτερο το Αντάρτικο ήταν επίσης μεγάλος, άσχετα ότι ήταν λαθεμένη η απόφαση η γενική που πάρθηκε τότε και την πατήσαμε με τους Άγγλους, να κάνουμε τον Εμφύλιο, να δεχθούμε τον Εμφύλιο Πόλεμο. Όμως η συμμετοχή των στελεχών των Ανταρτών ήταν μια μεγάλη υπόθεση. Ήταν μια συνεισφορά εθελοντική. Ήτανε ήρωες ήτανε παλικάρια όλοι αυτοί με τους οποίους ζήσαμε μέσα στην φυλακή. Και συνεχίσαμε αυτόν τον αγώνα ύστερα σε μια περίοδο μετά τον Εμφύλιο που έπρεπε να παλέψουμε για να φέρουμε τη δημοκρατία. Για να αποκαταστήσουμε τις δημοκρατικές ελευθερίες, είχαμε αυτή την συναίσθηση κι αυτή τη συνείδηση στις συζητήσεις που κάναμε και στην ζωή που κάναμε μέσα στην φυλακή.

Τι άλλο κάνατε για να προετοιμάσετε την απόδραση; 

Το βράδυ της νυχτερινές ώρες που έκλεινε η φυλακή, φτιάχναμε και ψεύτικους ανθρώπους απάνω στα κρεβάτια. Δηλαδή ήταν δύο, ήτανε τρεις κάτω που δουλεύανε, εμείς φτιάχναμε τα σώματα τους με τις κουβέρτες και βάζαμε μαλλιά, περούκες από το θέατρο, για να δείχνουμε πως κοιμούνται. Υπήρχανε κάποια τέτοια πράγματα. Κι ερχότανε ο φύλακας, μέτραγε τα κεφάλια και πίστευε ήμασταν κι οι πέντε στο κελί. Πίστευε πως δεν έλειπε κανένας κι έφευγε. Γελάγαμε κι εμείς τότε μετά με το πάθημα του φύλακα, αλλά όλα αυτά ήταν μία οργάνωση συγκεκριμένη για να μπορέσουμε να ανταποκριθούνε. Επίσης, στην αρχή που σκάβαμε για να ανοίξουμε το τσιμέντο… 
Το μπετό είχε 10 πόντους πάχος το μπετό. Να τρυπήσουμε και να φτιάξουμε ας πούμε μια εγκοπή 40 επί 60 ήταν μια δύσκολη δουλειά. Και στη συνέχεια το σκάψιμο ήταν δύσκολο γιατί κάμποσα μέτρα ήτανε ένας λευκός βράχος. Μαλακός μεν αλλά έπρεπε να σκαφτεί πόντο με πόντο και δεν γινότανε χώμα. Το χτυπάγαμε για να μπορέσουμε να κοσκινίσουμε για να μπορέσει να φύγει το χώμα από τις τουαλέτες, η πέτρα έπρεπε να κρυφτεί. Κι ήτανε ένα πρόβλημα που θα μπει αυτή η πέτρα για να την κρύψουμε. Είχαμε καμία 60ρια γλάστρες μαζέψει. Γκαζοντενεκέδες δηλαδή, που βάζαμε τις πέτρες κι από πάνω δύο δάχτυλα χώμα και φυτεύαμε ένα βασιλικάκι ή ένα πανσέ. Κι ερχότανε ο Αρχιφύλακας τότε και ρωτούσε: “δεν αναπτύσσονται τα λουλούδια σας πως γίνεται;”. Θα δείτε αργότερα του έλεγα εγώ, θα δείτε αργότερα. Και γελάγανε οι άλλοι που ξέρανε τι σήμαινε το αργότερα…

Με τι κριτήρια επιλέξατε ποιοι θα μυηθούνε στο σχέδιο;

Κοιτάξτε τα κριτήρια ήταν κατ’ αρχήν να συμμετάσχουν αυτοί που είχαν έρθει από το εξωτερικό ή αυτοί που είχαν την κατηγορία της κατασκοπείας και θα περνάγανε από δίκη. Υπήρχε αυτό το κριτήριο, αλλά κι εκείνοι οι οποίοι προσφέρονταν και μπορούσαν να αποδώσουν στην παράνομη δουλειά έξω. Να συνδεθούνε να στήσουν οργανώσεις να παλέψουν. Κι ο καθένας ήθελε να συμμετάσχει και να συμβάλει. Επικίνδυνη μεν η παρανομία, δύσκολη, αλλά ξέραμε ότι αποδίδει κάτι. Και σήμερα αν ξανασκεφτώ αυτή την περίοδο πιστεύω, ότι πράγματι απέδωσαν αυτές οι προσπάθειες κι αυτή η συμβολή. Όλοι που πήραμε μέρος σε έναν αγώνα.

Τις περούκες που λέγατε προηγουμένως, που τις βρίσκατε;

Στις φυλακές πότε-πότε επιτρέπανε και κανένα θεατράκι κι ένας θίασος φτιαχνότανε. Και στα Βούρλα υπήρχε κάτι τέτοιο και τα βρήκαμε. Αλλά ήταν ωραίο εάν πάτε τώρα στο κελί απ’ έξω στο παράθυρο κι είσαστε ο φύλακας, δεν μπορείτε να ξεχωρίσετε ποιος είναι ο ζωντανός και ποιος είναι ο φτιαγμένος άνθρωπος εκεί.

Οι φύλακες καταλάβανε ποτέ κάτι; Αντιμετωπίσατε το ενδεχόμενο να σταματήσετε; Να ματαιώσετε την απόδραση;

Όχι αναστέλαμε για κάμποσες μέρες το έργο. Αρκετές μέρες ωσότου ο κίνδυνος να παρέλθει. Πήγανε για παράδειγμα στο απέναντι κελί και ψάχνανε. Νομίζανε ότι από κει βγαίνουν οι θόρυβοι. Εμείς είπαμε πως χτυπάνε για να κάνουν εργόχειρα και τη νύχτα και πρέπει να σταματήσει αυτό. Δεν ήτανε δυνατόν να αντιληφθούνε οι φύλακες κι ο Διευθυντής τότε κι οι Αρχιφύλακες. Ήταν πολύ χαμηλού επιπέδου, δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούνε ότι θα μπορούσε να γίνει ένα τέτοιο έργο από μας. Επίσης δεν συνηθίζονταν οι αποδράσεις κι ήταν κι αυτό ένα ευνοϊκό στοιχείο για να μπορέσουμε να οργανώσουμε αυτή τη δουλειά, η οποία ήτανε πάρα πολύ δύσκολη. Όταν παντού είναι τσιμέντο… Δεν μπορείς να κρύψεις ένα καρύδι να μην το βρει ο άλλος. Πως να βγάλεις πολλές εκατοντάδες γκαζοντενεκέδες, Για να φύγει από τα λούκια και να πάει στα παρτέρια, καταλαβαίνετε ήταν μια μεγάλη υπόθεση, η οποία κράτησε τόσο διάστημα. Και το διασκεδάζαμε, συνέβησαν κι άλλα περιστατικά μεταξύ αυτών που παίρνανε μέρος. 

Ένας λόγος που δεν το περίμεναν οι φύλακες ήταν κι επειδή ήτανε κι η γραμμή του κόμματος τέτοια;

Δεν μπορώ να το πω αυτό το πράγμα, επειδή δεν γίνονταν. Δεν ξέρανε ποια είναι η γραμμή του κόμματος κι είναι αστείο πράγμα τώρα. Να σας πω από τότε πολλά στελέχη κι αν θέλετε κι αυτά που ήταν εκεί στα Βούρλα, με ένα σκεπτικισμό έβλεπαν και τη γραμμή και τις αποφάσεις. Ερχότανε τότε ειδήσεις ότι ο Πλουμπίδης που εκτελέστηκε ήταν πράκτορας. Ότι τον πήρανε στην Αμερική και τον ενταφίασαν. Μαθαίναμε τέτοια πράγματα. Είχε αρχίσει ποια να μυρίζει το πράγμα ότι εδώ επρόκειτο και για κάποια απάτη κι ότι δεν μπορούμε να έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη, εις την αξία ας πούμε τον αποφάσεων που είχε η καθοδήγηση. Αν θέλετε άρχισε λίγο-λίγο να ωριμάζει αυτό το πράγμα που αργότερα ξέσπασε και με τη διάσπαση μέσα στο κόμμα.

Για πέστε μου λίγο το κλίμα την ημέρα της απόδρασης.

Η απόδραση έγινε από το κελί το δικό μας. Ήτανε η ώρα που όλοι πηγαίνουν να ξαπλώσουν. Είχαν ειδοποιηθεί αυτοί που θα έφευγαν, είχαν φορέσει τα καλά τους ρούχα και τα παπούτσια. Είχαν φέρει και τις πυτζάμες που έβαλαν πάνω και κάλτσες στα παπούτσια τους. Κι ένα μαντήλι στο κεφάλι για να βγούνε άψογοι έξω. Κι όλο αυτό ήτανε ένα καλαμπούρι. Αυτός που έπαιξε ρόλο ήτανε ο Παπούλιας, ο οποίος έλεγε πολλές ιστορίες σόκιν στους φύλακες. Και πηγαίνανε οι φύλακες συνέχεια από αυτόν. Είχε πάει λοιπόν έξω, στην εξωτερική πόρτα κοντά, και έλεγε στον φύλακα μια ιστορία. Διηγούνταν αυτός και ο φύλακας τον άκουγε με ανοιχτό στόμα την ώρα που εμείς φεύγαμε.  […] Το τέρμα της στοάς που είχαμε φτιάξει κατέληγε στο βόθρο ενός εργοστασίου. Στη διαδρομή υπήρχαν σακιά με πέτρες, στη μια μεργιά και στην άλλη, και σε κάποια φάση έπρεπε με κινήσεις της κοιλιάς να κινούμαστε. Για να φτάσουμε στο έργο, για να χτυπήσουμε και να ανοίξουμε μεγαλύτερη τη στοά, αδειάσαμε όλο αυτό το υλικό και το ρίξαμε μέσα στο βόθρο. Κι έτσι με περισσότερη άνεση κινηθήκαμε κατά την έξοδο. Είχαμε δε ηλεκτροφωτίσει με μια πλάκα του φακού ας πούμε που είχαμε βάλει το λαμπάκι κι είχαμε ηλεκτροδοτήσει όλη τη διέξοδο.

Που πήγατε εσείς μετά την απόδραση; 

Είχα πάει με τον Μπαρτζώκα σε ένα σπίτι κάπου στους Θράκονες και μείναμε κάμποσες μέρες. Από κει έφυγα πήγα σε άλλο σπίτι, από κει πήγα σε ένα άλλο σπίτι που ήταν ένα αντρόγυνο. Πιάσαμε μαζί σπίτι και μέναμε όλο το διάστημα μετά.

Και σας πιάσανε πότε;

Ενάμισι χρόνο μετά. Μαζί με τον Κυριάκο τον Τσακίρη. Μας συνέλαβαν, πήγαμε στο Καλάμι και συνεχίσαμε να παλεύουμε για να γίνει η δίκη μας έξι χρόνια.
Στέλναμε υπομνήματα και ζητάγαμε να γίνει η δίκη. Που να γίνει η δίκη δεν είχανε στοιχεία. Τελικά υποχρεώθηκαν βέβαια κι έκαναν και τη δίκη κι εμείς είπαμε ότι φτιάξατε κύριοι ένα δίκτυο κατασκοπείας, κατασκευάσατε αλλά τελικά εμπλακήκατε εσείς σε αυτό το δίκτυο. Εσείς μπλεχτήκατε μέσα και δεν μπορείτε να ξεφύγετε. Τους το είπαμε τότε στην απολογία, στο Δικαστήριο. 

Κι όταν σας πιάσανε τι σας είπανε για την απόδραση;

Τίποτα. Κι οι περισσότεροι της Αστυνομίας γελάγανε σε βάρος των Προϊστάμενων τους. Δεν υπήρχε κάποιο κύρος για την ηγεσία της χώρας. Είχε χάσει πολύ πριν καταρρεύσει την αξιοπιστία και την σοβαρότητα της. Άμα ξαναδιαβάσετε τις δηλώσεις που έκανε ο Βραχνός κι ο Παπάγος τις μέρες εκείνες που έγιναν οι συλλήψεις μας, θα αντιληφθείτε πόσο χαμηλού επιπέδου ήτανε. Η ηγεσία τότε της χώρας ήτανε πάρα πολύ χαμηλού επιπέδου κι έτσι τους αντιμετωπίζαμε. Αλλά είχαν την εξουσία, κυβέρνησαν την Ελλάδα. Όταν άρχισαν να χάνουν την πλειοψηφία γιατί εμείς ήρθαμε αξιωματική αντιπολίτευση αργότερα με την ΕΔΑ κι η πλειοψηφία ήτανε ενάντια στο καθεστώς της Εθνικοφροσύνης. Τότε πήρανε το σήμα να γίνει κι η Δικτατορία κι έγινε κι η Δικτατορία με παρέμβαση των ξένων πάλι. Αν θέλετε η συνέχιση ας πούμε του αγώνα για αποκατάσταση της δημοκρατίας και των ελευθεριών οδήγησε και στην άνδρωση της ΕΔΑ και στους αγώνες τους πολιτικούς. Τότε κάναμε συγκέντρωση κι ερχόταν η μισή Αθήνα στις συγκεντρώσεις που κάναμε. Κάναμε Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση και γέμιζε η Αθήνα σαν μια μεγάλη εκλογική προεκλογική συγκέντρωση τώρα. Κι ερχότανε όλοι από όλα τα κόμματα δεν πίστευαν στις ηγεσίες που είχαν τα κόμματα τους τότε οι πολίτες. Δυσανασχετούσαν ενάντια σε αυτή την ονομαζόμενη πολιτική της Εθνικοφροσύνης και θέλανε την αλλαγή, γι αυτό τότε πήρε το κέντρο την εξουσία, είχε ποια ωριμάσει η κατάσταση κι οδηγήθηκαν αυτοί σε αυτή την απόφαση. Που ήταν ένα απονενοημένο διάβημα δικό τους. Να κάνουνε Δικτατορία για να συγκρατήσουν τα πράγματα. Κι έτσι κι ο θρόνος έχασε τη θέση του στην Ελλάδα κι ορισμένοι ηγέτες.