Το καλοκαίρι του 2021 στην Ελλάδα άφησε πίσω του 185.320 καμένα στρέμματα δάσους προκαλώντας σοκ τόσο στη χώρα όσο και στη διεθνή κοινότητα. Παρά την καταστροφική αυτή εμπειρία, και τις καθησυχαστικές δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης, φορείς και ΜΚΟ προειδοποιούν ότι η χώρα δεν έμαθε από τα λάθη της, κρούωντας τον κώδωνα του κινδύνου για την φετινή αντιπυρική σεζόν.

Ήδη στην Ελλάδα, όπως και σε όλη την Ευρώπη οι θερμοκρασίες είναι ιδιαίτερα υψηλές ενώ οι Έλληνες δεν έχουν ξεχάσει τις καταστροφικές πυρκαγιές που κατέστρεψαν 185.320 στρέμματα δάσους το 2021, ούτε τις πυρκαγιές του 2018 κατά μήκος των ακτών της Αττικής που σκότωσαν 102 στο Μάτι.

Μπορεί το καλοκαίρι του 2021 να μην χάθηκαν ανθρώπινες ζωές ωστόσο καταστράφηκαν τεράστιες δασικές εκτάσεις στη Βόρεια Εύβοια, στη Αρχαία Ολυμπία, ενώ στη Βαρυμπόμπη και τις Αφίδνες, λίγο έξω από την Αθήνα, οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τελικά έχασαν τα πάντα.

Ωστόσο, μιλώντας στη Deutsche Welle η 24χρονη εθελόντρια πυροσβέστης Κατερίνα Κάγλια δηλώνει «έξαλλη όταν οι άνθρωποι πετούν τσιγάρα ή σκουπίδια στο δάσος» καθώς «μικρές πράξεις απροσεξίας μπορούν να πυροδοτήσουν καταστροφικές φωτιές».

Πράγματι, σύμφωνα με τη WWF, το 90% όλων των πυρκαγιών στην Ελλάδα προκαλούνται από ανθρώπινο λάθος. Οι ολοένα μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας, σε συνδυασμό με θερμοκρασίες ρεκόρ, κάνουν ουσιαστικά τα δάση στην Ελλάδα ανυπεράσπιστα απέναντι στις φλόγες.

Και οι φωτιές έχουν ήδη ξεκινήσει φέτος. Στις αρχές Ιουνίου, τα σπίτια κοντά στη Γλυφάδα, χρειάστηκε να εκκενωθούν, και στην Εύβοια, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, οι φλόγες έχουν φτάσει στα περίχωρα του χωριού Γαία.

Δεν μάθαμε από το παρελθόν

Μιλώντας στη Deutsche Welle, ο Σταύρος Σαλαγιάννης πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Εθελοντικών Οργανώσεων Προστασίας Δασών αναφέρει ότι το δάσος στον Βύρωνα καλύπτεται από ξερή χόρτα, φύλλα και πεσμένα δέντρα. Ένας τεράστιος κορμός δέντρου μπλοκάρει το μονοπάτι της φωτιάς: «Αυτό είναι από την καταιγίδα της περασμένης εβδομάδας. Θα έπρεπε να είχε φροντιστεί πριν από λίγο», λέει.

«Δεν έχουμε μάθει από λάθη του παρελθόντος», προσθέτει. «Αντίθετα, κάνουμε τεράστια λάθη. Φέτος, για πρώτη φορά, το Υπουργείο Περιβάλλοντος συνεργάζεται με το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας. Τα χρήματα είναι πολλά και τα μονοπάτια της πυρκαγιάς είναι ακόμα φραγμένα για τους πυροσβέστες που ένα τεράστιο πρόβλημα για την καταπολέμηση των πυρκαγιών».

Ο κ. Σαλαγιάννης θεωρεί ότι κατανέμονται ελάχιστα χρήματα στην πρόληψη δηλώνοντας έκπληκτος που η περσινή απώλεια έκτασης και η σαφής απειλή για την Αθήνα δεν οδήγησαν σε αλλαγή νοοτροπίας. «Δεν καταλαβαίνουμε την ανάγκη να ξεκινήσουμε ετήσια μέτρα πρόληψης πολύ πριν την 1η Μαΐου. Στην Ελλάδα, πάντα περιμένουμε μέχρι την τελευταία στιγμή», λέει.

Αυτή η καθυστερημένη έναρξη σημαίνει ότι είναι μόνο θέμα ημερών πριν η απειλή της πυρκαγιάς φτάσει στο Επίπεδο 4, το οποίο με τη σειρά του σημαίνει ότι όλες οι εργασίες πρόληψης πυρκαγιάς στα δάση πρέπει να σταματήσουν. «Αυτό μας αφήνει ακόμα πιο πίσω. Είναι απλώς ένα θέμα κακού σχεδιασμού. Ελπίζω απλώς να μην χρειαστεί να πληρώσουμε πολύ υψηλό τίμημα για αυτό», λέει.

Μόνο το 16,5% των χρημάτων στην πρόληψη

Αν και μετά το καταστροφικό καλοκαίρι του 2021, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υποσχέθηκε βελτιώσεις, κάνοντας διορισμούς υψηλά ιστάμενων προσώπων ωστόσο, για τον συντονιστή πυροπροστασίας της WWF Ηλία Τζιρίτη, αυτοί οι διορισμοί είναι «δήθεν».

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση τηWWF, οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 2016 βαθμολογούνται πολύ χαμηλά: το 83,5% των κρατικών κονδυλίων που δόθηκαν το διάστημα 2016-2020 για την πυροπροστασία διατέθηκε για την καταπολέμηση των πυρκαγιών και μόνο το 16,5% για την πρόληψή τους. Ωστόσο, ο ΟΗΕ συνιστά να επενδύεται το 45% των κονδυλίων στην πρόληψη, το 35% στην πυρόσβεση και ένα 20% στην αναδάσωση.

Βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο λέει η ελληνική κυβέρνηση

Από την άλλη, η Ελλάδα αύξησε τον προϋπολογισμό της για την πυρόσβεση για το 2022 και αύξησε τον αριθμό των διαθέσιμων πυροσβεστικών αεροσκαφών από 74 σε 86. Επιπλέον, προληπτικά, 250 πυροσβέστες από έξι χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, έχουν κληθεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας.

Ο Γιώργος Αμυράς, υφυπουργός για θέματα Προστασίας του Περιβάλλοντος, πιστεύει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στον σωστό δρόμο, παρά τις συνεχιζόμενες δυσκολίες. «Για δεκαετίες, η κυβέρνηση επικεντρωνόταν στην καταπολέμηση των πυρκαγιών, όχι στην αποτροπή τους», είπε και προσέθεσε ότι «φέτος, η Ελλάδα, για πρώτη φορά στην ιστορία της, έκανε σημαντικά προληπτικά βήματα».

Με το πρόγραμμα Antinero, η ελληνική κυβέρνηση έχει επενδύσει τώρα 72 εκατ. ευρώ στη πρόληψη των πυρκαγιών — που καλύπτει 190.271 στρέμματα δάσους, 12.000 χιλιόμετρα μονοπατιών πυρκαγιάς και 1.600 χιλιόμετρα πυρκαγιών.

Δεν είναι μόνο τα χρήματα

Ο κ. Τζιρίτης, όμως ασκεί έντονη κριτική και στον τρόπο διαχείρισης του προϋπολογισμού. «Έχουμε μεγάλα προβλήματα με τη διαφάνεια. Δεν έχει να κάνει μόνο με το ποσό των χρημάτων, αλλά μάλλον με την ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου ώστε να μπορούμε να καταλάβουμε σε τι χρησιμοποιείται». Οι ανάγκες, λέει, διαφέρουν πολύ από κοινότητα σε κοινότητα.

Σε μια τοποθεσία, τα παλιά καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να είναι πρόβλημα. Από την άλλη, στην τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να εκπαιδεύσουν τους ντόπιους σχετικά με τους κινδύνους από ανεξέλεγκτες πυρκαγιές που προκαλούνται, για παράδειγμα, από το κάψιμο ξερών φύλλων ή τον υποκαπνισμό κυψελών.

«Ένα σχέδιο δράσης πρέπει να αντιμετωπίζει τις πηγές των πυρκαγιών. Γιατί ξεσπούν πυρκαγιές σε διαφορετικά μέρη; Εάν δεν ξέρω, τι είδους λύσεις μπορώ να προσφέρω;» ρωτάει.

Τέλος, ο κ. Τζιρίτης καταγγέλλοντας την ελληνική κυβέρνηση, μεταξύ άλλων, για ανεπαρκή στοιχεία και υποστελέχωση στο Δασαρχείο, έλλειψη μεταφοράς γνώσεων, ζητάει συστηματική επανεξέταση και βελτιωμένη συνεργασία μεταξύ των κοινοτήτων, των οργανισμών και της κυβέρνησης.