Ο Δημήτρης Ραπακούσιος είναι 37 ετών. Ηλικία εντυπωσιακά μικρή για έναν από τους πιο αναγνωρισμένους κατασκευαστές παραδοσιακών μουσικών οργάνων, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό. Πριν από λίγες ημέρες, τον συναντήσαμε στο εργαστήριό του στο Παγκράτι, όπου μας μίλησε για την επαγγελματική του πορεία μέχρι σήμερα, τον ρόλο της παραδοσιακής μουσικής στη σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και την αμέλεια του κράτους ως προς την αναβίωση και την προστασία της.

Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Καστάνια

Πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε επαγγελματικά την κατασκευή παραδοσιακών μουσικών οργάνων, δεδομένου μάλιστα ότι το 1992 είχατε περάσει πρώτος στη Σχολή Χημικών-Μηχανικών του Πανεπιστημίου της Πάτρας;

Σε μικρή ηλικία έπαιζα μπουζούκι και, κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο, έμαθα και μπαγλαμά. Την κατασκευή μουσικών οργάνων την ξεκίνησα ως χόμπι όσο ήμουν φοιτητής. Τότε, ο εξαιρετικός οργανοποιός από τη Θεσσαλονίκη, Γιάννης Αλεξανδρής, αρχικά με ενέπνευσε να ασχοληθώ με τον συγκεκριμένο τομέα και, στη συνέχεια, μου έδωσε κατευθυντήριες γραμμές ως προς τις τεχνικές που ακολουθούσε. Το πρώτο μουσικό όργανο που έφτιαξα, ένας μπαγλαμάς, είχε αρκετά τεχνικά λάθη, αλλά οι αμέσως επόμενοι ήταν πιο σωστά κατασκευασμένα όργανα. Στη συνέχεια, κάποιοι μουσικόφιλοι τα αγόρασαν, με αποτέλεσμα από το 1996-97 να μου αποφέρει και έσοδα η συγκεκριμένη απασχόληση. Πριν από οκτώ χρόνια, απέκτησα την επαγγελματική μου στέγη κοντά στο κέντρο της Αθήνας, όπου εργάζομαι μέχρι σήμερα.

Ποια ακριβώς είδη μουσικών οργάνων κατασκευάζετε και επιδιορθώνετε;

Ασχολούμαι κυρίως με παραδοσιακά όργανα, όπως ούτια, λαούτα, ταμπουράδες, σάζια, πολίτικα λαούτα και πολίτικες λύρες, τα όργανα της οικογένειας του μπουζουκιού, δηλαδή τρίχορδα μπουζούκια, μπαγλαμάδες, τζουράδες και μαντολίνα, καθώς και πιο ασυνήθιστα, όπως το λεγόμενο γιαϋλί ταμπούρ (γνωστό και ως τοξωτός ταμπουράς). Τέλος, οι ενδιαφερόμενοι μού ζητούν συχνά και τις σύγχρονες εκδοχές κάποιων από αυτά τα όργανα. Για παράδειγμα, ηλεκτρικά ούτια ή ηλεκτρικά λαούτα.

  
 

 
 

 O Λάμπης Ξυλούρης, γιος του γνωστού Κρητικού λυράρη Ψαραντώνη, παίζει το κομμάτι «Ο πόνος του Ηρακλή» με μπουλγαρί κατασκευής Δημήτρη Ραπακούσιου.  

Από το Παγκράτι, στο οποίο διατηρείτε το εργαστήριό σας, έχετε καταφέρει να προμηθεύετε τα μουσικά όργανα που κατασκευάζετε και σε πολλούς λάτρεις της παραδοσιακής μουσικής στο εξωτερικό. Με ποιες χώρες έχετε συνεργαστεί έως σήμερα και πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
 
Έχω συνεργαστεί με την Αμερική, την Αυστραλία, ευρωπαϊκές χώρες όπως τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και τη Βρετανία, καθώς επίσης και με τη Ρωσία και την Ιαπωνία. Ωστόσο, τα μουσικά όργανα που κατασκευάζω τα παρέχω κυρίως σε ιδιώτες και όχι σε μουσικούς οίκους. Οι ενδιαφερόμενοι, λοιπόν, ενημερώνονται για τη δουλειά μου με διάφορους τρόπους: μέσω του site μου, των κοινωνικών δικτύων (παραδείγματος χάριν, του facebook και του youtube) ή, στις περισσότερες περιπτώσεις, με τη μέθοδο «από στόμα σε στόμα». Με άλλα λόγια, βλέπουν κάποιο όργανο που έχω κατασκευάσει για φίλο ή γνωστό τους και έπειτα επικοινωνούν μαζί μου και μου ζητούν να φτιάξω και για εκείνους ένα, σύμφωνα με τις προσωπικές τους ανάγκες και προτιμήσεις.
 
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός πελάτη και φίλου από την Αμερική, που έχει αγοράσει συνολικά 17 όργανα από εμένα και τα αξιοποιεί για τις συνθέσεις του, καθώς και σε συναυλίες.

Ωστόσο, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συνεργασία σας με τον διεθνούς φήμης συνθέτη, μουσικό, αλλά και δάσκαλο μουσικής Ρος Ντέιλι.
 
Ο Ρος Ντέιλι, αν και Ιρλανδός στην καταγωγή, έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Κρήτη, από το 1974. Η γνωριμία και η συνεργασία μας ξεκίνησε όταν εκείνος είδε έναν κρητικό ταμπουρά, γνωστό και ως «μπουλγαρί», που είχα κατασκευάσει, του άρεσε και, δεδομένου ότι παίζει και ο ίδιος το συγκεκριμένο όργανο, μου τηλεφώνησε, μου έκανε κάποιες επισημάνσεις ως προς τα τεχνικά και τα ακουστικά μέρη και μου ζήτησε να φτιάξω και έναν δικό του.
 

 O Ρος Ντέιλι παίζει το κομμάτι «Νενέ μου»  με λαύτα που έχει κατασκευάσει ο Δημήτρης Ραπακούσιος.   

Τo 2006 σάς ανέθεσε η κυβέρνηση της Βαλένθια της Ισπανίας να κατασκευάσετε, μαζί με άλλους δέκα οργανοποιούς από όλη την Ευρώπη, τα έντεκα παραδοσιακά μουσικά όργανα που απεικονίζονταν σε τοιχογραφία της οροφής του Καθεδρικού Ναού της πόλης, η οποία είχε παραμείνει κρυμμένη για περισσότερα από 550 χρόνια. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;
 
Στον Καθεδρικό Ναό της Βαλένθια ανακαλύφθηκε μια τοιχογραφία που είχε μείνει καλυμμένη με έναν ψεύτικο τρούλο για εκατοντάδες χρόνια. Σύμφωνα με πληροφορίες, η αιτία που είχε κρυφτεί το εν λόγω έργο από τα μάτια των επισκεπτών ήταν ότι θεωρείτο πολύ «ακραίο» ως μορφή τέχνης στο τέλος του Μεσαίωνα. Ωστόσο, η τοιχογραφία αναπαριστά, μεταξύ άλλων, έντεκα μουσικά όργανα, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και ένα ούτι. Έτσι, η κυβέρνηση της Ισπανίας σχεδίασε ένα πρότζεκτ το οποίο προέβλεπε την ανάθεση της κατασκευής καθενός από τα συγκεκριμένα όργανα σε κάποιον εξειδικευμένο σε αυτήν οργανοποιό και τη μετέπειτα χρήση τους σε συναυλίες από αντίστοιχα εκπαιδευμένους και αναγνωρισμένους οργανοπαίκτες.
 
Στα πλαίσια του προγράμματος, λοιπόν, επιλέχθηκα για να κατασκευάσω το ούτι με προδιαγραφές τέτοιες ώστε αφενός να βασίζεται στο σχέδιο της τοιχογραφίας και αφετέρου να παράγει όμορφο ήχο. Στη συνέχεια, τα έντεκα όργανα χρησιμοποιήθηκαν από τους μουσικούς σε ένα σπουδαίο κονσέρτο που δόθηκε στο εσωτερικό του Καθεδρικού Ναού, παρουσία του Πάπα, το οποίο έχει ηχογραφηθεί και σε cd. Έπειτα από την υλοποίηση του συγκεκριμένου πρότζεκτ, αρκετοί Έλληνες μού ζήτησαν να τους φτιάξω ένα αντίγραφο του εν λόγω οργάνου.

Πώς έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια η ζήτηση στην Ελλάδα για τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, ιδιαίτερα μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης;
 
Σε γενικές γραμμές, τα τελευταία χρόνια η ζήτηση για παραδοσιακά μουσικά όργανα στη χώρα μας έχει ανακάμψει. Πολλοί φιλόμουσοι δεν μαθαίνουν πλέον κιθάρα ή μπουζούκι ως πρώτο όργανο, αλλά επιλέγουν κάποιο πιο παραδοσιακό. Σ’ αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι πλέον παρέχονται περισσότερα ερεθίσματα για να γνωρίσει κανείς και να ενδιαφερθεί για το συγκεκριμένο είδος μουσικής, κυρίως μέσω του ίντερνετ και ειδικότερα του youtube. Για παράδειγμα, έχω γνωστούς που αρχικά έπαιζαν μόνο κλασσική μουσική ή χέβι μέταλ και, στη συνέχεια, στράφηκαν και στην παραδοσιακή.
 
Η οικονομική κρίση σίγουρα μας έχει επηρεάσει σε ένα βαθμό. Από την άλλη πλευρά, η αγορά ενός καλού οργάνου κινητοποιεί κάποιον να μάθει να παίζει καλύτερα. Οπότε, τις περισσότερες φορές προσπαθώ να παράσχω κάποιες διευκολύνσεις στους πελάτες μου, ώστε να αποκτήσουν το όργανο που επιθυμούν με τη μικρότερη δυνατή οικονομική επιβάρυνση.

 H Μαρίνα Λιόντου-Μωχάμεντ με ούτι κατασκευής Δημήτρη Ραπακούσιου παίζει ένα απόσπασμα από το «Semai Beyati» του Al Aryan και ένα δικό της αυτοσχεδιασμό.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο «μελανό» σημείο ως προς την προστασία της μουσικής παράδοσης στην Ελλάδα;
 
Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα αποτελεί το γεγονός ότι το κράτος δεν φροντίζει επαρκώς για την ουσιαστική μόρφωση των μαθητών που σπουδάζουν στα μουσικά γυμνάσια και λύκεια όσον αφορά στην παραδοσιακή μουσική. Για παράδειγμα, για να προσληφθεί κάποιος ως δάσκαλος σε αυτά τα σχολεία, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να διαθέτει ένα ατελείωτο «χαρτομάνι», που να αποδεικνύει τα τυπικά του προσόντα. Ωστόσο, η δεξιότητα χρήσης ενός μουσικού οργάνου, αλλά και η ικανότητα διδαχής της στους νεότερους, δεν αποδεικνύεται με κανένα χαρτί. Η μακροχρόνια εμπειρία παιξίματος είναι σε πολλές περιπτώσεις πιο σημαντική από τις θεωρητικές γνώσεις. Ευτυχώς, βέβαια, υπάρχουν δάσκαλοι που διαθέτουν και τα δύο. Πιστεύω, όμως, ότι θα έπρεπε να σχηματιστεί μια επιτροπή που να αξιολογεί όσα επί της ουσίας έχει κάποιος τη δυνατότητα να διδάξει στους μελλοντικούς οργανοπαίκτες και οργανοποιούς της χώρας.
 
* Μικρή έκθεση με μουσικά όργανα κατασκευής του Δημήτρη Ραπακούσιου φιλοξενείται στο υποκατάστημα του δισκοπωλείου του Νίκου Ξυλούρη, το οποίο στεγάζεται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών (Διογένους 1-3, Πλάκα). Την επιμέλεια του εν λόγω χώρου έχει ο γιος του Κρητικού τραγουδιστή και λυράρη, Γιώργoς.