Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής παύει να είναι απλώς μια περιβαλλοντική πρόκληση και μετατρέπεται σε καθημερινή, σωματική και ψυχολογική απειλή για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη οδηγεί σε ολοένα συχνότερους και πιο έντονους καύσωνες, προκαλώντας απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, επιδείνωση της ψυχικής υγείας και μείωση της παραγωγικότητας στην εργασία.

Ωστόσο, νέα έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα στην Ισπανία, αποκαλύπτει ότι οι συνέπειες της ακραίας ζέστης δεν είναι ίδιες για όλους. Οι άνδρες φαίνεται να πλήττονται περισσότερο από τις γυναίκες, ειδικά σε ό,τι αφορά το υποκειμενικό τους αίσθημα ευεξίας.

Η μελέτη και η μεθοδολογία

Η έρευνα, στην οποία συμμετείχαν οι ερευνητές Ιγκνάσιο Μπελόκ Ποστίγκο, Χοσέ Αλμπέρτο Μολίνα και Χοσέ Ιγκνάσιο Χιμένεθ Ναδάλ, εστίασε στη σύνδεση μεταξύ των ακραίων θερμοκρασιών και της ευημερίας των ανθρώπων, με ιδιαίτερη έμφαση στις έμφυλες διαφορές.

Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από την αμερικανική έρευνα American Time Use Survey (ATUS), που καταγράφει πώς κατανέμουν οι πολίτες των ΗΠΑ τον χρόνο τους σε καθημερινές δραστηριότητες. Σε ορισμένα έτη (2010, 2012, 2013 και 2021) η ATUS περιλάμβανε και ένα ειδικό  ερωτηματολόγιο σχετικό με την ευημερία, όπου οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν συναισθήματα όπως ευτυχία, ενδιαφέρον, λύπη, κόπωση, πόνο και άγχος κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Οι απαντήσεις περισσότερων από 23.000 ατόμων συνδυάστηκαν με μετεωρολογικά δεδομένα από πάνω από 21.000 περιοχές σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ, επιτρέποντας στους ερευνητές να αναλύσουν πώς οι ακραίες θερμοκρασίες επηρεάζουν την καθημερινή ψυχική κατάσταση των ανθρώπων.

Οι επιπτώσεις του καύσωνα στην ευημερία του πληθυσμού

Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαίωσαν ότι η έκθεση σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (άνω των 35 βαθμών Κελσίου) έχει γενικά αρνητική επίδραση στο υποκειμενικό αίσθημα ευεξίας. Όμως αυτή η επίδραση δεν είναι ομοιόμορφη. Οι άνδρες φαίνεται να πλήττονται περισσότερο από τις γυναίκες, εμφανίζοντας αυξημένα επίπεδα κόπωσης και μειωμένο αίσθημα ευτυχίας κατά τη διάρκεια των πολύ ζεστών ημερών.

Μάλιστα, για τους άνδρες, η επίδραση του καύσωνα στην ευεξία τους ήταν πιο έντονη ακόμα και από παράγοντες όπως η ηλικία, το εισόδημα ή η επαγγελματική τους κατάσταση. Αντιθέτως, στις γυναίκες δεν παρατηρήθηκε η ίδια ένταση αρνητικών συναισθημάτων, γεγονός που υποδηλώνει ότι ενδέχεται να προσαρμόζονται καλύτερα στις ακραίες θερμοκρασίες.

Γιατί οι άνδρες επηρεάζονται περισσότερο;

Οι αιτίες αυτής της διαφοροποίησης δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρες, αλλά φαίνεται να εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, τόσο βιολογικοί όσο και κοινωνικοί.

Το ανδρικό σώμα μπορεί να ανταποκρίνεται διαφορετικά στη θερμότητα από τη φύση του. Επιπλέον, οι άνδρες συχνά εργάζονται σε τομείς που είναι πιο εκτεθειμένοι στις μεταβαλλόμενες εξωτερικές συνθήκες, όπως η κατασκευαστική βιομηχανία (όπου περίπου το 90% των εργαζομένων στις ΗΠΑ είναι άνδρες) και η γεωργία (περίπου το 75% των εργαζομένων είναι άνδρες), γεγονός που αυξάνει σημαντικά την έκθεσή τους σε υψηλές θερμοκρασίες.

Παράλληλα, έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες ενδέχεται να να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις όταν επικρατούν ακραίες καιρικές συνθήκες, επιλέγοντας δραστηριότητες που τους επιτρέπουν να παραμείνουν σε πιο δροσερά περιβάλλοντα. Επιπλέον, ενδέχεται να αναπτύσσουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές αυτοφροντίδας ή να έχουν διαφορετικά επίπεδα αντοχής στο στρες.

Κλιματική κρίση και κοινωνικές ανισότητες

Η συγκεκριμένη μελέτη έρχεται να τονίσει μια κρίσιμη διάσταση της κλιματικής κρίσης: δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι τις συνέπειές της με τον ίδιο τρόπο. Το φύλο, η κοινωνική τάξη, η επαγγελματική δραστηριότητα και άλλες κοινωνικές μεταβλητές παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο κάποιος επηρεάζεται από την ακραία ζέστη.

Καθώς οι καύσωνες αναμένεται να γίνουν συχνότεροι και εντονότεροι τα επόμενα χρόνια, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν την ανάγκη χάραξης πολιτικών που θα λαμβάνουν υπόψη τις έμφυλες και κοινωνικές διαφοροποιήσεις στην ευαλωτότητα. Εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους πρέπει να προστατευθούν με κατάλληλα μέτρα, όπως διαλείμματα, πρόσβαση σε σκιά και νερό, και ευέλικτα ωράρια.

Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η έρευνα και η ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με τους κινδύνους των καυσώνων όχι μόνο για τη σωματική αλλά και για την ψυχική υγεία, καθώς η υπερβολική ζέστη έχει συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και ακόμα και αυτοκτονιών.

Ένα πρόβλημα που θα επιδεινωθεί

Η μελέτη των ερευνητών του Πανεπιστημίου της Σαραγόσα επιβεβαιώνει πως οι κλιματικές μεταβολές δεν επηρεάζουν όλους το ίδιο. Η ακραία ζέστη λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής κοινωνικών ανισοτήτων, επηρεάζοντας διαφορετικά άνδρες και γυναίκες, πλούσιους και φτωχούς, υγιείς και ευάλωτους.

Δυστυχώς δεν υπάρχει, αλλά θα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα μία ανάλογη έρευνα στην Ελλάδα.